Mesafesiz Dilin Olanakları: Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 2, 246 - 250, 31.12.2016

Ahmet Duran Arslan

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.277298

Öz

1870-1910 yılları arasındaki kırk yıllık yazın hayatı
boyunca iki yüze yakın telif/tercüme eser kaleme almış, velut bir yazar olan
Ahmet Mithat, gerek yaşamı ve renkli kişiliği gerekse de yazarlığı ve eserleri
ile senelerdir kendinden söz ettirmiştir. “Efendi Baba”, “Kırk Beygir Gücünde
Yazı Makinesi” gibi adlarla anılan yazar hakkında farklı perspektiflere sahip
birçok akademik araştırma ve çalışma yapılmıştır. Nüket Esen’in yakın zamanda
kaleme aldığı Hikâye Anlatan Adam: Ahmet
Mithat adlı inceleme ise hem içerik hem de üslup özellikleri itibarıyla konuyla
ilgili öteki çalışmalardan farklı bir yer edinmiştir kendine.

Bu kitap, Nüket Esen’in Ahmet Mithat’la ilgili yayımlanan en
son kitabı. “En son” diyorum çünkü yirmi beş seneyi aşkın süredir Ahmet Mithat
üzerine çalışmakta olan Esen’in yazarla ilgili üç kitabı daha var: Ahbar-ı Asara Tamim-i Enzar (2003), Merhaba
Ey Muharrir! [Erol Köroğlu’yla birlikte] (2006), Beliyat-ı Mudhike ve Karı Koca Masalı ve Ahmet
Mithat Kaynakçası (2011). Ayrıca, Modern Türk Edebiyatı Üzerine
Okumalar (2006) kitabının ilk bölümü olan “Modern Türk Edebiyatının
Doğuşunda Ahmet Mithat” da, Esen’in yazarla ilgili çalışmalarını
topladığı önemli kaynaklardan biri. Peki, Esen’in en son yayımlanan kitabında
Ahmet Mithat ve onun yazın hayatı nasıl, hangi anlatısal stratejilerle ele
alınmıştır, bu incelemenin konuyla ilgili diğer çalışmalara göre konumu ve
onlardan ayrılan özellikleri hakkında neler söylenebilir?

Hikâye
Anlatan Adam: Ahmet Mithat, daha
ilk sayfalarında geleneksel tanım, açıklama ve kabullere aykırı bir anlatım ve
okunuş biçiminin olacağını deklare eder niteliktedir: “Ahmet Mithat’ın,
geleneklere bağlı biri olarak bilinmesine rağmen nedense kalıpların dışına
taşan bir aykırılığı vardır. Yaşadığı dönemin diğer yazarlarına hiç benzemez.
Zaman zaman nereye ait olduğu, tam olarak nerede durduğu anlaşılmaz.” (2014: 9)
Esen’in ön sözde değindiği bir diğer kayda değer nokta da bu metnin akademik
bir inceleme olmadığı, daha çok yirmi beş senelik Ahmet Mithat çalışmasının
Esen’de kalan iz ve etkilerinin bir çeşit tezahürü olduğu vurgusu. Esen’in
kendi deyimiyle bu kitap, 21. yüzyılın başında bir kadın Türk edebiyatı
araştırmacısının Ahmet Mithat’ta gördüklerini işlemektedir (10). Yirmi beş
senedir devam eden Ahmet Mithat çalışmalarının Esen’deki izleri, etkileri kitabı
şekillendirdiği için metin, çoğu zaman mesafeli ve nesnel bir üslubun hâkim
olduğu akademik çalışmalardan ziyade daha çok sohbetimsi ve samimi bir deneme
tarzına yaklaşmaktadır. Yazar, metin boyunca ele aldığı sorunsalları sade ve
rahat bir üslupla dile getirmiş ve böylelikle edebî dünyanın epistemik cemaatine
ait olan mesafeli, “üst dil”i kırarak onu âdeta herkesin erişimine açmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat, Tanzimat Edebiyatı, Nüket Esen, biyografi, hikâye

Storyteller Ahmet Mithat

Öz

Anahtar Kelimeler

story, Ahmet Mithat Efendi, Nükhet Esen, Tanzimat period, biography

Kaynakça

• Esen, Nüket (2014). Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Felski, Rita (2010). Edebiyat Ne İşe Yarar? Çev. Emine Ayhan. İstanbul: Metis.