World Classics in Turkish Theatrical Tradition and Back in World Canons: Ferhan Şensoy’s Translational Recanonization Practices

Yıl 2023, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı, 10 - 28, 25.02.2023

Başak Ergil

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1188192

Öz

Ferhan Şensoy’s translational recanonization and staged reworkings of the world classics involved use of a variety of components of Turkish theatrical tradition, particularly of Ortaoyunu and Tuluat. These reworkings are mainly characterized by political satire, explicit language, repetitions and repartees as well as humor. Some of these reworkings functioned also as relay translations and were further translated and recanonized either through publication, or staging, or both to be introduced back to various world canons. By scrutinizing Şensoy’s reworking and recanonization practices, this study illustrates the extensive definition of the agency of the translator as a recanonizer and reworker as revealed in the case of Şensoy’s fifteen reworkings of recanonized works of world literature some of which are Fişne Pahçesu, based on The Cherry Orchard, a play by Anton Chekhov; Güle Güle Godot, based on Waiting for Godot, a play by Samuel Beckett; Üç Kurşunluk Opera, based on The Threepenny Opera, a play by Bertolt Brecht; Eşek Arıları, based on The Wasps, a play by Aristophanes; En Büyük Romülüs Başka Büyük Yok, based on Romulus the Great, a play by Friedrich Dürrenmatt; Anna’nın 7 Ana Günahı , based on The Seven Deadly Sins, a libretto by Bertolt Brecht; Şu Gogol Delisi, based on The Diary of a Madman, a collection of short stories by Nikolai Gogol; Uzun Donlu Kişot, based on Don Quixote, a novel by Miguel de Cervantes.

Anahtar Kelimeler

Theatre translation, translational recanonization, reworking, Ferhan Şensoy, theatrical traditions, agency of the translator, translation of world classics

Türkiye Tiyatro Geleneği Bağlamında ve Tekrar Dünya Kanonlarında Dünya Klasikleri: Ferhan Şensoy’un Çeviri Yoluyla Yeniden Kanonlaştırma Pratikleri

Öz

Ferhan Şensoy’un dünya klasiklerini çeviri yoluyla yeniden kanonlaştırma ve sahneleyerek yeniden işleyiş pratikleri, Türk tiyatro geleneğinin, özellikle Ortaoyunu ve Tuluat’ın çeşitli bileşenlerini içermektedir. Bu yeniden işleyişlerin en temel özellikleri, siyasi hiciv, açık saçık dil kullanımı, tekerlemeler ve tekrarlar, ve mizahtır. Bu yeniden işleyişilerin bazıları, aynı zamanda röle çeviri olarak işlev kazanmış, yayınlanma, sahnelenme ya da her ikisi yoluyla yeniden çevrilmiş ve yeniden kanonlaştırılmışlardır. Bu çalışmada, Şensoy’un söz konusu yeniden işleyiş ve yeniden kanonlaştırma pratikleri incelenerek çevirmenin yeniden kanonlaştırıcı ve yeniden işleyici olarak eyleyiciliği şu eserler üzerinden ele alınacaktır: Fişne Pahçesu, Anton Çehov; Güle Güle Godot, Samuel Beckett; Üç Kurşunluk Opera, Bertolt Brecht; Eşek Arıları, Aristofanes; En Büyük Romülüs Başka Büyük Yok, Friedrich Dürrenmatt; Anna’nın 7 Ana Günahı, Bertolt Brecht; Şu Gogol Delisi, Nikolai Gogol; Uzun Donlu Kişot, Miguel de Cervantes.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro çevirisi, çeviri yoluyla yeniden kanonlaştırma, yeniden işleyiş, Ferhan Şensoy, tiyatro gelenekleri, çevirmenin eyleyiciliği, dünya klasiklerinin çevirisi.

