Two Important Stops in the Nationalization Process

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 319 - 321, 23.06.2020

Kamil Parın

Öz

Anahtar Kelimeler

Halide Edib, Yakup Kadri, nation-state

Milletleşme Sürecinde İki Önemli Durak: Halide Edib ve Yakup Kadri'nin Romanları Ekseninde Türk Edebiyatının Ulus-Devlet Oluşumuna Etkisi

Öz

Modern çağın başlangıcı olarak kabul edilen Rönesans ve Reform hareketleri, bireysel düşünce ve ifade imkânları sağladığı için, modern devletlerin oluşumunu etkileyecek teorik gelişmelerin de ateşleyicisi olarak kabul edilir. Günümüz devletlerinin oluşumlarını ve bugün dayandıkları ulus-devlet modelinin gelişmesinde etkili olan faktörlerin başında Fransız İhtilali, Sanayi Devrimi ve bunların sonucunda ortaya çıkan kapital ekonomik sistem sayılabilir.
Ulus-devlet kavramı, ilk olarak 16. yüzyılda Batı Avrupa’da, feodal düzenden merkezî devlet düzenine geçişte ortaya çıkar. Ulus-devlet modeli, Fransız İhtilali’nden sonra dünyayı etkisi altına alan milliyetçilik akımının doğal bir sonucudur. Ulus-devletin temelleri ise “ulus” kavramının ve bu kavramın yarattığı ortak bilincin üzerine inşa edilir. Gökalp, ulusların oluşumunu, Durkheim sosyolojisinden esinlenen bir şemayla, üç aşamalı bir sürecin sonucu olarak görür. Buna göre, dil ve ırk birliğine dayalı kabile toplumundan, din birliğine yaslanan ümmete, oradan da kültür (hars) ve uygarlıkla (medeniyet) tanımlanan ulusa erişilir. (Ünüvar, 2017, s. 31)
Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’ndan Almanya ile birlikte yenik çıkar. Savaş sonunda İtilaf Devletleri ile imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması’nın hükümleri bahane edilerek, kısa süre içinde yurdun dört bir yanı İtilaf kuvvetleri tarafından işgal edilmeye başlanır. Başlayan işgallere karşı verilen Kurtuluş Savaşı, nihayetinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti de bir ulus-devlet olarak teşekkül eder. (Akçam, 2017, s. 56) Bu teşekkülde edebiyatın, özellikle de romanın etkisi oldukça büyüktür. Bu dönemde milliyetçi söyleme sahip olan yazarların başında Halide Edib ve Yakup Kadri gelir. Onur Hasdedeoğlu da bu iki yazarın romanlarının Türk ulus-devletin inşasındaki etkisini/katkısını inceler.

Anahtar Kelimeler

Halide Edib, Yakup Kadri, Ulus-devlet

Kaynakça

• Akçam, Taner (2017). “Türk Ulusal Kimliği Üzerine Bazı Tezler”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4, ed. Tanıl Bora vd., 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 53-62.
• Hasdedeoğlu, Onur (2019). Halide Edib ve Yakup Kadri'nin Romanları Ekseninde Türk Edebiyatının Ulus-Devlet Oluşumuna Etkisi, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Ünüvar, Kerem (2017). “Ziya Gökalp”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4, ed. Tanıl Bora vd., 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, 28-35.