LİSE ÖĞRENCİLERİNİN DİJİTAL BAĞIMLILIK DÜZEYLERİ İLE ÖZ-DÜZENLEMELİ ÖĞRENME BECERİLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Sayı: 82, 173 - 196, 22.06.2020

İlhami Arseven

Öz

Bu araştırma, Lise öğrencilerinin dijital bağımlılık düzeyleri ile öz-düzenlemeli öğrenme becerileri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini, Sivas il geneli kapsamında tesadüfi örnekleme yoluyla seçilen ikisi Anadolu, biri de Anadolu İmam Hatip Lisesinde 9, 10, 11 ve 12. sınıflarda öğrenim gören 319 Lise öğrencisi oluşturmaktadır. Öğrencilerin 190’ı kız (%59,6), 129’u ise erkektir (%40,4). Verilerin toplanmasında, Dilci (2019) tarafından geliştirilen “Dijital Bağımlılık Ölçeği (DBÖ)” ve Arslan ve Gelişli (2015) tarafından geliştirilen “Algılanan Öz düzenleme Ölçeği (AÖÖ)” kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde ölçeklerden alınan puanların aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri bulunmuş, Pearson korelasyon analizi ve basit doğrusal Regresyon analizi testleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, DBÖ’nin “yoksunluk, dürtüsellik, düşük performans, düşük benlik algısı, sosyal izolasyon” alt boyutlarıyla AÖÖ’nin “arayış” alt boyutu arasında düşük de olsa negatif yönlü anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yine DBÖ’nin “sosyal izolasyon” alt boyutuyla AÖÖ’nin “açık olma” alt boyutu arasında düşük düzeyde negatif yönlü anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Lise öğrencilerinin DBÖ’nin tamamından aldıkları puanlar ile AÖÖ’nin tamamından aldıkları puanlar arasında da düşük düzeyde negatif yönlü anlamlı bir ilişki çıkmıştır. Ayrıca dijital bağımlılık düzeylerinin, Lise öğrencilerinin öz-düzenlemeli öğrenme becerilerindeki varyansın % 6’sını açıkladığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın sonuçları, literatüre dayalı olarak tartışılmış ve yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijital Bağımlılık, Öz-Düzenleme, Öz-Düzenlemeli Öğrenme, Teknoloji Bağımlılığı, Öz-Denetim.

Kaynakça

• Abar, B. ve Loken, E. (2010). Self-Regulated learning and self-directed study in a pre- college sample. Learning and Individual Differences, 20(1), 25–29. https://doi. org/10.1016/j.lindif.2009.09.002
• Akhter, N. (2013). Relationship between ınternet addiction and academic performance among university undergraduates. Educational Research and Reviews, 8 (19), 1793-1796.
• Akın, A., Arslan, S., Arslan, N., Uysal, R. ve Sahranç, Ü. (2015). Self-control manage- ment and ınternet addiction. İnternational Online Journal of Educational Scien- ces, 7 (3), 95-100.
• Arısoy, Ö. (2009). İnternet bağımlılığı ve tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1, 55-67.
• Arslan, A. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin dijital bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Sivas ili örneği. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 63-80. DOI: 10.30855/gjes.2019.05.02.004.
• Arslan, S. ve Gelişli, Y. (2015). Algılanan öz-düzenleme ölçeği’nin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 67-74. DOI: http://dx.doi.org/10.19126/suje.91303.
• Avcı, M. (2006). Ergenlikte toplumsal uyum sorunları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (1), 39-63.
• Balcı, Ş. ve Baloğlu, E. (2018). Sosyal medya bağımlılığı ile depresyon arasındaki ilişki: üniversite gençliği üzerine bir saha araştırması. İleti-ş-im, 29, 209-233.
• Bandura, A. (1986). The explanatory and predictive scope of self-efficacy theory. Journal of Social and Clinical Psychology, 4, Special Issue: 359-373.
• Bat, M. ve Kayacan, Ş. (2016). İnternet bağımlısı erişkinlerde sosyal medya oyunları üzerine vaka incelemesi: Candy Crush oyunu. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(12), 20-45.
