MERKEZİ YÖNETİMİN FİNANS VE UYGULAMA YETKİLERİNİN YERELE DEVRETMESİNE YÖNELİK BİR İNCELEME: OKUL GELİŞİM MODELİ (OGP)

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı, 415 - 431, 27.10.2023

Ünal Akyüz

https://doi.org/10.17753/sosekev.1351493

Öz

Türk Eğitim Sistemi diğer kamusal alanlar gibi merkeziyetçi bir yönetim modeli ile yönetilmektedir. Bazı araştırmacılar tarafından eğitim sisteminin başarılı ya da başarısız olmasının nedenlerinden biri de aşırı merkeziyetçi olması gösterilmektedir. Avrupa Birliği (AB) finansmanlı Millî Eğitim Bakanlığı’nın Kapasitesinin Güçlendirilmesi Projesi (MEBGEP) ve Dünya Bankası (DB) raporlarında Türk Eğitim Sistemi’nde yetkilerin görece Bakanlıkta daha çok toplandığı konusunda görüş birliği içindedir. Türkiye’nin gelecekteki eğitim perspektifini, AB ülkelerindeki eğitim sistemlerini de karşılaştırarak üç farklı yönetim modeli geliştirilmiştir: “Mevcut Yapıda Etkinlik Sağlama (İyileştirme)”, “İl Odaklı Yönetim Modeli”, “Okul Odaklı Yönetim Modeli”. Türk Eğitim sisteminin en etkili ve karar verici organı olan Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) bu modeller üzerinde uzun süre çalışmalar sonucunda iyileştirme denen mevcut MEB yapısında kısmi değişiklik yapmayı tercih etmiştir. Türk eğitim sistemi, mevcut altyapının modernizasyonu, öğretim programlarının güncellenmesi ve mesleki eğitimin AB standartlarına uyumlu hale getirilmesi gibi büyük sorunları çözmekle beraber, aşırı merkeziyetçilik nedeniyle ortaya çıkan sorunlar da giderek artan bir döngü içinde çözümsüzlüğe yol açmaktadır. Okul Gelişim Programı (OGP) bu problemlerden bir kısmına çözüm olması adına geliştirilen Dünya Bankası kaynaklı ancak özgün bir Millî Eğitim Bakanlığı projesidir. Eğitim sisteminin temeli olan okullardan bir kısmı ilk defa kendi ihtiyaçlarını belirlenmesi, buna yönelik çözümler geliştirmesi bunu da belli bir bütçeyle çözecekleri özgün bir alanın kendilerine sunulmasıdır. Bu yönüyle eğitim sisteminde il ve ilçelerin sorumlu yöneticileri okulların taleplerini daha fazla dikkate almış aralarında iş birliği istenen seviyeye ulaşmıştır. Okul Gelişim Programı, Türkiye’de okulların kendi ihtiyaçlarını, kendi bütçeleriyle çözebilme iradesi resmi kanallarla ve pilot bir projeyle denenmiş olması yönüyle de ilk olmuştur. Okul Gelişim Programı yıllardır eleştiri konusu olan Türk eğitim sisteminin okul temelli yapılandırılmasına yönelik en kapsamlı pilot projedir. Bu yönüyle çalışma, Okul Gelişim Programı’nın amacı, sureci, sonucu ve sürdürülebilirliği noktasında Türk eğitim sistemine ne gibi etkiler yaptığının anlaşılmasına olanak sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Okul gelişim modeli, Ortaöğretim, Projeler, Eğitim yönetimi

A Study for Transferring the Authorization of Implementation and Finance of Central Management to Local Management: School Development Model (SDM)

