Masallarda Koşutluk

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 957 - 972, 29.08.2024

Ümmühan Bilgin Topçu

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1509189

Öz

Edebiyat araştırmalarında üslup konusuna az yer verilmektedir; oysa edebiyat malzemesi dil olan bir sanattır ve üslupbilim, “edebilik”i sağlayan şeyin dille ilgili boyutunu anlamlandırmaya çalışır. İlk akla gelen, yazar üslupları yanında, bir devre, bir türe türe bağlı üslup özellikleri de edebiyat araştırmaları açısından önemlidir.
Üslupbilim adına sözcük ve yapı taramalarıyla başlayan betimsel çalışmalar, biçembilim adı altında daha farklı dikkatlerle genişlemiştir. Bu incelemelerde standart dilden farklılaşmalar, özel yapı taslaklarındaki yoğunlaşmalar anlamlandırılmaya çalışılmaktadır.
Biçembilimsel çalışmaların ayrıntıya odaklanma zorunluluğu, makale hacminde inceleme yapmayı güçleştirdiği için sahada, biçembilimsel incelemenin alt başlıklarına odaklanan incelemeler gözlenmektedir. Bu kapsamda yineleme, önceleme ve sapma başlıklarında pek çok araştırma olmasına rağmen, koşutluk başlığı yeterince değerlendirilmemiştir.
Bu çalışmada, masallar üzerine yapılacak bir üslup incelemesinin türe dair veriler oluşturacağı varsayılmış; farklı derleyicilerle (Kösenin Tavşanı, Pertev Naili Boratav; Gelincik Günü, Eflatun Cem Güney) yazıya aktarılan iki Türk masalı koşutluklar açısından incelenmiştir. İncelemede, betimsel veri analizi kullanılmış; Guy Cook ve Ünsal Özünlü’nün araştırmalarında kullandığı dilbilgisel, sesbilgisel ve anlamsal koşutluk türlerine dair veriler taranmış; bulgular değerlendirilmiştir.
Masallarda dinleyenin kolay anlamasını sağlamak, anlatımı güzelleştirmek amacıyla koşutluğun hem yapısal hem anlamsal düzeyde etkin kullanıldığı; anlatıcıdan anlatıcıya, masaldan masala özellikle sözdizimsel koşutlukların değişebildiği görülmüştür. Bu koşutluk oluşturma oranları anlatıcıya göre değişse de bulgular, ortak özellikleri olan bir masal üslubunun varlığına işaret etmektedir. Öte yandan fonetik koşutluklar ve zengin yineleme biçimleri başta olmak üzere koşutluklarla zenginleştirilmiş masal dilinin şiir dilinin öncülü olduğu da koşutluk üzerinden bir kez daha doğrulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

üslup, koşutluk, masal dili, Pertev Naili Boratav, Eflatun Cem Güney

Etik Beyan

Yazıda etik kurallara dikkae edilmiştir; kimseyle çıkar çatışması oluşturmamaya dikkat edilmiştir.

Destekleyen Kurum

Yok

Parallelism in Fairy Tales

Öz

Although literary studies pays little attention to the question of style, stylistics attempts to improve the idea of "literariness" because language is the medium of literature. Along with writers' styles, stylistic elements that are specific to a time period or genre are crucial for literary analysis.
Descrpitive studies, initiated with word and structure scanning, regarding stylistics, have expanded and received distinct emphasis. These studies attempt to explain the concentrations in specific structure drafts and the deviations from the regular language.
Studies, which focused on the subheadings of stylistic analysis, are apparent in the field since it is challenging to assess the amount of articles because stylistic studies require distinctive attention in detail. In this context, parallelism has not received enough evaluation although there are several research on the subjects of repetition, prioritizing, and deviation.
In this study, it is scrutinized that the stylistic analysis of fairy tales would produce data about the genre, hence, parallelism between two Turkish tales (Kösenin Tavşanı, Pertev Naili Boratav; Gelincik Gün, Eflatun Cem Güney), recorded by different compilers, was analyzed. The review employed descriptive data analysis, information on the types of grammatical, phonological, and semantic parallelisms, utilized by Ünsal Özünlü and Guy Cook in their study was scanned and the results were assessed.
It was observed that parallelism is employed skillfully in fairy tales at both the structural and semantic levels to facilitate comprehension and enhance the story and that syntactic parallelisms, in particular, could vary among narrators and between stories. The results indicate that there is a common fairy tale style, even though the rates of producing parallelism differ, based on the storyteller. However, parallelism has once again demonstrated that the language of fairy tales, rich in parallels, particularly phonetic parallels and complex forms of repetition, is the ancestor of poetry.

Anahtar Kelimeler

style, parallelism, fairy tale language, Pertev Naili Boratav, Eflatun Cem Güney

Kaynakça

• Aktaş, Şerif (1986). Edebiyatta Üslup ve Problemleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akyüz, Metin (2023). Deyişbilimsel Açıdan ‘Yar Yüreğin Yar’ Şiirinin Çözümlemesi. Söylem Filoloji. 8(2): 572-587.
• Gökalp Alparslan, Gonca (2012). ‘Kerem Gibi’ Şiirine Deyişbilimsel Bir Bakış”, Şerif Aktaş’a Armağan, Ankara: Kurgan Yayınevi.
• Aslan, Canan(2017). Oğuz Tansel’in Derlediği Masalların Türkçenin Sözvarlığı Bağlamında İncelenmesi”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 27. 56 – 80.
• Baş, Bayram (2012).Türk Masallarının Söz Varlığı Üzerine Bir Değerlendirme. Millî Folklor, 24(93): 125-134. Boratav, Pertev Naili (1969). Az Gittik Uz Gittik. Ankara: Bilgi Kit. Yay.
• Boratav, Pertev Naili (1958). Zaman Zaman İçinde. İstanbul: Remzi Kit. Yay.
• Cook, Guy(2001). The Discourse of Advertising, Routledge.
• Crystal, David (2003). The Cambridge Encyclopedia of the English Language. Cambridge.
• Dilçin, Cem(2000). “Divan Şiirindeki Paralel ve Ortak Söz Yapılarından Metin Eleştirisinde Yararlanma”. Türkoloji Dergisi. 13(1): 33-66.
• Güney, Eflatun Cem (1990). Masallar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Kirszner, Laurie; Mandell, Stephen (1995). The Brief Holt Handbook. Harcourt Brace Collage.
• Koç, Nurettin (1990). Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılâp Yay.
• Özünlü, Ünsal, (2001). Edebiyatta Dil Kullanımları, İstanbul: Multilingual Yay.