• Baumeister, R. F., DeWall, C. N., Ciarocco, N. J. ve Twenge, J. M. (2005). Social exclusi- on impairs self-regulation. Journal of Personality and Social Psychology, 88(4), 589–604. https://doi.org/10.1037/0022-3514.88.4.589
• Baz, F.Ç. (2018). Sosyal medya bağımlılığı: üniversite öğrencileri üzerine araştırma. OPUS Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9 (16), 276-295.DOI: 10.26466/ opus.470118
• Billieux, J. ve Linden, M.V. (2012). Problematic use of the ınternet and self-regulation: a review of the ınitial studies. The Open Addiction Journal 5(S1), 24-29. DOI: 10.2174/1874941001205010024
• Boekaerts, M. (1996). Self-regulated learning at the junction of cognition and motivation. European Psychologist, 1(2), 100–112. https://doi.org/10.1027/1016- 9040.1.2.100.
• Borkowski, J. G. (1996). Metacognition: Theory or chapter heading?. Learning and İndi- vidual Differences, 8, 391-402.
• Bozkurt, H., Şahin, S. ve Zoroğlu, S. (2016). İnternet bağımlılığı: güncel bir gözden geçirme. Journal of Contemporary Medicine 6 (3), 235-247. DOI: 10.16899/ ctd.66303.
• Bülbül, H., Tunç, T. ve Aydil, F. (2018). Üniversite öğrencilerinde oyun bağımlılığı: kişisel özellikler ve başarı ilişkisi. Ömer Halis Demir Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(3), 97-111. DOI: 10.25287/ohuiibf.423745
• Caplan, S. E. (2005). A social skill account of problematic internet use. Journal of Com- munication, 55(4), 721-736. doi: 10.1111/j.1460-2466.2005.tb03019.x
• Caplan, S. E. (2010). Theory and measurement of generalized problematic ınternet use: a two-step approach. Computers in Human Behavior, 26(5), 1089-1097. doi: 10.1016/j.chb.2010.03.012
• Çiftçi, H. (2018). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 417-434.
• Demir, Y. ve Kutlu, M. (2016). The relationship between loneliness and depression: me- diation role of ınternet addiction. Educational Process: International Journal, 5(2), 97-105. DOI: 10.12973/edupij.2016.52.1
• Deursen, A. J. A. M., Bolle, C. L., Hegner, S. M. ve Kommers, P. A. M. (2015). Modeling habitual and addictive smartphone behavior the role of smartphone usage types, emotional intelligence, social stress, self-regulation, age, and gender. Computers in Human Behavior, 45, 411-420.
• Dilci, T., Arslan, A. ve Ersoy, M. (2019). 0-12 Yaş aralığındaki çocukların dijital bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre belirlenmesi (Sivas ili örneği). Tarih Okulu Dergisi, 12, 122-142. http://dx.doi.org/10.14225/Joh1514.
• Dilci, T. (2019).Astudy on validity and reliability of digital addiction scale for 19 years or older. Universal Journal of Educational Research, 7(1), 32-39. DOI: 10.13189/ ujer.2019.070105 .
• Dunbar, D., Proeve, M. ve Roberts, R. (2017). Problematic internet usage self-regu- lation dilemmas: effects of presentation format on perceived value of beha- vior. Computers in Human Behavior, 70, 453–459. https://doi.org/10.1016/ j.chb.2017.01.015
• EKER, C. (2014). Öz-düzenlemeli, öğrenme modellerine karşılaştırmalı bir bakış. Turkish Studies, 9 (8), 417-433.
• Eryılmaz, E. ve Çukurluöz, Ö. (2018). Lise öğrencilerinin dijital bağımlılıklarının incelenmesi: Ankara ili, Çankaya ilçesi örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (67), 889-912.
• Esen, E. ve Siyez, D.M. (2011). Ergenlerde internet bağımlılığını yordayan psiko-sos- yal değişkenlerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (36), 127-138.
• Griffiths MD. (1996). Internet addiction: An issue for psychopathology?. Clinical Psychology Forum, 7, 32-36.
• Gömleksiz, M.N. ve Demiralp, D. (2012). Öğretmen adaylarının öz-düzenleyici öğrenme becerilerine ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (3), 777-795.
• Güney, B. (2017). Dijital bağımlılığın dijital kültüre dönüşmesi: Netlessfobi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 1 (2), 207-213.
• Ismail, A. B. ve Zawahreh, N.(2017). Self-control and its relationship with the internet addiction among a sample of Najran University students. Journal of Education and Human Development, 6 (2), 168-174. DOI: 10.15640/jehd.v6n2a18.