Öz

Turkish education system is ruled with a central management system like the other public sectors. According to some researchers, one of the reasons why the education system is successful or not is that it is over centralistic. In the reports that are World Bank supported and in the Capacity Building Support for the Ministry of National Education (MEBGEP) reports supported by European Union (EU) there has been a consensus about the authorization on Turkish Education system is comparatively more on the Ministry. Three different management system have been developed by comparing the education perspective of Turkiye in the future with the education systems in European Union countries. These are increasing the efficiency in the current system, Province Based Management System and school-based Management System. Ministry of Education that is the most effective and the most decisive organ of Turkish National education System has preferred to go on some changes as a renovation in Turkish National education system as a result of long-lasting research and studies. Although Turkish National Education System has solved some problems such as modernisation of the current structure, updating the current teaching systems and adopting the vocational education into European Union standards, the issues that arise from over centralization have been increasingly causing some problems. School Development Programme is a World Bank supported National Ministry of Education project aiming to sort out some of these problems. In that project, it is aimed that the schools, the main component of education system, can define their own needs, and they can propose some solutions to sort out the issues to arise and they solve these issues with a certain budget. In this respect, the responsible managers of provinces have been paying more attention to the needs of the schools and cooperation between them has reached to a maximum level. School Development Programme is the first project in terms of giving schools the authorisation to meet their own needs by their own budgets. The School Development Program is the most comprehensive pilot project for school-based restructuring of the Turkish education system, which has been the subject of criticism for years. With this aspect, the study will enable to understand what kind of effects the School Development Program has had on the Turkish education system in terms of its purpose, process, result and sustainability.

