NURSİ’NİN TASAVVUF VE TARİKATLARLA İLİŞKİSİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı, 18 - 37, 27.10.2023

Abdulvehap Erin

https://doi.org/10.17753/sosekev.1344856

Öz

Bu çalışmada Nursi ile tasavvuf ve tarikatlar arasındaki ilişki konu ile ilgili daha önce yapılan çalışmalar da dikkate alınarak yeniden ele alınmaya ve mevzubahis ilişkiye farklı açılardan bakılarak yeni neticeler elde edilmeye çalışılmıştır. Bunun için doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Ulaşılan neticelerden birisi şudur ki Nursi, Risâle-i Nûr ile Gazzâlî, İbnü’l-Arabî ve Konevî’nin kendi dönemlerindeki ilimleri dikkate alıp onların yetersizliklerini ikmal etmek suretiyle üst, kuşatıcı ve gaye bir ilim ortaya koyma girişimlerinin bir benzerini kendi döneminde gerçekleştirmeye çalışmıştır. Bunu da zamanın muktezâsını dikkate alarak yapmıştır. Bu bakımdan Risâle-i Nûr, mârifetullah ve ilm-i tahkik olarak isimlendirilen yeni dönem tasavvufu çerçevesinde ele alınması gereken bir eserdir. Diğer önemli bir sonuç da Nursi’nin marifet-i ilâhiyede ve Cenâb-ı Allah’a ulaşmada, felsefî, kelâmî ve tasavvufî yolları nazara almakla beraber doğrudan Kur’ân’a dayalı olarak ortaya koyduğunu belirttiği yolun, tasavvuf ve tarikatlar tarihine ve literatürüne ait kavram ve tanımlamalar üzerinden oluşturulmuş olmasıdır. Ayrıca bu yolun, “veraset-i nübüvvet ve velâyet-i kübrâ, incizab ve cezbe, ferdiyet makamı ve tecellisi, Üveysî tarz, eserin mürşid edinilmesi ve mânevî mürşid, tahkik faaliyeti ve ilm-i tahkik” şeklinde ifade edilebilecek söz konusu tasavvufî kavram ve tanımlamalar itibariyle kazandığı hususiyetlerle (kısa, güvenli, umumi) diğer yollardan temeyyüz etmesidir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Tarikat, Nursi, Risâle-i Nûr, Velâyet-i Kübrâ

Destekleyen Kurum

Yok

An Evaluatıon of Nursi’s Relationship with Ṣūfism and Orders

Öz

In this study, the relationship between Nursi, ṣūfism and orders has been tried to be reconsidered by taking into account previous studies on the subject and new results have been tried to be obtained by looking at aforementioned relationship from different perspectives. For this purpose, the document analysis method was used. One of the conclusions reached is that, through the Risale-i Nur, Nursi attempted to achieve in his own time something similar to the attempts of al-Ghazālī, Ibn al-‘Arabī and Qūnawī to present a superior, encompassing and purposeful science by addressing the sciences of their own period and completing their inadequacies. Moreover, he did this by taking into account the requirements of the time. In this respect, Risale-i Nur is a work that should be considered within the framework of the new period ṣūfism called ma‘rifatullāh and ʻilm-i taḥqīq. Another important result is that the path that Nursi stated that he put forward in divine knowledge and reaching God Almighty, was formed based on concepts and definitions belonging to the history and literature of ṣūfism and orders based directly on the Qur’ān, while taking into account philosophical, theological and mystical ways. In addition, this path distinguishes itself from other paths with the characteristics (short, safe, general) it has acquired in terms of the ṣūfi concepts and definitions that can be expressed as “warathat-i nubuwwa and walāyat-i kubrā, injidhāb and jadhba, individual (fardiya) status and manifestation, Uvaysī style, the acquisition of the work as a guide (murshid) and spiritual guide (murshid), investigation (taḥqīq) activity and ʻilm-i taḥqīq”.

