SİVAS İLİNİN ORTALAMA SICAKLIK İLE TOPLAM YAĞIŞ VERİLERİNİN TREND ANALİZİ VE SSP İLE 2100 YILI MODELLEMESİ

Yıl 2024, Sayı: 98, 111 - 123, 30.06.2024

Fatih Kartal

https://doi.org/10.17753/sosekev.1466784

Öz

Araştırma alanı Sivas ili olup, araştırmanın konusu ortalama sıcaklık ve toplam yağış parametrelerinin trend analizi ve SSP senaryolarıdır. Çalışmanın amacı ise sıcaklık değerlerinin ortalaması ile yağış toplamlarının mevsimsel ve yıllık değişkenliklerinin analiz edilmesi ve gelecek yıllarda (2041-2060-2100) bölgede yaşanması muhtemel sıcaklık ve yağış durumlarının belirlenmesidir. Çalışmada Mann-Kendall ve Spearman's Rho testi gibi iki önemli trend yöntemi kullanılmıştır. İklim senaryolarında ise SSP 2,6 ve 8,5 tercih edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre il genelinde yıllık ve mevsimlik düzeyde ortalama sıcaklıklarda artışlar gözlenmiştir. Bu artışlar bazı istasyonlarda istatistiki açıdan anlamlılık gösterirken bazı istasyonlarda anlamlılık ifade etmemektedir. Sivas ilinde yaz mevsimi, pozitif yönde anlamlı bir sıcaklık artış eğilimi gösteren mevsim olduğu görülmektedir. İl genelinde yaz, sonbahar, kış mevsimlerinde ve yıllık yağışlarda artış ve azalışların olduğu görülmüştür. Sonuç olarak trend analizleri küresel iklim değişimleri açısından Sivas ilinde de uzun vadede sıcaklık artışlarını ve yağış azalmalarını işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İklim, Trend, Sıcaklık, Yağış, SSP Senaryoları, Sivas

