Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Halid Ziya'nın Bir Acı Hikâye Eseri ile Selim İleri'nin Kırık Deniz Kabukları Romanının Karşılaştırılması

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 24 - 42, 29.04.2024

Mahmut Babacan , Seval Yumuş

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1427949

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil’in Bir Acı Hikâye adlı eseri ile Selim İleri’nin Kırık Deniz Kabukları araştırmamızın temel eserleridir. Bu iki eser arasında “alıntı” ve “gönderge” boyutundaki ilişkiler tespit edilmeye çalışıldığı için nitel araştırma desenlerinden doküman analizi modeli kullanılmıştır.
Bu araştırmada Halit Ziya'nın intihar ederek ölen oğlu Halil Vedad’a dair anılarını anlattığı Bir Acı Hikâye ile Selim İleri’nin Kırık Deniz Kabukları adlı romanı arasında metinlerarasılık ilişkisi olduğu düşünülmüş ve bu iki eser metinlerarasılık ilişkisi bağlamında değerlendirilmiştir.
Selim İleri, Kırık Deniz Kabukları romanında birden fazla romanla metinlerarasılık ilişkisi kurar. Bunu, romanın henüz ilk sayfalarında yer alan şu satırlardan anlamak mümkündür:
“Bazan kopuk kopuk sahneler, dekoru, kişileri, sözleriyle ışık çakımında belirir, sonra yiterdi. Sonra tekrar belirirdi. Bu sahnelerin hangi romandan çıkıp geldiğini, hangi kitapta, hangi sayfada geçtiğini, belleğime ne zaman işlendiklerini kestiremiyordum. Bu sahnelerin gerçekten yazılıp yazılmadığını, yazılmamışsa sahneleri nasıl olup da uydurduğumu bilemezdim.” (Uşaklıgil 1991, s. 7)
Selim İleri, Kırık Deniz Kabukları’nı yazarken Uşaklıgil’in eserleri arasında özellikle Bir Acı Hikâye’den yararlanmıştır. Kırık Deniz Kabukları âdeta Bir Acı Hikâye’nin romanlaştırılarak yeniden yazılmıştır. Romanın ilk bölümlerinde Halil Vedad’ın hayat hikâyesinden doğrudan bahsedilmez. İlk bölümlerde Halil Vedad, metinlerarasılık ilişkisi kurulan roman kahramanlarından biri gibidir.
Metinlerarasılık ilişkisi açısından bakıldığında iki eser arasında gönderge ve alıntı düzeyindeki ilişkinin oldukça yoğun olduğu görülür. Selim İleri eserinde, Halid Ziya’nın eserine gönderme yapmakla kalmamış; Kırık Deniz Kabukları’nı çerçeve eser olarak düşünmüş, hatta temellendirmiştir. Selim İleri eserinde ayrıca Halil Vedad’ın hayat hikâyesini yer yer kurgulayarak onu zihninde bir roman kahramanı haline dönüştürmeye çalışmış, bunu yaparken de metinlerarasılık ilişkilerinden bilinçli olarak yararlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metinlerarasılık, Bir Acı Hikaye, Halid Ziya Uşaklıgil, Kırık Deniz Kabukları, Selim İleri

Bir Acı Hikâye and Kırık Deniz Kabukları Evaluated from the Perspective of Intertextuality

Öz

This research forms the hypothesis that there is an intertextual relationship between the following works: Bir Acı Hikâye written by Halit Ziya Uşaklıgil, which is a recounting of his memories with his son Halid Vedad, who committed suicide. The second text is the novel Kırık Deniz Kabukları.
Halit Ziya Uşaklıgil's work titled A Bitter Story and Selim İleri's Broken Sea Shells are the basic tools of our research. Since the relationships between these two works in the "quote" and "reference" dimensions were tried to be determined, the document analysis model, one of the qualitative research designs, was used.
In his work titled A Bitter Story, Halit Ziya Uşaklıgil tells the life of his son Halil Vedad, who died by suicide, starting from his infancy. The author's purpose in writing this work is to relieve the pain he feels due to the death of his son. Uşaklıgil stated that he was far from artistic concerns while writing A Bitter Story, and in the statement he wrote to his nephew Ali Ekrem Uşaklıgil at the beginning of the book, "[...] it is not a work that can claim to have a place in literature." he states by saying. The work focuses on Halil Vedad's education, personality, working life, the reasons that led him to suicide, and the feelings of Halit Ziya Uşaklıgil after his suicide.
When we look at A Bitter Story and Broken Seashells in terms of intertextuality, we see that the relationship between the two works at the level of reference and quotation is quite intense.
While examining A Bitter Story and Broken Sea Shells in this study, the quotations from Broken Sea Shells that will be examined in the "quote" dimension are coded with "A", and those that will be examined in the "referent" dimension are coded with "G". The numbers placed next to the letters are used to make it easier to return to the relevant quote.

Anahtar Kelimeler

İntertextuality, Halid Ziya, Selim İleri, Kırık Deniz Kabukları, Bir Acı Hikaye

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay (1999) Metinlerarası İlişkiler. İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Atik, Şerefnur (2017) Metinlerarasılık ve Kurmacada Gerçeklik Üzerine. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi.
• Aypay, Ahmet ve Cemaloğlu Necati (2009) Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları.
• Göktürk, Akşit (1997) Okuma Uğraşı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.