Vasıf Öngören's Zengin Mutfağı As A Sample Of Rewriting

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 714 - 729, 29.08.2024

Emine Candan İri

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1491315

Öz

Vasıf Öngören, who is among the versatile artists of post-1960 Turkish theater as a playwright, actor, stage setter and dramaturgist is one of the strict practitioners of epic theater aesthetics in Turkey. Öngören staged some of Brecht's texts (A Man’s A Man, Fear and Misery of the Third Reich and The Good Person of Szechwan) in the 1970s. In addition, he shows commitment to Brecht's aesthetics in his own literary production, four theater plays. The author’s last play, Zengin Mutfağı, is at a different point in terms of its relationship with Brecht’s theatre. This play, which was first performed in 1977, was written with the understanding of epic theater and contains intertextual links with Brecht’s play Fear and Misery of the Third Reich. Öngören, who staged Brecht's documentary play, consisting of a series of long and short scenes, as Fear and Misery of Fascism in 1976, fictionalized the Zengin Mutfağı, which was taking shape at that time, inspired by an episode of this play. The episode in question, called “Chalk Sign” and about Germany in the 1930s, was adapted by Öngören to Turkey in the 1970s and turned into a two-act play. Zengin Mutfağı, which has been rewritten through expansion and therefore appears suitable for evaluation within the framework of intertextuality, is the focus of this study. In the study, first of all, some issues related to Fear and Misery of the Third Reich, which is the subtext (referent or model text), will be touched upon, then the main text, Zengin Mutfağı, will be discussed and the two texts will be subjected to a comparative analysis.

Anahtar Kelimeler

intertextuality, rewriting, Bertolt Brecht, Fear and Misery of the Third Reich, Vasıf Öngören, Zengin Mutfağı

Bir Yenidenyazma Örneği Olarak Vasıf Öngören’in Zengin Mutfağı Oyunu

Öz

Oyun yazarı, oyuncu, sahneye koyucu ve dramaturg olarak 1960 sonrası Türk tiyatrosunun çok yönlü sanatçıları arasında yer alan Vasıf Öngören, epik tiyatro estetiğinin Türkiye’deki sıkı uygulayıcılarından biridir. Öngören, 1970’li yıllarda Brecht’in kimi oyunlarını (Adam Adamdır, III. Reich’ın Korku ve Sefaleti, Sezuan’ın İyi İnsanı) sahneye koyar. Ayrıca, kendi yazınsal üretimi olan dört tiyatro yapıtında da Brecht’in estetiğine bağlılık gösterir. Yazarın son oyunu Zengin Mutfağı, Brecht tiyatrosuyla kurulan ilişki bakımından ayrı bir noktadadır. İlk kez 1977’de sahnelenen bu oyun, epik tiyatro anlayışıyla yazılmış olmasının yanı sıra Brecht’in III. Reich’ın Korku ve Sefaleti adlı yapıtıyla metinlerarası bağlantılar içerir. Brecht’in uzunlu kısalı bir dizi sahneden oluşan belgesel oyununu 1976 yılında Faşizmin Korku ve Sefaleti olarak sahneye koyan Öngören, o sıralarda şekillenen Zengin Mutfağı’nı bu oyunun bir epizodundan esinlenerek oluşturur. “Tebeşir İşareti” adını taşıyan ve 1930’lar Almanya’sını konu edinen söz konusu epizot, Öngören tarafından 1970’ler Türkiye’sine uyarlanarak iki perdelik bir oyuna dönüştürülür. Genişletme yoluyla yenidenyazılan, dolayısıyla metinlerarasılık çerçevesinde değerlendirilmeye uygun bir görünüm arz eden Zengin Mutfağı, bu çalışmanın hareket noktasını oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle alt metin (gönderge ya da model metin) durumundaki III. Reich’ın Korku ve Sefaleti’yle ilgili kimi hususlara değinilecek, ardından ana metin Zengin Mutfağı ele alınarak iki metin karşılaştırmalı bir incelemeye tabi tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler

metinlerarasılık, yenidenyazma, Bertolt Brecht, III. Reich'ın Korku ve Sefaleti, Vasıf Öngören, Zengin Mutfağı

Kaynakça

• Akarsu, Günay (1978). “Zengin Mutfağı”. 8 Şubat. Cumhuriyet. 6.
• Aktulum, Kubilay (2011). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Aktulum, Kubilay (2014). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Ankara Birliği. (1970). “Ankara Birliği Bildirisi”. 29 Haziran. Tiyatro ’70. S. 5. 34-35.
• Brecht, Bertolt (1977). Sosyalizm İçin Yazılar. Mehmet Tim (Çev.). İstanbul: Günebakan Yayınları.
• Brecht, Bertolt (1992). Bertolt Brecht/Seçme Şiirler. A. Kadir ve Gülen Aktaş. (Çev.). İstanbul: Yön Yayıncılık.
• Brecht, Bertolt (2000). Bütün Oyunları / Cilt 6. Yılmaz Onay (Çev.). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• Candan, Ayşın (2003). Yirminci Yüzyılda Öncü Tiyatro. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dudu, R. Onur ve Şenol Önder (Haz.) (2008). Ankara Sanat Tiyatrosu 45. Yıl. Ankara: AST. Erdoğan, Mert Can. “Adolf Hitler (1889- 1945)”. Atatürk Ansiklopedisi. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/adolf-hitler-1889-1945/. (Erişim 21.05.2024).
• Fişekçi, Turgay (1997). Bertolt Brecht Bütün Şiirlerinden Seçmeler. İstanbul: Kavram Yayınları.
• Göktaş, Erbil (2004). Vasıf Öngören’in Tiyatro Dünyası. İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları.
• İri, Emine Candan (2020). “Modern Türk Tiyatrosunda Epik’in Görünümü (1960-1980)”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.