ZEKÂ TÜRLERİNE GÖRE ÖĞRETMEN ADAYLARININ ÖĞRETMEN ÖZ-YETERLİK İNANÇ DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Sayı: 81, 79 - 100, 27.03.2020

Bilal Macun Büşra Koçak Macun Serdar Safalı Nurullah Şahin

Öz

Bu çalışmanın amacı öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik inanç düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi ve öğretmen öz-yeterlik düzeyi ile zekâ türleri arasındaki ilişkinin belirlenmesidir. Çalışmanın örneklemini Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Eğitim Fakültesinde farklı bölümlerde dördüncü sınıfta öğrenim görmekte olan 440 öğretmen adayı oluşturmuştur. Çalışmanın verileri Dellinger, Bobbett, Olivier ve Ellet (2008) tarafından geliştirilen, Şahin Taşkın ve Hacıömeroğlu (2010a) tarafından Türkçeye uyarlanan “Öğretmen Öz-yeterlik İnanç Ölçeği” ile McClellan ve Conti (2008) tarafından geliştirilen “Çoklu Zekâ Ölçeği”nin (Multiple Intellegence Survey) Babacan ve Dilci (2012) tarafından Türkçeye uyarlanmış formu ile toplanmıştır. Öğretmen adaylarının öz-yeterlik düzeyinin cinsiyet ve öğrenim görülen bölüm değişkenine göre anlamlı fark gösterdiği; akademik başarı puanı, ailede öğretmenin bulunması ve bölüme istekli gelme değişkenine göre fark göstermediği saptanmıştır. Ayrıca öğretmen adaylarının zekâ türleri ile öğretmen öz-yeterlik düzeyi arasında ilişki tespit edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, Öz-yeterlik, Zekâ Türü, Öğretmen Adayı, Değişken.

Kaynakça

• Akbaş, A., ve Çelikkaleli, Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
• Akbulut, E. (2006). Müzik öğretmeni adaylarının mesleklerine ilişkin öz-yeterlik inançla- rı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 24-33.
• Akkoyunlu B. ve Orhan F. (2003). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi (BÖTE) bölümü öğrencilerinin bilgisayar kullanma öz-yeterlik inancı ile demografik özellikleri arasındaki ilişki. [Elektronik versiyon]. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 2(3), 86-93.
• Alaçayır, S. (2011). Zihin engelliler öğretmeni adaylarının yeterlik algıları ile öğrenme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İs- tanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Altan, M. Z. (1999). Çoklu zekâ kuramı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 5(1), 105-117.
• Altunçekiç, A., Yaman, S., ve Koray, Ö. (2005). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeyleri ve problem çözme becerileri üzerine bir araştırma (Kastamonu ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(1), 93– 102.
• Aslan, D., ve Özgün, Ö. (2018). Sosyal öğrenme kuramı. N. Aral ve T. Duman (Ed.) Eği- tim psikolojisi içinde (ss, 320-338). Ankara: Pegem.
• Azar, A. (2012). Ortaöğretim fen bilimleri ve matematik öğretmeni adaylarının öz-yeter- lik inançları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(12), 235-252.
• Babacan, T. (2012). Sınıf öğretmen adaylarının üstbilişsel okuma stratejileri ile çoklu zekâ alanları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Babacan, T., ve Dilci, T. (2012). Çoklu zekâ ölçeğinin türkçeye uyarlama çalışmaları. E-Journal of New World Sciences Academy NWSA-Education Sciences, 7(3), 969-982.
• Bakioğlu, A., ve Pekince, D. (2014). Eğitim psikolojisi: öğretim için yapılanma. A. Ba- kioğlu (Ed.), Eğitim psikolojisi içinde (ss. 3-30). Ankara: Nobel Akademik Ya- yıncılık.
• Bandura, A. (1995). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies. Self-efficacy in changing societies. Cambridge University Press.
• Başer, N., Günhan, B. C., ve Yavuz G. (2005). İlköğretim öğretmen adaylarının ve öğ- retmenlerin öğretmen yeterlik algılarının karşılaştırılması üzerine bir araştırma. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. (s. 515-521), Denizli: Pamukkale Üni- versitesi.