Anahtar Kelimeler

Ṣūfism, Order (Ṭarīqa), Nursi, Risale-i Nur, Walāyat-i Kubrā

Kaynakça

• Abdülhakim Hüseyni. (1992). Evliyâlar ansiklopedisi 1. Türkiye Gazetesi.
• Açıkgenç, A. (ts.). İlim anlayışı ve ilimlerin sınıflandırılması açısından risale-i nur’ların bir değerlendirmesi. M. Paksu (Haz.). Uluslararası Bediüzzaman sempozyumu-III 20. asırda İslam düşüncesinin yeniden yapılanması ve Bediüzzaman Said Nursî (ss. 477-490). Nesil.
• Akman, M. (2012, Ekim). Said Nursî’de tasavvuf düşüncesi (I). Medeniyet Düşünce ve Kültür Bülteni, (25), 53-57.
• Algar, H. (2003). Bediüzzaman’ın hayatı ve eserlerinde tasavvuf ile tarikat (Çev. A.C. Köksal) Bediüzzaman ve tasavvuf (ss. 13-41). Gelenek.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Beki, M. (2007). Said Nursi’nin tasavvufî görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi.
• Bilici, A. (2008 Bahar). Bazı hususiyetler ve metod itibariyle Kur’an’dan risale-i nur’a yansımalar. Köprü Dergisi, (102), 13-28.
• Çakmaklıoğlu, M. M. (2003). Klasiklerimiz/X ‘el-fütûhâtü’l-Mekkiyye’ (Muhyiddin İbnü’l-Arabî-ö. 638/1240). Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, IV (11), 407-444.
• Demirli, E. (2004, Kasım, 27). Sadreddin Konevî ve İslâm düşünce tarihindeki yeri. Sadreddin Konevî Sempozyumu (12-33). Konya, Türkiye.
• Demirli, E. (2007). ‘Varlık olmak bakımından varlık’ ifadesinin sûfîlerce yeniden yorumlanması ve bu yorumun metafizik sonuçları. İslâm Araştırmaları Dergisi, (18), 27-47.
• Demirli, E. (2009). İslam metafizik düşüncesinin serüveni: Sadreddin Konevî ve takipçilerinde İbn Sînâ etkisi. M. Mazak. ¬¬& N. Özkaya (Ed.). Uluslararası İbn Sînâ sempozyumu (2/353-359). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş.
• Edib, E. (ts.). Risale-i nur müellifi Said Nursi hayatı, eserleri, mesleği. Sebilürreşad Dergisi, XI (254), 56-58.
• Erin, A. (2017). Risâle-i nûr’da varlık ve varlık mertebeleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Dicle Üniversitesi.
• Erin, A. (2018a) Risâle-i nûr açısından mümkün varlıkların ilâhî ilimdeki mâhiyetleri: Mevcûdât-ı ilmiye. Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Hakemli Dergisi, 2 (1), 59-68.
• Erin, A. (2018b). Vahdet-i vücûd düşüncesi müvâcehesinde risâle-i nûr’daki varlık mertebeleri. Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Hakemli Dergisi, 2 (1), 69-84.
• Erin, A. (2022a). Nûr-u Muhammedî ve risâle-i nûr. F. İstemi (Ed.), Batü İslam araştırmaları I (ss. 8-32). İksad.
• Erin, A. (2022b). Risâle-i nûr ve Allah, kâinat, insan ilişkisinin aşk bağlamında yorumu. M. Başkan ve M. E. Efe (Ed.). Mecazdan hakikate aşk (ss. 391-414). Dün Bugün Yarın.
• Erin, A. (2023). İbnü’l-Arabî ve Konevî ile teşekkül eden yeni dönem tasavvufu ve risâle-i nûr. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi, 7 (2), 453-470.
• Gali, A. M. (2004). Risale-i nur düşüncesinde tecdid. A. Albayrak (Ed.). 6. Uluslararası Bediüzzaman sempozyumu risale-i nur ışığında küreselleşme ve ahlâk (ss. 363-379). Nesil.
• Gazzâlî, M. (2005). İhyâu ‘ulûmi’d-din. Dâr İbn Hazm.
