LİSE ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK KARARI VERME YETKİNLİK DÜZEYLERİ İLE ALGILANAN ANA-BABA TUTUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Sayı: 79, 217 - 234, 14.10.2019

İbrahim Berk Özet Behiye Akacan

Öz

Bu araştırmanın amacı, 9. ve 12. sınıf lise öğrencilerinin meslek kararı verme yetkinlik düzeyleri ile algılanan ana-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Aynı zamanda araştırmada meslek kararı verme yetkinlik düzeyinin ve algılanan ana-baba tutumunun demografik değişkenler açısından farklılık gösterip göstermediği de incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini 2018-2019 Eğitim-Öğretim yılında Konya ili Akşehir ilçesinde Akşehir Hacı Sıddıka Baysal Fen Lisesi ve Akşehir Şehit Selçuk Özer Anadolu Lisesinde öğrenim görmekte olan 176’sı kız 170’i erkek olmak üzere 346 9. ve 12. sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Verilerin toplanması amacıyla “Kişisel Bilgi Formu”, Bozgeyikli (2004) tarafından geliştirilen “Meslek Kararı Verme Yetkinlik Ölçeği” ve Kuzgun (1972) tarafından geliştirilen, daha sonra Kuzgun ve Eldeleklioğlu (1999) tarafından yeniden düzenlenen “Ana-Baba Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Toplanan veriler, SPSS 25.0 programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Ölçekler ve alt boyutların normallik analizinde Kolmogorov-Smirnov testi, iki gruplu değişkenlerle karşılaştırılmalarında Mann-Whitney U testi, ikiden fazla gruplu değişkenlerle karşılaştırılmalarında Kruskal-Wallis H testi, arasındaki ilişkinin belirlenmesinde ise Spearman korelasyon analizi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda “Meslek Kararı Verme Yetkinlik Ölçeği” ve tüm alt boyutları ile demokratik tutum arasında pozitif yönde, koruyucu / istekçi tutum ve otoriter tutum arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca “Meslek Kararı Verme Yetkinlik Ölçeği”nin annenin öğrenim düzeyine ve okulun türüne göre anlamlı bir farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yetkinlik, Meslek Kararı Verme Yetkinliği, Algılanan Ana-Baba Tutumu, Lise Öğrencisi, Mesleki Gelişim

Kaynakça

• Akdeniz, S. (2009). Ergenlerin meslek kararı verme yetkinlik algılarının, algılanan ana- baba tutumu ve bazı özlük nitelikleri açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konyo.
• Anderson, S. and Brown, C. (1997). Self-Efficacy as a determinant of career maturity in urban and rural high school seniors. Journal of Career Assessment, 5(3), 305- 315.
• Aydoğmuş, K., Batlaş, A. ve Batlaş, Z. (1990). Ana baba okulu. İstanbul: Remzi Kitabe- vi.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action. NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1997). Self-Efficacy: The exercise of control. New York: Freedom and Company.
• Bearg, E. M. (1979). Selected aspects of parental influences on high school seniors career development. Dissertation Abstract International, 40, 818-819.
• Betz, N. E. (2000). Self-Efficacy theory as a basis for career assessment. Journal of Ca- reer Assessment, 8(3), 205-222.
• Bozgeyikli, H. (2004). Meslek kararı verme yetkinlik ölçeğinin geliştirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 221-234.
• Bulut, I. (1983). Parçalanmış aileden gelen çocukların davranış özellikleri hakkında bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, 1(2-3), 81-86.
• Feldman, D. C. (2003). The antecedents and consequences of early career ındecision among young adults. Human resource management review, 13(3), 499-531.
• Kalaycı, Ş. (2009). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik uygulamaları. Ankara: Asil Yayınevi.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kush, K. and Cochran, L. (1993). Enhancing a sense of agency through career planning. Journal of Counseling Psychology, 40(4), 434.
• Kuzgun, Y. (1972). Ana-baba tutumlarının bireyin kendini gerçekleştirme düzeyine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuzgun, Y. ve Eldeleklioğlu, J. (1999). Ana baba tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1).
• Kuzgun, Y. (2000). Meslek danışmanlığı: kuramlar ve uygulamalar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Lent, R. W., Brown, S. D. and Larkin, K. C. (1987). Comparison of three theoretically derived variables in predicting career and academic behavior: self-efficacy, ınte- rest congruence, and consequence thinking. Journal of Counseling Psychology, 34(3), 293.
• Pajares, F. (1996). Self-Efficacy beliefs in academic settings. Review of Educational Re- search, 66 (4), 543-578.
• Palmer, S. and Cochran, L. (1988). Parents as agents of career development. Journal of Counseling Psychology, 35(1), 71.
• Söylemez, S. (2004). Çocuk ve disiplin. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Şeker, G. (2013). Lise öğrencilerinde meslek kararı verme yetkinliği ve kariyer denetim odağının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• O'brien, V., Martinez-Pons, M. and Kopala, M. (1999). Mathematics Self-Efficacy, Eth- nic Identity, Gender, and Career Interests Related to Mathematics and Science. The Journal of Educational Research, 92(4), 231-235.
• Vurucu, F. (2010). Meslek lisesi öğrencilerinin meslek seçimi yeterliliği ve meslek seçimini etkileyen faktörler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yeşilyaprak, B. (2000). Eğitimde rehberlik hizmetleri: Okulöncesi eğitim-ilköğretim- ortaöğretim. Ankara: Nobel Yayınları.
• Yeşilyaprak, B. (2013). 21. Yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri. Nobel Yayınları, An- kara.
• Yörükoğlu, A. (1979). Çocuk ruh sağlığı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.