• Berk, L.E. (2015). Bebekler ve çocuklar- doğum öncesinden orta çocukluğa-. N. I. Erdo- ğan (Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Britner, S. L., ve Pajares, F. (2006). Sources of science self-efficacy beliefs of middle school students. Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 43(5), 485-499.
• Canel, A.N. (2014). Bireysel farklılıklar. A. Bakioğlu (Ed.), Eğitim psikolojisi içinde (ss. 159-186). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Cannon, J. R., ve Scharmann, L. C. (1996). Influence of a cooperative early field experience on preservice elementary teachers’science self-efficacy. Science Education, 80(4), 419-436.
• Cheung, Y. H. (2008). Teacher efficacy: a comparative study of Hong Kong and Shanghai primary in service teachers. Australian Educational Researcher, 35(4), 103- 123.
• Christensen, B. L., Johnson Burke, R., ve Turner, A. L. (2015). Research methods design and analysis (araştırma yöntemleri desen ve analiz).A.Aypay (Çev. Ed).Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çakır, Ö., Kan, A., ve Sünbül, Ö. (2006). Öğretmenlik meslek bilgisi ve tezsiz yüksek lisans programlarının tutum ve öz-yeterlik açısından değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 36-47.
• Çakıroglu, J., Çakıroglu, E., ve Boone, W. J. (2005). Pre-service teacher self-efficacy beliefs regarding science teaching: a comparison of pre-service teachers in turkey and the USA. Science Educator, 14(1), 31-40.
• Çapri, B., ve Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlik inançlarının cinsiyet, program ve fakültelerine göre incelenme- si. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 33–53.
• Çetin, B. (2007). Sınıf öğretmenliği anabilim dalı 3. sınıf öğrencilerinin matematik ve fen bilgisi öğretimi öz-yeterliklerinin incelenmesi. VI. Ulusal Sınıf Öğretmen- liği Eğitimi Sempozyumu. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 27-29 Nisan 2007.
• Dellinger, A. B., Bobbett, J. J., Olivier, D. F., ve Ellet C. D. (2008). Measuring teachers self efficacy beliefs: development and use of the TEBS-self. Teaching and Teacher Education, 24(3), 751–766.
• Demirel, Ö. (2012). Eğitimde program geliştirme: kuramdan uygulamaya. Ankara: Pe- gem.
• Durdukoca, Ş. F. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik öz-yeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 70-77.
• Egger, K. J. (2006). An exploration of the relationships among teacher efficacy, collective teacher efficacy, and teacher demographic characteristics in conservative christian schools. Yayınlanmamış doktora tezi, University Of North Texas. http://digital.library.unt.edu.
• Ekici, G. (2005). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik öz-yeterlik inançlarını etki- leyen faktörler. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Pamukkale Üniversitesi, Denizli (28-30 Eylül 2005).
• Ekici, G. (2006). Meslek lisesi öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik inançları üzerine bir araştırma. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 24, 87-96.
• Ekici, G. (2008). Sınıf yönetimi dersinin öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik algı düzeyine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 98-110.
• Ekici, G., Gülay, H., ve Taşkın, N. (2008). Öğretmen adaylarının zekâ türleriyle bilgisa- yarla ilgili öz-yeterlik algıları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Journal of Academic Design, 3, 94-103.
• Erişen, Y., ve Çeliköz, N. (2003). Öğretmen adaylarının öğretmenlik davranışları açısın- dan kendilerine yönelik yeterlik algıları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(4), 427-439.
• Field, A. (2000). Discovering statistics using spss for windows. London-Thousand Oaks- New Delhi: Sage Publications.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. London: SAGE.
• Gencer, A. S., ve Çakıroğlu, J. (2007). Turkish pre-service science teachers’efficacy beliefsregarding science teaching and their beliefs about classroom management. Teaching and Teacher Education, 23(5), 664-675.
• Gençtürk, A., ve Memiş, A. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları ve iş doyumlarının demografik faktörler açısından incelenmesi [Elektronik ver- siyon]. İlköğretim Online, 9(3), 1037-1054.
• Gerçek, C., Yılmaz, M., Köseoğlu, P., ve Soran, H. (2006). Biyoloji eğitimi öğretmen adaylarının biyoloji öğretiminde öz-yeterlik inançları. A.Ü. Eğitim Bilimleri Fa- kültesi Dergisi, 39(1), 57-73.