Etik Beyan

etik beyan bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Ackerman, S. A., & Knox, J. A. (2015). Meteoroloji atmosferimizi anlamak (Çeviri Ed. Mikdat Kadıoğlu-Sedef Çakır) Nobel.
• Addisu, S., Selassie, Y. G., Fissha, G., & Gedif, B. (2015). Time series trend analysis of temperature and rainfall in lake Tana Sub-basin, Ethiopia. Environmental Systems Research, 4, 1-12. https://doi.org/10.1186/s40068-015-0051-0
• Aksoy, B., & Coşkun, M. (2010). Aksu Vadisi Giresun) aşağı kesiminde doğal ortam şartlarının taşkın üzerine etkileri. Gazi Türkiyat, 1(7), 135-154.
• Altunay, A. (2016). Mann-Kendall-sen trend yöntemi ile Türkiye’deki klimatolojik verilerin incelenmesi (Tez No. 433776) [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi
• Avşaroğlu, Y. (2019). Dicle Havzası aylık ortalama akım değerlerinin trend analizi (Tez No. 551377) [Yüksek lisans tezi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Altan Aydın, F., & Doğu, A. F. (2018). Göllerde seviye değişimleri ve nedenleri: Van Gölü örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41), 183-208.
• Burn, D. H., & Elnur, M. A. H. (2002). Hidrolojik eğilimlerin ve değişkenliğin tespiti. Hidroloji Dergisi, 255 (1-4),107-122. https://doi.org/10.1016/S0022-1694(01)00514-5
• Cosun, F. (2008). Kahramanmaraş ili’nde iklim değişikliği trend analizi (Tez No. 551377). [Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi
• Coşkun, M. (2011). Fundamental pollutants in the European Union (EU) countries and their effects on Turkey. Elsevier, Procedia Social and Behavioral Sciences, 19, 467-473. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.05.156
• Coşkun, M., & Akbaş, V. (2023). Karadeniz kıyısından iç kesime: Kastamonu çevresinin iklim parametreleri. The Journal of Social Sciences, 11(11), 46-86. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.3486
• Coşkun, M., Gözalan, S., Öztekinci, M., & Coşkun, S. (2022). Susurluk Çayı Havzasında tropikal gün-yaz günü sayısındaki eğilimler ve Rcp 8.5 senaryosuna göre modellenmesi. Journal of Academic Social Science Studies, 15(89). https://doi.org/10.29228/JASSS.55617
• Coşkun, M., Gözalan, S., Öztekinci, M., & Dündar, Ö. (2020). Susurluk Çayı Havzasının ortalama sıcaklık ve toplam yağış verilerinin trend analizi. The Journal of Social Sciences, (49), 24-39.
• Coşkun, S. (2020). Aras-Kura Kapalı Havzasının ortalama sıcaklık, yağış ve akım verilerinin trend analizi (Türkiye). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(2), 29-42.
• Coşkun, S. (2020a). Tuz Gölü-Konya Kapalı Havzaları’nda ortalama sıcaklık, yağış ve akım verilerinin trend analizi. A. Balcıoğulları (Eds.), Coğrafya Araştırmaları içinde (pp. 1-13). Akademisyen.
• Coşkun, S. (2020b). Trend analysis of mean temperatures data in van lake closed basin, Turkey. A. Balcıoğulları (Eds.), Current Studies in Social Sciences içinde (pp.43-51). Akademisyen.
• Coşkun, S. (2020c). Tuz Gölü-Konya Kapalı Havzalarının yaz mevsimi ortalama sıcaklık, yağış, buharlaşma ve akım verilerindeki değişimlerin karşılaştırmalı trend analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (SOBİDER), 7 (46),123-138. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.43355
• Coşkun, S. (2020d). Van Gölü Kapalı Havzasında yağışların trend analizi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(2), 521-532. https://doi.org/10.21923/jesd.685420
• Coşkun, S. (2020e). Göller Yöresinde sıcaklık, yağış ve akım değerlerinde meydana gelen eğilimler (Akdeniz Bölgesi-Türkiye). International Social Sciences Studies Journal, (e-ISSN:2587-1587) 6 (66),3142-3155. https://doi.org/10.26449/sssj.2488
• Coşkun, S. (2020f). Aras-Kura Kapalı Havzasının ortalama sıcaklık, yağış ve akım verilerinin trend analizi (Türkiye). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 30 (2), 29-42. https://doi.org/10.18069/firatsbed.713550
• Coşkun, S. (2020g). Akarçay Kapalı Havzası’nın yaz mevsiminde buharlaşma ve akım verilerinin trend analizi. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, 7 (47) 162-177. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.45362
• Coşkun, S. (2020h). Akarçay Kapalı Havzasının ortalama sıcaklık ve yağış verilerinin eğilim analizi (Afyonkarahisar-Türkiye). Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 81, 533-547. https://doi.org/10.29228/JASSS.44156
• Dalkılıç, H. Y. (2019). Yağışların Trend Analizi. Erzincan University Journal of Science and Technology, 12(3), 1537-1549. https://doi.org/10.18185/erzifbed.587610
• Emek, M.F. (2014). Doğu Anadolu Bölgesi yıllık ve aylık toplam yağışların trend analizi (Tez No. 361145) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Erlat, E. (2013). İklim sistemi ve iklim değişmeleri. Ege Üniversitesi.
• Gözalan, S. (2019). Yüzey, 850, 700 ve 500 hPa basınç seviyelerinde sıcaklık ile nem parametrelerinin karşılaştırmalı trend analizi: Türkiye Örneği (Tez No.537717) [Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gözalan, S. (2023). Akdeniz Bölgesi'nde avokado ağacının yetişebileceği uygun alanların belirlenmesi (Tez No.537717) [Doktora tezi, Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Gümüş, V., & Yenigün, K. (2006). Aşağı Fırat Havzası akımlarının trend analizi ile değerlendirilmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Yedinci Uluslararası İnşaat Mühendisliğinde Gelişmeler Kongresi, İstanbul.
• Hirsch, R. M., & Slack, J. R. (1984). A nonparametric trend test for seasonal data with serial dependence. Water Resources Research, 20(6), 727-732. https://doi.org/10.1029/WR020i006p00727