• İnternetWorld Stats(2019).İnternet usage statistics.Web: https://www.internetworldstats. com/stats.htm adresinden 19.12.2019’da alınmıştır.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ko, C. H., Chen, C. C., Chen, S. H. ve Yen, C.F. (2005). Gender differences and related factors affecting online gaming addiction among taiwanese adolescents. Journal of Nervous and Mental Disease, 193(4), 273–277. doi:10.1097/01. nmd.0000158373.85150.57
• Koca, E.B. (2019). Akıllı telefon bağımlılığı ve sosyotelizm üzerine bir yazın taraması. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(6), 366-378.
• Koç, P. ve Albayrak, M. (2017). Farklı gelişim düzeylerindeki bireyler üzerinde internet bağımlılığının etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22, 2391-2404.
• Kuyucu, M. (2017). Gençlerde akıllı telefon kullanımı ve akıllı telefon bağımlılığı sorunsalı: akıllı telefon (kolik) üniversite gençliği. Global Media Journal, 7 (14), 328-359.
• LaRose, R., Lin, C. A. ve Eastin, M. S. (2003). Unregulated ınternet usage: addiction, habit, or deficient self-regulation?. Media Psychology, 5(3), 225-253.
• Mert, A. ve Özdemir, G. (2018). Yalnızlık duygusunun akıllı telefon bağımlılığına etkisi. OPUS Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8 (Gençlik Araştırmaları Özel Sayı- sı), 88-107. DOI: 10.26466/opus.382285.
• Mezo, P. G. (2009). The self-control and self-management scale (scms): development of an adaptive self-regulatory coping skillsınstrument. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 31(2), 83-93. doi10.1007/s10862-008-9104
• Morahan-Martin, J. ve Schumacher, P. (2003). Loneliness and social uses of the internet. Computers in Human Behavior 19 (6). 659-671. https://doi.org/10.1016/S0747- 5632(03)00040-2.
• Mustafaoğlu, R., Zirek, E., Yasacı, Z. ve Özdinçler, A.R. (2018). Dijital teknoloji kullanı- mının çocukların gelişimi ve sağlığı üzerine etkileri. The Turkish Journal on Ad- dictions, 5 (2), 227-247. DOI http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2018.5.2.0051.
• Nota, L., Soresi, S. ve Zimmerman,B.J.(2004). Self-regulation and academic achievement and resilience: a longitudinal study. International Journal of Educational Research, 41(3), 98-215. DOI: 10.1016/j.ijer.2005.07.001.
• Oaten, M., Williams, K. D., Jones, A. ve Zadro, L. (2008). The effects of ostracism on selfregulation in the socially anxious. Journal of Social and Clinical Psychology, 27(5), 471-504. doi:10.1521/jscp.2008.27.5.471
• Orzack, H. M. (1998). Computer addiction: what is it?. Psychiatric Times, 5(8), 2-3.
• Pintrich, P. R. (2000). The role of goal orientation in self-regulated learning. In M. Boekaerts, P. R. Pintrich, & M. Zeidner (Eds.), Handbook Of Self-Regulation (p. 451–502). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-012109890-2/50043- 3
• Polat, R. (2017). Dijital hastalık olarak Nomofobi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 1(2), 164-172.
• Rizemberg, R., ve Zimmerman, B. J. (1992). Self-regulated learning in gifted students. Roeper Review, 15 (1), 98-101.
• Sahranavard, S., Miri, M. R. ve Salehiniya, H.(2018). The relationship between self- regulation and educational performance in students. Journal of Education and Health Promotion, 7(1), 154. DOI: 10.4103/jehp. jehp_93_18.
• Savcı, M. ve Aysan, F. (2017). Teknolojik bağımlılıklar ve sosyal bağlılık: internet bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, dijital oyun bağımlılığı ve akıllı telefon bağımlılığının sosyal bağlılığı yordayıcı etkisi. Dusunen Adam The Journal of Psychiat- ry and Neurological Sciences, 30, 202-216. DOI: 10.5350/DAJPN2017300304.
• Seferoğlu, S.S. ve Yıldız, H.(2013). Dijital çağın çocukları: ilköğretim öğrencilerinin Facebook kullanımları ve İnternet bağımlılıkları üzerine bir araştırma. İletişim ve Diplomasi, 2, 31-48.
• Sengupta, A., Broyles, I., Brako, L. ve Raskin, G (2017). Internet addiction: ımpact on academic performance of premedical post-baccalaureate students. Medical Science Educator, 28 (2). DOI: 10.1007/s40670-017-0510-5.
• Sıcak, A. ve EKER, C. (2016). Hayat Bilgisi öğretim programı kazanımlarının öz düzenleme becerileri açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 129-144. DOI: http://dx.doi.org/10.17860/efd.54325.