• Gibson, S., ve Dembo, M. H. (1984). Teacher efficacy: A construct validation. Journal of Educational Psychology, 76(4), 569–582. https://doi.org/10.1037/0022- 0663.76.4.569
• Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. New York: Bantam Books.
• Gordon, C., Lim, L., McKinnon, D., ve Nkala, F. (1998). Learning approach, control orientation and self-efficacy of beginning teacher education students. Asia- Pacific Journal of Teacher Education & Development, 1(1), 53-63.
• Gravetter, F., ve Wallnau, L. (2014). Essentials of statistics for the behavioral sciences (8th ed.). Belmont, CA: Wadsworth.
• Guskey, T. R., ve Passaro, P. D. (1994). Teacher efficacy: a study of construct dimensions. American Educational Research Journal, 31(3), 627-643.
• Gür, G. (2008). A study on the predictors of teachers’ sense of efficacy beliefs. Yayımlan- mamış yüksek lisans tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Gürbüzoğlu Yalmancı, S. (2011). Çoklu zekâ türleri ile öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri bölümler arasındaki ilişki. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 1269-1289.
• Gürbüztürk, O., ve Şad, S. N. (2009). Student teachers’ beliefs about teaching and their sense of self-efficacy: A descriptive and comparative analysis. İnönü Üniversite- si Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 201-226.
• Hamurcu, H., Günay, Y., ve Özyılmaz, G. (2002). Buca eğitim fakültesi fen bilgisi ve sınıf öğretmenliği bölümü öğrencilerinin çoklu zekâ kuramına dayalı profilleri. Orta- doğu Teknik Üniversitesi, V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongre- si (16-18 Eylül 2002) Ankara. https://doi.org/10.3102/00028312031003627
• Kaçar, T. (2016). İlköğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik inançları. Yayımlanmamış yük- sek lisans tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kalaian, H. A., ve Freeman, D.J. (1994). Gender differences in self-confidence and educational beliefs among secondary teacher candidates. Teaching and Teacher Education, 10(6), 647-658.
• Karagöz, H. (2005). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin fen eğitimine yönelik öz-yeterlik algıları ve alan bilgisi yeterlikleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kiremit, H. Ö. (2006). Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin biyoloji ile ilgili öz-yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Koçak Macun, B., Macun, B., ve Safalı, S. (2019). Öğretmen adaylarının öğretmen öz- yeterlik inanç düzeyleri ile iş hayatına hazırbulunuşluklarının incelenmesi. Ulus- lararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 8(1), 549-567.
• Kurbanoğlu, S. S. (2004). Öz-yeterlik inancı ve bilgi profesyonelleri için önemi. Bilgi Dünyası, 5(2), 137-152.
• Kurz, T. B. (2001). An exploration of the relation ship among teacher efficacy, collective teacher efficacy, and goal consensus. Dissertation Abstracts International: A. The Humanities and Social Sciences, 62 (07), (UMI No. 3020068)
• Küpeli, E. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin iletişim becerileri ile öz-yeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kahraman- maraş: Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• McClellan, J.A., ve Conti, G.J. (2008). Identifying the multiple ıntelligences of your students. Journal of Adult Education, 37 (1), 13-32.
• Miller, P. H. (2017). Gelişim psikolojisi kuramları. Z. Gültekin.(Çev.). Ankara: İmge Ki- tabevi.
• Mudasiru, O. Y. (2005). An investigation in to teacher’s self-efficacy in implementing computer education in Nigerian secondary schools. Meridian: A Middle School Technologies Journal, 8(2), 1-5.
• Oğuz, A. ve Topkaya, N. (2008). Ortaöğretim alan öğretmenliği öğrencilerinin öğretmen öz-yeterlik inançları ile öğretmenliğe ilişkin tutumları. Akademik Bakış Dergisi, 14, 23-36.
• Özdemir, S. M. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretim sürecine ilişkin öz-yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54(54), 277-306.
• Riggs, I. M., ve Enoch, L. G. (1990). Toward the development of an elementary education teachers’ science teaching efficacy belief ınstrument. Science Education, 74, 625-637.
• Romi, S. ve Leyser, Y. (2006). Exploring inclusion preservice training needs: a study of variables as sociated with attitudes and self-efficacy beliefs. European Journal of Special Needs Education, 21(1), 85-105.