Kaynakça

• Al-Lami, A. D. K. (2021). Oedipus through the Arab Lens: Anthologized Translations of Arab reworkings of Oedipus Rex. MA thesis.
• Anderman, Gunilla (2001). “Drama Translation”. Encyclopedia of Translation Studies (ed. Mona Baker). London and New York: Routledge.
• Aracı, Ebru (2012). Ferhan Şensoy’un Metinlerinde Geleneksel Halk Tiyatrosunun Çağdaşlaştırılma Biçimleri. MA Thesis. İstanbul University, Istanbul.
• Baker, M. (2006). Translation and Conflict. A Narrative Account. London & NY:Routledge.
• Baker, M. (2014). Translation as Re-narration. In J. House (Ed.), Translation. A Multidisciplinary Approach (pp. 158-177). Basingstoke: Palgrave MacMillan.
• Barthes, Roland (1988). The death of the author. In D. Lodge (Ed) In Modern Criticism and Theory: A reader. London and New York: Longman.
• Bassnett, S. (1985) “Ways through the Labyrinth: Strategies and Methods of Translating Theatre Texts” Theo Hermans (ed.) The Manipulation of Literature. London: Croom Helm.
• Bassnett, S. (1991) “Translating for the Theatre: The Case against Performability”. TTR IV. 1, 1991, s. 99-111.
• Brodie, Geraldine (2020) “Theatre Translation” Encyclopedia of Translation Studies [Third Edition] (Ed. Baker, Mona; Gabriela Saldanha). London and New York: Routledge.
• Carlson, M.; Margaret Litvin, Joy Arab (Eds.) (2015). Four Arab Hamlet Plays. New York: Martin E. Segal Theatre Center Publications.
• Carlson, M. (2005) The Arab Oedipus: Four Plays. New York: Martin E. Segal Theatre Center Publications.
• Dinçel, Burç İdem. (2019). Translating the tragic: Mimetic transformation of attic tragedies on the contemporary stage. (Unpublished doctoral dissertation) Trinity College, Dublin.
• Ejder, Eylem (2017). Uyarlama, Teatrallik ve Bugünün Tiyatrosu. TEB Oyun, 35, 26-32.
• Ekaterini, Nikolarea (1994). A Communicative Model for Theatre Translation: Versions of Oedipus the King in English. PhD thesis.
• Ergil, B. (2020). Batı Kanonu Hayal Perdesinde: Tiyatrotem Yeniden Yazım ve Yeniden Çevirilerinde "Absürd", "Tragedya" ve "Komedya" Kavramlarının Dönüşümü . Dünya Dilleri, Edebiyatları ve Çeviri Çalışmaları Dergisi, 1 (1) , 26-58 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/wollt/issue/64617/981221
• Ergil, Başak. (2021). Song translation as creative mediation and translational recanonization: A genealogical odyssey from Plutarch through Cavafy to Müslüm Gürses. In Didem Tuna,
• Mesut Kuleli (Eds.). Interdisciplinary debates on discourse, meaning and translation. İstanbul: Anı.
• Ergil, B. (2022). [In print]. ‘“Humourizing” the Theatre of the Absurd thorough reworking and (self-)translation: Turkish Theatrical Tradition in Search of Its Own Voice” in Humour in Self-Translation (Ed. Margherita Dore). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
• İpşiroğlu, Z. (2009) Oyun Yazarlığında Kültürlerarası Diyalog. Mimesis 16.
• Kott, Jan (1964). Shakespeare Our contemporary. (Trans. Boleslaw Taborski). New York: Doubleday.
• Koskinen, K. (1994). (Mis)translating the Untranslatable: The Impact of Deconstruction and Poststructuralism on Translation Theory. Meta, 39 (3), 446–452. doi: https://doi.org/10.7202/003344a
• Litvin, M. (2011). Hamlet's Arab Journey: Shakespeare's Prince and Nasser's Ghost. (Course Book ed.). Princeton: Princeton University Press.
• Nikalorea, E. (1994). A Communicative Model for Theatre Translation: Versions of Oedipus the King in English. Ph.D. dissertation.
• Ortaoyuncular. (2020a, October 1). Ferhan Şensoy ile Soru Cevap! 7. Bölüm [Video file]. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=HsE4Ho5UnRc&list=PLcmQ8ih7p9svJuHn6xpB2rEd1k3yu0XvX&index=7
• Ortaoyuncular. (2020b, October 1). Ferhan Şensoy ile Soru Cevap! 10. Bölüm [Video file]. Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=r3ZstDDlXbU
• Ortaoyuncular (2020c, December 6). İçinden Tramvay Geçen Şarkı [Video]. https://www.youtube.com/watch?v=hAKEUgHo4Xk
• Ortaoyuncular (2021a, November 12). Güle Güle Godot [Video]. https://www.youtube.com/watch?v=Y6G_j-o87vI
• Ortaoyuncular (2021b, June 12). Üç Kurşunluk Opera [Video]. https://www.youtube.com/watch?v=6jDkWmDWKt8
• Ortaoyuncular (2022a, March 11). Köhne Bizans Operası [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=AEH5K6UL86Q
• Ortaoyuncular (2022b, September 24). Aptallara Güzel Gelen Televizyon Dizileri [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=xIGur4c7kBI
• Ortaoyuncular (2022c, June 11). Yorgun Matador [Video]. Youtube.https://www.youtube.com/watch?v=EBMt1Ecym7I
• Pekman, Y. (2002). Çağdaş Tiyatromuzda Geleneksellik. İstanbul: Mitos Boyut.
• Pekman, Y. (2011). Geçmişten Günümüze İstanbul Tiyatroları II. İStanbul: Yapı Kredi.
• Salem, A. A. A. (2020). The Image in the Mirror: Hamlet’s Journey Back Home through Arabic adaptations and their translations. PhD thesis.
• Turunççuoğlu, Meral Harmancı (2009). Üç Kuruşluk Opera metnini Model Alma. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü dergisi. Sayı 15. 19-56.