CARAVAGGIO’NUN ‘JUDITH HOLOFERNES’İN KAFASINI KESERKEN’ TABLOSUNUN İKONOGRAFİK ve İKONOLOJİK ELEŞTİRİ YÖNTEMİYLE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

Yıl 2024, Sayı: 100, 19 - 33

Nazan Düz , Makbule Parlak

https://doi.org/10.17753/sosekev.1452414

Öz

Bu araştırmada İtalyan ressam Michelangelo Merisi da Caravaggio’nun “Judith, Holofenernes’in Kafasını Keserken” isimli tablosu Erwin Panofsky’nin “İkonografik ve İkonolojik Sanat Eleştirisi” yöntemi ile analiz edilmiştir. Eserin ana konusu Yahudilerin Asurlular tarafından istila edilmesinden sonra Yahudi bir kadın olan Judith’in Asurlular’a karşı cesaretini göstermektir. Eserde Judith, halkını Asurlulardan kurtarmak için, Asur generali Holofernes’i baştan çıkarıp, sarhoş ettikten sonra onun kafasını keserken tasvir edilmiştir. Eser, İtalyan Barok Dönemi’nde Caravaggio tarafından 1598-1599 yıllarında yapılmış olup ebatları 145x195 cm’dir ve şu anda Roma Ulusal Antik Sanat Galerisi - Barberini Sarayı’nda sergilenmektedir. Araştırmada nitel araştırma tekniklerinden betimsel tarama modeli kullanılmış, veriler yazılı ve görsel malzeme taraması yapılarak toplanmış, Panofsky’nin “İkonografik ve İkonolojik Sanat Eleştirisi” yöntemi ile karşılaştırmalı analizi yapılmıştır. Bu yönteme göre eser; saf biçim ve nesnelerin saptandığı doğal anlam (olgusal, ifadesel anlam), sanatsal motif ve kompozisyonların tema ve kavramlarla birleştirildiği anlaşmalı/uzlaşmalı (ikincil anlam) ve son olarak ikincil anlam ve motiflerden içeriğe doğrudan geçişin yer aldığı içsel anlam (içerik) olmak üzere üç bölümde analiz edilmiştir. Eserin doğal anlam bölümünde mekân-figür-nesne tasvirleri incelenmiş, anlaşmalı anlam bölümünde esere konu olan hikâye ve bu hikâyenin ele alınışı yorumlanmış ve son olarak eserin içsel anlamı ile aynı dönemlerde aynı konuyu ele alan Artemisia Gentileschi, Peter Paul Rubens, Valentine de Boulogne ve Adam Elsheimer’in eserleri ile karşılaştırmalı analizi yapılmıştır. Judith'in Holofernes'in kafasını kesme hikâyesi sosyolojik açıdan bir toplumda kadın algısını değerlendirmek için önemli bir bakış açısı sunmaktadır. Birçok hikâye, erkeklerin milletleri için kahramanlıklarını anlatırken milleti için kahramanlık gösteren bir kadının hikâyesini resme konu etmek dönemin kalıplaşmış katı geleneğinden kurtulmak isteyen sanatçılara yeni imkânlar sunmuştur.

