Melancholia and Morbidity in Halit Ziya Uşaklıgil's Küçük Fıkralar

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 89 - 111, 29.04.2024

Emir Ali Şahin

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1383811

Öz

ABSTRACT
Halit Ziya Uşaklıgil is the most prominent writer among the prose works of Servet-i Fünûn literature. Eastern languages such as Arabic and Persian; Halit Ziya, who is well versed in Western languages such as French, begins his literary work with translations from French. The copyrighted and translated articles written by the author about literature and literary theory are noteworthy both in terms of quality and quantity. In addition, the author's translations in the form of monographs, biographies, theories and criticisms gave him the opportunity to learn Western literature from its original sources and especially to exemplify them in his independent works. Uşaklıgil, a versatile artist who wrote many types of literary and scientific works such as novels, long and short stories, prose poems, memoirs, essays, conversations, articles, travel and scientific books, is accepted as the first Turkish novelist in the Western style, eight of which have been completed. and he wrote nine novels, one of which is unfinished (Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası). Uşaklıgil, who wrote a total of 163 stories consisting of stories in more than twenty long and short story books, is the literary genre in which Uşaklıgil produced the most works in terms of quantity. Halit Ziya, who includes interior spaces and high class life in his novels, includes various environments, observations, lived events and real people in his stories. The versatile richness achieved in his stories gives Uşaklıgil the opportunity to show successful examples of the works of Western storytellers he knows well in Turkish literature. The most striking aspect that enters his stories along with the social environment is the life of the Turkish people, full of drama as well as the experiences of the time. The characters of the author, who reflects the mirror visibility of the society suffering in the grip of all kinds of negative conditions brought about by endless wars and political instability, in his works with his strong observation ability, are a manifestation of life; bereft, helpless, melancholic and morbid... In this study, taking into account the limitations of the study, we will try to examine the melancholic and morbid aspects of people according to typology, based on Uşaklıgil's 3 volumes and 13 story examples called Küçük Fıkralar.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, story, tip, melancholic, morbid

Halit Ziya Uşaklıgil’in “Küçük Fıkralar” Eserinde Melankoli ve Marazilik

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünûn edebiyatının nasirleri içinde adı en başta gelen edibidir. Arapça ve Farsça gibi Şark dillerini; Fransızca gibi Batı dillerini iyi derecede bilen Halit Ziya, edebî çalışmalarına Fransızcadan yaptığı tercümelerle başlar. Yazarın edebiyat ve edebiyat nazariyesi hakkında yazdığı telif ve tercüme makaleler hem nitelik hem nicelik olarak şayan-ı dikkattir. Ayrıca yazarın monografi, biyografi, nazariye, tenkit tarzında yaptığı tercümeler, ona Batı edebiyatını asıl kaynaklarında öğrenme ve bilhassa bunları vücuda getirdiği müstakil eserlerinde numuneleştirme imkânı vermiştir. Roman, uzun ve kısa hikâye, mensur şiir, anı, deneme, sohbet, makale, seyahat ve ilmî kitaplar gibi birçok türde edebî ve ilmî eser kaleme alan ve çok yönlü bir sanatçı olan Uşaklıgil, Batılı tarzda ilk Türk romancısı olarak kabul görmüş, sekizi tamamlanmış ve biri yarım kalmış (Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası) ile dokuz roman kaleme almıştır. Uzun ve kısa yirmiden fazla hikâye kitabındaki hikâyelerden müteşekkil toplam 163 hikâye kaleme alan Uşaklıgil’in nicelik bakımından en fazla eser verdiği edebî tür hikâyedir. Romanlarında iç mekân ve yüksek zümre hayatına yer veren Halit Ziya, hikâyelerinde muhtelif muhitler, gözlem, yaşanmış olay ve reel kişilere yer verir. Hikâyelerindeki ulaştığı çok yönlü zenginlik, Uşaklıgil’e iyi tanıdığı Batılı hikâyecilerin eserlerinin başarılı örneklerini Türk edebiyatında gösterme fırsatı verir. Onun hikâyelerine sosyal muhitle beraber giren en dikkat çekici cihetse zamanın yaşanmışlığıyla beraber her hâli dram yüklü Türk halkının hayatıdır. Bitmeyen savaşlar ve siyasi istikrarsızlığın getirdiği her türlü menfî şartların pençesinde kıvranan toplumun aynada görünürlüğünü güçlü müşahede kabiliyetiyle eserlerinde yansıtan yazarın kişileri, hayatın bir tezahürü mahiyetindedir; bedbin, biçare, melankolik ve marazî… Bu çalışmada, çalışmanın sınırlılıkları dikkate alınarak Uşaklıgil’in Küçük Fıkralar adlı 3 cilt ve 13 hikâye örneğinden hareketle kişilerin melankolik ve marazî yönleri tipoloji usulünce incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, hikâye, tip, melankolik, marazî

Etik Beyan

Yapmış olduğum çalışmada literatürde taradığım veya alıntı yaptığım kaynaklarla ilgili mesuliyet bana aittir.