• Kadioğlu, M. (1997). Trends in surface air temperature data over Turkey. International Journal of Climatology: A Journal of the Royal Meteorological Society, 17(5), 511-520. https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-0088(199704)17:5<511::AID-JOC130>3.0.CO;2-0
• Karabulut, M. ve Cosun, F. (2009). Kahramanmaraş ilinde yağışların trend analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, CBD 7(1), 65-83. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000095
• Karakuş, C. B. (2017). Hidro-Meteorolojik Parametreler İçin Trend Analizi Yöntemleri. International Journal of Scientific and Technological Research, 3 (2), 22-32.
• Karakuş, C. B., & Güler, Ü. A. (2022). Mann-Kendall trend analizi ile Sivas ilindeki sıcaklık ve yağış trendlerinin belirlenmesi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 11(3), 534-544. https://doi.org/10.28948/ngumuh.1104140
• Karaosmanoğlu, F., & Günek, H. (2018). Göksu Havzası’nda buharlaşma ve yüzeysel akışın penman ve thourthwaite yöntemlerine göre değerlendirilmesi. International Journal of Scientific and Technological Research, 4(10),599-614.
• Keskin, M. E., Çakto, İ., Çetin, V., & Bektaş, O. (2018). Doğu Anadolu Bölgesi sıcaklık ve yağış trend analizi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6(2), 294-300. https://doi.org/10.21923/jesd.397353
• Kızılelma, Y., Çelik, M. A., & Karabulut, M. (2015). İç Anadolu Bölgesinde sıcaklık ve yağışların trend analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 64, 1‐10. https://doi.org/10.17211/tcd.90494
• Lazaro, R., Rodrigo, F.S., Gutierrez, L., Domingo, F., & Puigdefabregas, J. (2001). Analysis of a 30-year rainfall record (1967-1997) in semi-arid SE Spain for Implications on Vegetation. Journal of Arid Environment, 48, 373- 395. https://doi.org/10.1006/jare.2000.0755
• Neyran, C. E. (2007). Türkiye akarsularında mevsimsel trend analizi (Tez No.222636) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Nourani, V., Danandeh Mehr, A., & Azad, N. (2018). Trend analysis of hydroclimatological variables in Urmia lake basin using hybrid wavelet Mann–Kendall and Şen tests. Environmental earth sciences, 77, 1-18. https://doi.org/10.1007/s12665-018-7390-x
• Özfidaner, M. (2007). Türkiye yağış verilerinin trend analizi ve nehir akımları üzerine etkisi (Tez No. 212495) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez
• Öztekinci, M. (2023). Küre Dağları Milli Parkının vejetasyon ekolojisi ve iklim değişikliği senaryolarına göre değerlendirilmesi (Doğu kayını örneği) (Tez No. 853853.) [Doktora tezi, Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Polat, P., & Sunkar, M. (2017). Rize’nin iklim özellikleri ve Rize çevresinde uzun dönem sıcaklık ve yağış verilerinin trend analizi, F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 27 (1), 1-23. https://doi.org/10.18069/firatsbed.346684
• Rahman, M. A., Yunsheng, L., & Sultana, N. (2017). Analysis And Prediction Of Rainfall Trends Over Bangladesh Using Mann–Kendall, Spearman’s Rho Tests And ARIMA Model. Meteorology and Atmospheric Physics, 129 (4), 409-424. https://doi.org/10.1007/s00703-016-0479-4
• Soydan, N. G., Gümüş, V., Şimşek, O., Gerger, R., & Ağun, B. (2016). Seyhan Havzası aylık ortalama akım ve yağış verilerinin trend analizi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 7(2), 319-327.
• Sönmez, O., Çeribaşı, G., & Doğan, E. (2016). Short and long term streamflow prediction by different neural network approaches and trend analysis methods: Case study of Sakarya River, Turkey. Fresen. Environ. Bull, 25, 565-579.
• Su, L., Miao, C., Kong, D., Duan, Q., Lei, X., Hou, Q., & Li, H. (2018). Longterm trends in global river flow and the causal relationships between river flow and ocean signals. Journal of Hydrology, 563, 818-833. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2018.06.058
• Şenocak, S., & Emek, M. F. (2019). Trend Analizi yöntemleri kullanılarak Doğu Anadolu Bölgesi aylık yağış miktarlarının değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 17,807-822. https://doi.org/10.31590/ejosat.646266
• Tayanç, M., Karaca, M., & Yenigün, O. (1997). Annual and seasonal air temperature trend patterns of climate change and urbanization effects in relation to air pollutants in Turkey. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 102(D2), 1909-1919. https://doi.org/10.1029/96JD02108
• Tosic, I., & Ukasevic, M. (2005). Analysis of Precipitation Series for Belgrade. Theoretical and Applied Climatology, 80, 67-77. https://doi.org/10.1007/s00704-004-0076-1
• Türkeş, M. (1996). Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology: A Journal of the Royal Meteorological Society, 16(9), 1057-1076. https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-0088(199609)16:9<1057::AID-JOC75>3.0.CO;2-D
• Türkeş, M. (2008). Küresel iklim değişikliği nedir? Temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. İklim Değişikliği ve Çevre, 1(1), 26-37.
• Türkeş, M., Sümer, U. M., & Demir, İ. (2002). Re-evaluation of trends and changes in mean, maximum and minimum temperatures of Turkey for the period 1929-1999. International Journal of Climatology, 22, 947-977. https://doi.org/10.1002/joc.777
• Yenigün, K., Gümüş, V., & Şimşek, O. (2013). Seyhan Havzası Gidişlerinin Analizi. VII. Ulusal Hidroloji Kongresi, 26, 27.
• Yılmaz, E. (2019). Türkiye’de aylık sıcaklık ve aylık sıcaklık farklarındaki eğilimler ve sıcaklık eğilim grupları (monthly temperature, temperature difference trends and trends groups in Turkey). International Journal of Human Sciences, ISSN, 2458-9489. https://doi.org/10.14687/jhs.v16i2.5561