• Santrock, J. W. (2016). Yaşam boyu gelişim. G. Yüksel (Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yay.
• Saracaloğlu, A., ve Yenice, N. (2009). Fen bilgisi ve sınıf öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 5(2), 244-260.
• Savran, A., ve Çakıroğlu, J. (2001). Pre-service biology teachers’ perceived efficacy beliefs in teaching biology. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 105-112.
• Soodak, L. C., ve Podell, D. M. (1993). Teacher efficacy and student problem as factors in special education referral. The Journal of Special Education, 27(1), 66–81. https://doi.org/10.1177/002246699302700105
• Şahin-Taşkın, Ç., ve Hacıömeroğlu, G. (2010a). Öğretmen öz-yeterlik inanç ölçeğinin türkçeye uyarlanması ve sınıf öğretmeni adaylarının öz-yeterlik inançları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 63-75.
• Şahin-Taşkın, Ş., ve Hacıömeroğlu, G. (2010b). Sınıf öğretmeni adaylarının öz-yeterlik inançları: Nicel ve nitel verilere dayalı bir inceleme. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 21-40.
• Şahin Taşkın, Ç., ve Hacıömeroğlu, G. (2010c). İlköğretim bölümü öğretmen adaylarının mesleğe yönelik tutumları: nicel ve nitel verilere dayalı bir inceleme. İlköğretim Online, 9(3), 922-933.
• Şeker, H., Deniz, S., ve Görgen, D. (2005). Tezsiz yüksek lisans öğretmen adaylarının öğretmenlik yeterlikleri üzerine değerlendirmeleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 42, 237-253.
• Talu, N. (1999). Çoklu zekâ kuramı ve eğitime yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 164-172.
• Trawick-Swith, J. (2013). Erken çocukluk döneminde gelişim(çok kültürlü bir bakış açısı). B. Akman (Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yay.
• Trochim, W. M., ve Donnelly, J. P. (2006). The research methods knowledge base (3rd ed.). Cincinnati, OH:AtomicDog.
• Tschannen-Moran, M., ve Woolfolk Hoy, A. (2007). The differential antecedents of self-efficacy beliefs of novice and experienced teachers. Teaching and Teacher Education, 23, 944–956.
• Tschannen-Moran, M., Woolfolk Hoy, A., ve Hoy, W. K. (1998). Teacher efficacy: Its meaning and measure. Review of Educational Research, 68, 202-248.
• Ülper, H., ve Bağcı, H. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine dönük öz-yeterlik algıları. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(2), 1115-1131.
• Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M., ve Özer, N. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları (secondary school teachers’ self-efficacy beliefs). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 1-16.
• Woolfolk, A. E., Rosoff, B., ve Hoy, W. K. (1990). Teachers’ sense of efficacy and their belief saboutmanaging students. Teaching and Teacher Education, 6(2), 137- 148.
• Wu, R. T. Y. (2005). Relationship between teachers’ teaching effectiveness and school effectiveness in comprehensive high schools in Taiwan, republic of China. Congressfor School Effectiveness and Improvement Conference (Barcelona, Spain, Jan 2-5, 2005). www.eric.ed.gov
• Yaman, S., Koray, Ö. C., ve Altunçekiç, A. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz- yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355-366.
• Yenice, N. (2012). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik düzeyleri ile problem çözme becerilerinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 36-58.
• Yenilmez, K., ve Kakmacı, Ö. (2008). İlköğretim matematik öğretmenliği bölümü öğrencilerinin öz-yeterlik inanç düzeyleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 1-21.
• Yeşilyurt, E. (2013). Öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(45), 88-104.
• Yılmaz M., Gerçek, C., Köseoğlu, P., ve Soran, H. (2006). Hacettepe üniversitesi biyoloji öğretmen adaylarının bilgisayarla ilgili öz-yeterlik inançlarının incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 278-287.
• Yılmaz, K., ve Çokluk Bökeoğlu, Ö. (2008). İlköğretim okulu öğretmenlerinin yeterlik inançları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(2), 143- 167.
• Zararsız, N. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin öz-yeterlik algılarının incelenmesi (İstanbul- Sultanbeyli ilçesi örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.