Teşekkür

Söylem Filoloji dergisi yayımında görev alan ve hakem olarak lutfedip çalışmamıza emek verecek akademisyenlerimize şimdiden teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akyüz, Kenan (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923. 5. Baskı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Aristoteles (2023). Retorik. (Haz. Ari Çokona). 10. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ayverdi, İlhan (2005). Kubbealtı Lügati-Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Banarlı, Nihat Sami (1983). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi II. İstanbul: MEB Yayınları.
• Cevdet Kudret (1979). Edebiyatımızda Hikâye ve Roman. 3.Baskı. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Deveci, Mutlu (2014). Halit Ziya Uşaklıgil’in Öykülerinde Yapı ve İzlek. 1.Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dizdaroğlu, Hikmet (1975). “Halit Ziya Uşaklıgil'in Öykücülüğü”. Türk Dili. C.32, nr.286, s.53-65.
• Ercilasun, Bilge (1996). “Servet-i Fünûn, Diyorlar Ki”, Türk Dili. Sayı 530, Sayfa 121-133.
• Geçtan, Engin (1997). Psikodinamik Psikiyatri ve Normaldışı Davranışlar. 13.Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Geçtan, Engin (1998). Psikanaliz ve Sonrası. 8.Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Huyugüzel, Ömer Faruk (1995). Halit Ziya Uşaklıgil (Hayatı, Eserleri, Eserlerinden Seçmeler). İstanbul: MEB Yayınları.
• Jung, Carl Gustav (2005). Dört Arketip. (çev. Zehra Aksu Yılmazer). 2.Basım. İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, Carl Gustav (2015). Rüyalar. (çev. Aylin Kayapalı). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Kaplan, Mehmet (1994). Hikâye Tahlilleri. 5.Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (1995). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar. 3.Baskı. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (2007). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 3 Tip Tahlilleri. 7.Baskı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karaalioğlu, Seyit Kemal (1975). Edebiyat Terimleri Kılavuzu. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Karaalioğlu, Seyit Kemal (1984). Türk Hikâye Antolojisi. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2000). Nur Baba. 6. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karataş, Turan (2001). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. 1.Baskı. İstanbul: Perşembe Kitapları.
• Kerman, Zeynep (1980). Halit Ziya Uşaklıgil'in Romanlarında Batılı Yaşayış Tarzıyla İlgili Unsurlar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Kerman, Zeynep- Huyugüzel, Ömer Faruk (1996). “Halit Ziya Uşaklıgil Bibliyografyası.” Türk Dili. Sayı 530, Sayfa 164-248.
• Korkmaz, ed. Ramazan (2023). Yeni Türk Edebiyatı 1839-2000 El Kitabı. 15.Baskı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Necatigil, Behçet (1985). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. 11. Baskı. İstanbul: Varlık Yayınevi
• Önertoy, Olcay (1995). Halit Ziya Uşaklıgil Romancılığı ve Romanımızdaki Yeri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sayar, Kemal (1997). Olmak Cesareti. (Denemeler, Değiniler). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Sazyek, Hakan (1989) Halit Ziya Uşaklıgil'in Hikâyeleri ve Türk Hikâyeciliğine Katkıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Sigmund Freud (1996). Düşlerin Yorumu 1. (çev. Emre Kapkın) 2.Basım. İstanbul: Payel Yayınların
• Solok, Cevdet Kudret (1979). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I. 3. Baskı. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Starobinski, Jean (2007). Aynada Melankoli.(çev. Mehmet Emin Özcan).Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• TDK Sözlüğü. (http://www.tdk.gov.tr, 24.12.2023)
• Teber, Serol (2009). Melankoli "Normal Bir Anormali". 4. baskı: İstanbul: Say Yayınları.
• Tural, Sadık Kemal (1996), “Kısa Hikâyeciliğimiz Açısından Halit Ziya Uşaklıgil.” Türk Dili. Sayı 530, Sayfa 103-106.
• Uşaklıgil, Halit Ziya (1314-1896). Küçük Fıkralar. Adet 1. Dersaadet (İstanbul): İkdam Matbaası.
• Uşaklıgil, Halit Ziya (1314-1896). Küçük Fıkralar. Adet 2. Dersaadet (İstanbul): İkdam Matbaası.
• Uşaklıgil, Halit Ziya (1314-1896). Küçük Fıkralar. Adet 3. Dersaadet (İstanbul): İkdam Matbaası.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (2018). Hikâye. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (2004). Küçük Fıkralar (Hikâyeler). (Haz. Ferhat ASLAN). Ankara: Özgür yayınları
• Uşaklıgil, Halit Ziya (1987). Aşk-ı Memnu. (Haz. Şemsettin Kutlu) İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (2008). Mai ve Siyah. (Haz. Enfel Doğan). Ankara: Özgür Yayınları.
• Uşaklıgil, Halid Ziya (2008). Kırk Yıl. (Haz. Dr. Nur Özmel Akın). Ankara: Özgür Yayınları.