Rus ve Batı Ekolünde “Çeviri Normları” Kavramı: V. Komissarov versus G. Toury, A. Chesterman, C. Nord

Yıl 2023, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı, 42 - 54, 25.02.2023

Nilüfer Denissova

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1186013

Öz

Sovyetler dönemi Dilbilimsel Çeviri Kuramının doğuşu XX. yüzyılın ortalarıyla tarihlendirilir ve A. V. Fedorov, Ya. İ. Retsker gibi isimlerle bağdaştırılır. Bu araştırmacıların çalışmalarında temeli atılan dilbilim kökenli çeviri kuramı 70’li yıllardan itibaren V.N. Komissarov, A.D. Şveytser, L.S. Barhudarov gibi isimler tarafından geliştirilmiş, daha ayrıntılı ve kapsamlı hale getirilmiştir. Bu araştırma, Vilen Naumoviç Komissarov’un Çeviri Kuramı: Dilbilimsel Bakış Açısı (Teoriya Perevoda: lingvistiçeskiye aspektı, 1990) başlıklı kitabında önerdiği çeviri normu kavramını, normların sınıflandırmasını ve hiyerarşisini konu eder. Komissarov (1990), Nord (1991), Chesterman (1993), Toury (1995) tarafından önerilen norm nosyonları yapı ve tanım bakımından karşılaştırılmış, benzerlikler ve farklılıklar üzerine fikir yürütülmüştür. Sonuç olarak normun sosyokültürel doğası bütün kuramcılar tarafından kabul edilen bir gerçek olduğu görülmüştür. Bununla birlikte Batı ekolünün çeviri normuna ve genel olarak çeviriye bakışı bir derece daha kültürel ve tarihsel iken Komissarov’un norm çerçevesinin daha dil odaklı olduğu anlaşılmıştır. Başlıca fark ise çeviri-norm-eşdeğerlik ekseninde tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri normu, eşdeğerlik, Komissarov, Toury, Chesterman, Nord

Destekleyen Kurum

ICASTIS. Kongre Katılımcısı

Proje Numarası

ICASTIS ÖZEL SAYI

The Notion of Translation Norms in Russian and Western Ecole: V. Komissarov versus G. Toury, A. Chesterman, C. Nord

Öz

The emergence of Soviet Linguistic Translation Theory dates to the middle of the 20th century and usually associates with the names of A. V. Fedorov and Ya. I. Retsker. Since the 70s, the linguistic perspective has been developed and grown more detailed and comprehensive in the works of scholars like V.N. Komissarov, A.D. Şveytser, and L.S. Barhudarov. This research is based on Vilen Naumovic Komissarov's concept, classification, and hierarchy of the translation norm(s), presented in his book Translation Theory: The Linguistic Perspective (1990). In this study, the structures and definitions of the translation norm by Komissarov (1990), Nord (1991), Chesterman (1993), and Toury (1995) were compared to establish the major differences and similarities. The sociocultural nature of the concept is a fact accepted by all theorists. However, while the Western school's approach to the concept of norm and the translation is, in general, more cultural and historical, Komissarov's norm framework is to a certain extent more language-oriented. The principal difference takes place on the translation-norm-equivalence axis.

Anahtar Kelimeler

Translation norm, equivalence, Komissarov, Toury, Chesterman, Nord

Proje Numarası

ICASTIS ÖZEL SAYI

Kaynakça

• Alimen, Nilüfer (2022). Translational Adventure of Mike Hammer Series in Turkish: A Historical Analysis. transLogos, 5(1), 93-116. DOI: https://dx.doi.org/10.29228/transLogos.44.
• Baer, Brian James (2006). Literary Translation and the Construction of a Soviet Intelligentsia. The Massachusetts Review, 47(3), 537–560.
• Baer, Brian James (2015) Translation and the Making of the Modern Russian Literature. London, Bloomsbury Academic. 208 s.
• Bengi, Işın (1990). Çeviribilim, Çeviri Kuramı ve Sözdeçeviriler. Dilbilim Araştırmaları, 107-117.
• Chesterman, Andrew (1993). From 'Is' to 'Ought': Laws, Norms and Strategies in Translation Studies, Target 5(1), 1-20. DOI: 10.1075/target.5.1.02che
• Fedorov, A. (2002). Osnovı obşçey teorii perevoda (lingvistiçeskiye problemı). Moskva: Filologiya Tri. 416 s.
• Gentzler, E. (1993). Contemporary Translation Theories. London and NY: Routledge. 232 s.
• Hermans, Theo (1991). Translational Norms and Correct Translations. Kitty van Leuven-Zwart and Ton Naaijkens (Eds.) Translation Studies: The State of the Art. Proceedings of the First James S. Holmes Symposium on Translation Studies içinde (s. 155-169). Amsterdam — Atlanta, GA: Rodopi.
• Komissarov, V. (1980). Lingvistika perevoda. Moskva: MO. 176 s.
• Komissarov, V. (1990). Teoriya Perevoda: lingvistiçeskiye aspektı. Moskva: Vısşaya Şkola. 253 s.
• Komissarov, V. (2002). Lingvistiçeskoye perevodovedeniye v Rossii. Moskva: ETS. 184 s.
• Kozan, Olena (2017). Sovyet Döneminde Edebi Çeviri Kuramının Doğuşu. Ayla Kaşoğlu (Ed.), Liderlerin Sovyeti. Devrimden Perestroykaya içinde (s. 314-327). İstanbul: Çeviribilim
• Kozan, Olena (2019). Rusya’da dilbilimsel çeviri kuramı: Temel yaklaşımlar ve kavramlar. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 313-327. DOI: 10.29000/rumelide.580620
• Latışev, Lev, Semyonov, Arkadiy (2003). Perevod: teoriya, praktika i metodika prepodavaniya. Moskva: Akademia. 190 s.
• Nord. Christiane (1991). Scopos, Loyalty, and Translational Conventions. Target, 3(1), 91-109. DOI 10.1075/target.3.1.06nor.
• Retsker, Yakov (2007). Teoriya perevoda i perevodçeskaya praktika. Moskva: P. Valent (İlk yayın yılı 1974). 240 s.
• Rundle, Christopher, Lange, Anne, Monticelli, Daniele (Eds.) (2022). Translation Under Communism. Palgrave Macmillan. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-79664-8
• Şveytser, Aleksandr (1988). Teoriya perevoda. Status, problemı, aspektı. Moskva: Nauka. 216 s.
• Tahir-Gürçağlar, Şehnaz (2008). Sherlock Holmes in the Interculture: Pseudotranslation and Anonymity in Turkish Literature. Antony Pym, Miriam Shlesinger, Daniel Simeoni (Eds.) Beyond Descriptive Translation Studies: Investigations in Homage to Gideon Toury içinde (s. 133–151). Amsterdam: John Benjamins.
• Toury, Gideon (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. John Benjamins. 311 s.
• Vinogradov, Venedikt (2001). Vvedeniye v Perevodovedeniye. Obşçiye i Leksiçeskiye Voprosı. Moskva: RAO, 224 s.
• Yermoloviç, Dmitriy (2004). Vilen Naumoviç Komissarov i sovremennoye perevodovedeniye. http://yermolovich.ru/index/0-51. (erişim 01.10.2022)
• Yıldız, Reşat (2017). A.S. Puşkin’in “Maça Kızı’’ Adlı Eseri Üzerinden Rusçadan Türkçeye Çeviride Transformasyon Teorisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.