Anahtar Kelimeler

School develepment model, Secondary education, Projects, Education management

Kaynakça

• Akyüz, Ü. (2022). Millî eğitim bakanlığının yeniden yapılanma çalışmalarında MEB’in kapasitesinin güçlendirilmesi (MEBGEP) projesinin değerlendirilmesi. Millî Eğitim Dergisi, 51 (233), 769-790.
• Akyüz, Ü. (2015). Millî Eğitim Bakanlığınca tamamlanmış AB eğitim projelerinin yönetici ve uzman görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 40(181), 191-216.
• Akyüz, Ü. (2012). Millî Eğitim Bakanlığınca tamamlanmış Avrupa Birliği eğitim projelerinin yönetici ve uzman görüşlerine göre değerlendirilmesi (Tez No. 311776) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Akar, F. (2021). Okulda eğitim ve öğretim hizmetlerini yönetimi. U. Akın (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (5. baskı, ss. 292-333). Pegem.
• Arastaman, G. (2021). Okulda insan kaynaklarının yönetimi Akın, U. (Ed.). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (5. baskı, ss. 234-257). Pegem.
• Aytaç, T. (2004). Okul merkezli bütçe. Millî Eğitim Dergisi, 162. https://dhgm. meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Millî_egitim_dergisi/162/aytac.htm
• Balcı, A. (2001). Etkili okul ve okul geliştirme. Pegem.
• Bakioğlu A., & Keser, S. (2019). Eğitim eşitlik, kapsayıcılık ve eğitimin finansmanı. A. Bakioğlu & M. Korumaz (Ed.), Eğitim politikaları; kurumlar, yöntemler, göstergeler, etkiler ve uygulamalar içinde (ss. 291-313). Nobel. Bursalıoğlu, Z. (2002). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış Pegem.
• Can, E. (2020). Türk millî eğitim şûra kararları (1939-2014): Eğitim yönetimi, okul yönetimi ve okul yöneticileri. E-Kitap. Pegem.
• Çelikten, M., & Özkan, H. (2017). Millî eğitim sisteminin örgütsel yapısı ve maarif müfettişleri alt sisteminin işleyişi Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7 (7), 13.
• Dünya Bankası (2008). Türkiye cumhuriyetine yönelik dünya bankası ülke işbirliği strateji belgesi. 2012-2015. 2008 MY – 2011 MY ülke işbirliği stratejisi ilerleme raporu (Rapor No. 51689 TR).
• Dünya Bankası (2014). Okul-temelli yönetim uluslararası deneyimlerden çıkarılan dersler ve türkiye için seçenekler. Eğitim Sektörü Birimi Rapor NR.93113.
• Eğitim Vizyonu 2023, (2018). https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2023_ E%C4%9Fitim%20Vizyonu.pdf.
• Emini, F.T. (2009). Türkiye’de yerel yönetimler reformunun iç ve dış dinamikleri. Yönetim ve Ekonomi 16(2).
• Emirgil, B.F. (2009). Yeni meslekçi eğitim yaklaşımı ve yeni meslekçi paradigmaların Türkiye’deki yansıması olarak MEGEP. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 56, 509–534.
• ERG (2013). Türkiye’de okul ödenekleri: Okul gelişim programına (OGP) ilişkin değerlendirme İmak.
• Eren, Z. (2021). Okul örgütü ve yönetimi. U. Akın, (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (5. baskı, ss. 177-229). Pegem.
• EURYDICE. (2001). Financial flows in compulsory education in europe (Diagrams for 2001). Eurydice Focus, Brussels.
• EURYDICE, 2010-2011). Eurydice, (2010/2011). Türk eğitim sisteminin örgütlenmesi.http://sgb.meb.gov.tr/eurydice/kitaplar/Turk_Egitim_sistemi_2011/Turk_Egitim_Sisteminin_Orgutlenmesi_2011.pdf Erişim Tarihi:27 Ağustos 2023.
• Gür, B., & Çelik, Z. (2009). Türkiye’de millî eğitim sistemi: Yapısal sorunlar ve çözüm önerileri. SETA Rapor 1. Karakul, A.K. (2021). Okullarda kurumsal işletme yönetimi. U. Akın, (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (5. baskı, ss. 338-361). Pegem.
• MEB (2023). Okullara bütçe projesi https://www.meb.gov.tr/bakan-ozer-tbmm-plan-ve-butce-komisyonunda-2023-yili-egitim-butcesine-iliskin-sunum-yapti/haber/28055/tr 27.05.2023.
• MEB (2012). Ortaöğretim projesi sonuç kitabı. MEB Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü.
• MEB, PKMB (2000). I. Ulusal değerlendirme toplantısı raporu. Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı MEB.
• MEB, PKMB, (2007). Fayda sahipleri değerlendirme araştırması. Gür Kopyalama Merkezi.
• MEB, PKMB, (2011). Yaptık yapıyoruz yapacağız. Gökçe.
• MEGEP Başlangıç Raporu (2003). Türkiye’de mesleki eğitim ve öğretim sistemini güçlendirme programı (Nihai rapor). (Europe Aid/ 112707/ C/SV/TR). Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı MEB.
• MEBGEP Yeşil Belge (2010). Millî eğitim bakanlığının kapasitesinin güçlendirilmesi projesi (Europe Aid/ 125262/ D /SER/TR), Millî Eğitim Bakanlığı.
• Memurlar.net (2023). https://www.memurlar.net/haber/185158/okul-gelisim-programi-sonuclari.html. 05.08.2023.
• Nayır, F. (2021). Okul -aile-çevre ilişkileri. U. Akın, (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (5. baskı, ss. 366-381). Pegem.
• Özdemir, M. (2021). Yönetim süreçleri. U. Akın, (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (5. baskı, ss. 150-173). Pegem.
• Özdemir, S. (2007). Türk eğitim sisteminin yapısı, eğilimleri ve sorunları. S. Özdemir (Ed), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (ss. 1-48). Nobel.
• Taşkın, P. (2021). Okul yönetiminde öğrenci işleri. U. Akın (Ed.). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (5. baskı, ss. 260-290). Pegem.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Ş., Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• SVET (2009). Technical assistance to conduct impact assesmentfor “strenghtening the vocational education and training system in turkey-SVET programme 1 Final Summary Report (Smawfield, D.), (İbf İnternational Counsulting, BaA), (Letter of Contract:N 2008/161382). Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı MEB.
• TEDP (2007). Temele eğitime destek programı ön değerlendirme raporu Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı MEB.
• TEDP Başlangıç Raporu (2002-2007) Temel eğitime destek projesi 1 (A.1-D.5). (Sözleşme No: Deltur/MED TQ/03-02) Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı MEB.
• TEDP (2007) Nihai raporu Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı MEB.
• Taymaz, H. (1997). Uygulamalı okul yönetimi 180, A.Ü., E.B.F.
• Tüncel, M. (2023). Türkiye’de Dünya Bankası kredilerine dayalı eğitim projelerinin hazırlık ve uygulama sürecine ilişkin bir değerlendirme (Tez No. 794339) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• World Bank. (2009). Decentralized Decision-Making in Schools. The theory and evidence on School-based management World Bank.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. baskı). Seçkin.