Anahtar Kelimeler

İkonografi, İkonoloji, Sanat eleştirisi, Caravaggio

Kaynakça

• Akyürek, E. (1995). Erwin Panofsky ve “ikonografi ve ikonoloji üzerine”- Bilime adanmış bir yaşam. Afa.
• Artut, K. (2004). Sanat eğitimi kuramları ve yöntemleri. Anı.
• Balcı, A. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma, yöntem, teknik ve ilkeler. Pegem A.
• Berg, K. (2009) Caravaggio and a neuroarthistory of engagement [Unpublished doctoral dissertation]. University of East Anglia.
• Bozkurt, N. (2004). Sanat ve estetik kuramları. Asa.
• Brown, B. L. (2001). The genius of Rome 1592-1623. Royal Academy of Arts. https://www.gettydocents.org/wp-content/uploads/Beverly-Louise-Brown-Birth-of-the-Baroque.pdf adresinden 25.12.2023 tarihinde erişilmiştir.
• Colom, M. B. (2021). Visions de la Judit D'Artemisia Gentileschi a Judit i Holofernes: Protofeminisme, catarsi o producte del seu temps? Estudis d'Humanitats - Especialitat d'Arts, Treball Final de Grau, Universitat Oberta de Catalunya.
• Cömert, B. (2008). Mitoloji ve ikonografi. De Ki.
• Delis, T. M. (2016). “The lord struck him down by the hand of a female!” Baroque artists depicting Judith in the renaissance. Journal of Mason Graduate Research 3(3), 143-163. https://doi.org/10.13021/G8jmgr.v3i3.566
• Düz, N. (2021). Erwin Panofsky’nin ikonografik ve ikonolojik eleştiri yöntemine göre Hugo Van Der Goes’un “İlk Günah” adlı eserinin “karşılaştırmalı” analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(123), 60-71. https://dx.doi.org/10.29228/ASOS.54190
• Erkan, A. (2018). Resim sanatında “Judith ve Holofernes” efsanesine farklı iki yaklaşım (Caravaggio ve Artemisia Gentisleschi). İdil Sanat ve Dil Dergisi, 7(42), 209-215. https://doi.org/10.7816/idil-07-42-11
• Erinç, S. M. (2003). Eleştiri yapmanın ve eleştirmen olmanın koşulları. Anadolu Sanat Dergisi, 14(22), 33-36. Gombrich, E. H. (1998). Sanatın öyküsü (Çev. Ed. E. Erduran & Ö. Erduran). Remzi.
• Gombrich, E. H. (2002). Sanatın öyküsü (Çev. Ed. E. Erduran & Ö. Erduran) (3. baskı). Remzi.
• Hançerlioğlu, O. (2013). Felsefe sözlüğü. Remzi.
• İrgin, S. (2018). Sanat ve mitoloji terimleri sözlüğü. Sokak.
• Karabulut, N. (2008). Sanat eğitiminde bir alt disiplin olarak sanat eleştirisi ve bir akademik eleştiri örneği. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (20), 59-81.
• Karasar, N. (1998). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel.
• Keillor, G. (2018). Her beauty captivated his mind and the sword severed his neck. Virginia Tech Undergraduate Historical Review, 7(2018), 44-62. https://doi.org/10.21061/vtuhr.v7i0.3
• Lemoine A. & Christiansen K. (2016). Valentin de Boulogne beyond Caravaggio. The Metropolitan Museum of Art.
• Sözen, M. & Tanyeli, U. (2010). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. Remzi.
• Och, M. (2014). Violence and virtue: Artemisia Gentileschi’s ‘Judith Slaying Holofernes,’ Art Institute of Chicago, The Woman’s Art Journal, 35(2), 63-64.
• Uçar, M. (2014). Caravaggio’nun eserlerinde vahşetin görselliği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Işık Üniversitesi.
• Xeravits, G. G. (2015). Religion and female body in ancient judaism and itse environments. CPI books GmbH.
• http 1. https://sanatkaravani.com/donemin-algisini-yikan-guclu-bir-kadin-artemisia-gentileschi/
• http 2: https://artuk.org/discover/artworks/judith-slaying-holofernes-144155
• Görsel Kaynaklar
• Şekil 1. Michelangelo Merisi da Caravaggio, “Judith Holofernes’in Kafasını Keserken’’, 1598, Tuval üzerine yağlı boya, 145x195cm, Ulusal Antik Sanat Galerisi - Barberini Sarayı, Roma. https://www.barberinicorsini.org/opera/giuditta-e-oloferne/
• Şekil 2. Artemisia Gentileschi, “Judith Holofernes’i Katlederken”, 1620, Tuval üzerine yağlıboya, 146,5x108 cm, Le Galleria Degli Uffizi, Floransa. https://tablolarinanlamlari.blogspot.com/2014/04/judith-holofernesin-basini-keserken-tablosunun-anlami-nedir.html
• Şekil 3. Sir Peter Paul Rubens, “Holofernes'in Başıyla Judith”, 1616, Tuval üzerine yağlı boya, 120x111cm, Herzog Anton Ulrich Müzesi, Almanya. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Peter_Paul_Rubens_-_Judith_with_the_Head_of_Holofernes_-_WGA20269.jpg
• Şekil 4. Valentine de Boulogne, “Judith ve Holofernes”, (1627-1629), Tuval üzerine yağlıboya, 106x141cm, Ulusal Güzel Sanatlar Müzesi, Malta Valletta. https://www.metmuseum.org/art/collection/search/663680
• Şekil 5. Adam Elsheimer, “Judith Holofernes'i Katlediyor” (1601–1603), Kalaylı bakır üzerine yağ, 24.2x18.7cm, İngiliz Mirası, Wellington Koleksiyonu, Apsley Evi. https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/Adam_Elsheimer__Judith_erschl%C3%A4gt_Holofernes.jpg