• Gördük, Y. E. (2014). ‘Tevhid-i kıble’ veya ‘mürşidin Kur’ân olması’: Makam-ı irşadda tecdid. H. Gülerce (Ed.). Risale-i nur ve tecdid sempozyumu bildirileri (ss. 414-429). Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Gözütok, Ş. (2014). Miladi iki bin yılın başını ve sonunu tutan müceddidler: Gazalî ve Bediüzzaman. H. Gülerce (Ed.). Risale-i nur ve tecdid sempozyumu bildirileri (ss. 445-457). Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. İbnü’l-Arabî, M. (ts.). Fusûsü’l-hikem. Dâru’l-Kitabi’l-‘Arabi.
• İbnü’l-Arabî, M. (1999). el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• İbnü’l-Arabî, M. (2007). Fütuhât-ı Mekkiyye (Çev. E. Demirli). 1-18. Litera.
• Karataş, A. (2019). Türkiye’de bir nakşibendi grubunun dönüşümü: Menzil grubu örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi.
• Kılıç, M. E. (1994). Ekberiyye. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (10/544-545). TDV.
• Kuşpınar, B. (2009). Said Nursî’nin dinî düşüncesinde ruhanî hayatın belli başlı özellikleri. İ. M. Abu-Rabi (Ed.). Said Nursî ve tasavvuf (ss. 195-226). Etkileşim.
• Machasin, M. (2003). Bediüzzaman Said Nursi ve tasavvuf geleneği. Bediüzzaman ve tasavvuf (ss. 79-96). Gelenek.
• Mekkî, E. T. (2011). Kûtu’l-kulûb (Kalplerin azığı) 1 (Çev. Y. Çiçek ve D. Selvi). Semerkand.
• Nursi, B. S. (1992). Barla lâhikası. Envâr.
• Nursi, B. S. (1993a). ‘Asâ-yı Mûsâ. Envâr.
• Nursi, B. S. (1993b) Mesnevî-i nûriye (Çev. A. Nursi). Envâr.
• Nursi, B. S. (1993c). Sikke-i tasdîk-i gaybî. Envâr.
• Nursi, B. S. (1995a). Kastamonu lâhikası. Envâr.
• Nursi, B. S. (1995b). Şualar. Envâr.
• Nursi, B. S. (1996a). Emirdağ lâhikası-I. Envâr.
• Nursi, B. S. (1996b). Emirdağ lâhikası-II. İstanbul: Envâr.
• Nursi, B. S. (1996c). Lem’alar. Envâr.
• Nursi, B. S. (1996d). Mektûbât. Envâr.
• Nursi, B. S. (1996e). Sözler. Envâr.
• Risâle-i Nûr müellifi Bedîüzzamân Said Nursi tarihçe-i hayatı. (1996). Envâr.
• Öngören, R. (2010). Şeyh. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (39/50-52). TDV.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Süleymaniye Vakfı (2012, 25 Aralık). Said Nursî’de tasavvuf düşüncesi. https://www.suleymaniyevakfi.org/sizden-gelenler/said-nurside-tasavvuf-dusuncesi.html (03 Temmuz 2023).
• Tanis, H. M. (2016). The Sufi influence in Said Nursi’s life and thought. Yayınlanmamış Doktora Tezi. The Pennsylvania State University.
• Tosun, N. (2012). Üveysîlik. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (42/400-401). TDV.
• Turner, C. (1992). Müceddidlik ve Bediüzzaman. M. Paksu (Ed.). İslam düşüncesinin 20. asırda yeniden yapılanması ve Bediüzzaman Said Nursî milletlerarası sempozyum (ss. 176-184). Yeni Asya.
• Uludağ, S. (2008). Ricâlü’l-gayb. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (35/81-83). TDV.
• Uludağ, S. (2016). Tasavvufun dili (2. baskı). Ensar.
• Uludağ, S. (2017). Hayata sûfî gözüyle bakmak insan-İslâm-irfan (2. baskı). Dergâh.
• Vahide, Ş. (2009). Risâle-i nûr’daki belli başlı tasavvufî konularla ilgili bir inceleme. İ. M. Abu-Rabi (Ed.). Said Nursî ve tasavvuf (ss. 17-51). Etkileşim.
• Yılmaz, H. K. (2011). Tasavvuf meseleleri. Erkam.
• Yılmaz, M. K. (2014). Bediüzzaman ve tecdit. H. Gülerce (Ed.). Risale-i nur ve tecdid sempozyumu bildirileri (ss. 17-23). Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.