• Simanjuntak, E. (2017). First year challenge: The role of self-regulated learning to prevent ınternet addiction among first-year university students. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 133, 180-184.
• Taş, İ. (2019). Self-regulation and anxiety sensitivity as predictors of internet addiction among secondary school 7th and 8th grade students. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 4(9), 205-217.
• Tanrıbuyurdu, E. F. ve Yıldız, T.G. (2014). Okul öncesi öz düzenleme ölçeği (OÖDÖ): Türkiye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 39(176), 317-328. DOI: 10.15390/ EB.2014.3647
• Tokunaga, R.S. (2015). Perspectives on ınternet addiction, problematic ınternet use, and deficient self-regulation: contributions of communication research. Annals of the International Communication Association, 39(1), 131-161. DOI: 10.1080/2380 8985.2015.11679174
• Tuzcuoğlu, N., Azkeskin, K. E., Küsmüş, G. İ. ve Cengiz, Ö. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerileri ile benlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (özel sayı), 608-623. DOI: 10.21733/ ibad.613920
• Türel, Y. K. ve Toraman, M. (2015). The relationship between Internet addiction and academic success of secondary school students. Anthropologist, 20 (1-2), 280- 288.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2019) Hanelerde bilişim teknolojileri kullanımı. Web: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=10 28 Ocak 2019’da alınmıştır.
• Utma,S.(2019).Sosyalmedya bağımlılığı üzerine kuramsal bir değerlendirme. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 118-130. DOI: 10.26677/TR1010.2019.99.
• Vardar, A.K. ve Arsal, Z. (2014). Öz-düzenleme stratejileri öğretiminin öğrencilerin İngilizce başarılarına ve tutumlarına etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(3), 32-52.
• Vaghela, P.S. (2016) “Digital addiction: an epidemic of digital world-an article on digital addiction among genaration d.” National Conference On Managing Business Through Digital Marketing In The Globalized Era. Grajat.
• Winne, P. H. (1996). A metacognitive view of individual differences in self-regulated learning. Learning and Individual Differences, 8(4), 327–353. https://doi. org/10.1016/S1041-6080(96)90022-9.
• Winne, P. H., ve Hadwin, A. F. (2012). The weave of motivation and self-regulated learning. In D. Schunk, ve B. J. Zimmerman (Eds.), Motivation and Self- Regulated Learning: Theory, research, and applications (14th ed., pp. 291-304). https://doi.org/10.4324/9780203831076
• Winters, F. I., Greene, J.A. ve Costich, C.M. (2008). Self-regulation of learning within computer-based learning environments: A Critical Analysis. Educational Psychology Review, 20(4), 29-444. DOI: 10.1007/s10648-008-9080-9.
• Yağlı, Ü. (2014). The self-regulatory strategies and motivation used in learning english and its relation to achievement. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 2, 108-116.
• Yengin, D. (2019). Teknoloji bağımlılığı olarak dijital bağımlılık. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 9(2), 130-141.
• Yılmaz, E., Şahin, Y.L., Haseski, H. İ. ve Erol, O. (2014). Lise öğrencilerinin internet bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Balıkesir ili örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 133-144.
• Yılmazsoy, B. ve Kahraman, M. (2017). Uzaktan eğitim öğrencilerinin internet bağımlılık düzeylerinin incelenmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 3(4), 9-29.
• Yurdaloş, K. ve Enis, B. B. (2019). İnternet bağımlılık düzeyinin akademik ertelemeye etkisi: sağlık yönetimi öğrencileri üzerine bir araştırma. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 243-278. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.125.
• Zhao, H., Chen, L., ve Panda, S. (2014). Self-regulated learning ability of chinese distance learners. British Journal of Educational Technology, 45(5), 941–958.
• Zimmerman, B. J. (1989). A social cognitive view of self-regulated academic learning. Journal of Educational Psychology, 81(3), 329.
• Zimmerman, B. J. (1998). Developing Self-Fulfilling Cycles Of Academic Regulation: An Analysis Of Exemplary İnstructional Models. In D. H. Schunk & B. J.
• Zimmerman (Eds.), Self-Regulated Learning: From Teaching To Self-Reflective Practice (p. 1–19). Guilford Publications.
• Zimmerman, B. J. (2000). Attaining self-regulation: A social cognitive perspective. In M.Boekaerts, P. R. Pintrich ve M. Zeidner (Eds.), Handbook of self-regulation, (p.13-39). London: Elsevier Academic Press).