NEVŞEHİR, SULUCA KARAHÖYÜK DEMİR ÇAĞI BOYA BEZEMELİ SERAMİKLERİ

Yıl 2020, Sayı: 2, 1 - 53, 31.12.2020

Mehmet Ali Özdemir , Mehmet Işıklı

Öz

Yazı öncesi toplulukların en önemli maddi kültür kalıntısı, onların kullandıkları çanak çömlekleridir. Bu kültür varlıkları, toplumların yaşayış şekillerinden inanç sistemlerine, teknolojilerinden sanat anlayışlarına kadar birçok alanda bizlere bilgi sunmaktadır. Ayrıca seramikler üzerinde yer alan kabartma, kazıma ve boyama gibi tekniklerle yapılan bezeme uygulamaları ise ilgili toplumun gelişmişlik seviyesinden dönemin moda anlayışına kadar birçok detayı yansıtabilmektedir. Yazılı geleneklerin büyük bir kesintiden (Hitit’in yıkılmasını izleyen süreç) sonra tekrar ortaya çıkmaya başladığı Demir Çağlar için de bu durum geçerlidir. Bu çalışmaya konu olan seramikler de bu sürecin malzemesidir. Söz konusu bu çalışmada Nevşehir il sınırları içerinde yer alan 1967-1974 ve 1977 yılları arasında kazı çalışmalarının sürdürüldüğü Suluca Karahöyük’ ün boya bezemeli demir çağ seramikleri ele alınmaktadır. Hacıbektaş Müzesi’nde korunan tüm ve parçalar halinde toplam 69 adet seramik eser değerlendirilmiştir. Orta Anadolu’nun Demir Çağı’nın aydınlatılmasında önemli bir yere sahip olan bu seramikler, bölgede daha önce kazısı yapılmış olan anahtar yerleşimlerden ele geçen seramiklerle karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Orta Anadolu,, Kapadokya, Suluca Karahöyük, Demir Çağı, Boya Bezemeli Seramikler

THE PAINTED POTTERY OF IRON AGE FROM SULUCA KARAHÖYÜK IN NEVŞEHİR

Öz

The most important material cultural remains of pre-literary communities are the pottery they used. They provide us with information in many areas ranging from their life styles to belief systems. In addition, the decoration applications made with techniques such as relief, incised and painting on ceramic surface can reflect many details from the development level of the relevant society to the fashion of the period. This was also the case for the Iron Ages, when written traditions began to reappear after a great interruption (the process following the collapse of the Hittite). The ceramic group which is subject to this study is also the material of this process. In this study, the painted ceramics of Iron Age coming from Suluca Karahöyük which is located within the borders of Nevşehir province, where excavations were carried out between 1967-1974 and 1977, are discussed. A total of 69 ceramic artifacts in whole and in fragmentary. which are preserved in the Hacıbektaş Museum were evaluated. These ceramics, which have an important place in the understanding of the Iron Age of Central Anatolia, have been compared with the ceramics found in key settlements which have been excavated in the region previously.

Anahtar Kelimeler

Central Anatolia, Cappadocia, Suluca Karahöyük, Iron Age, The Painted Pottery

Kaynakça

• W. Ainsworth, “Notes on a journey from Kasariyah, by Malatiyah, to Bir or Brehjik, in May and June, 1839”, Journal of the Royal Geographical Society of London 10, 1840, 311-340.
• A. Akçay, Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında Tabal Ülkesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2011.
• G. Ayaz, Doğu Anadolu Bölgesi Erken Demir Çağ Çanak Çömlek Kültür Bölgeleri: Gelişimleri, Sınırları Çanak Çömlek Grupları ve İlişkileri Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van, 2017.
• H. Bahar, Demir Çağında Konya ve Çevresi, Konya 1999.
• K. Balkan- O. Sümer, “1967 yılı Hacıbektaş (Suluca Karahöyük) Kazısı Önraporu”, TAD XVI-II, Ankara 1968, 15-39.
• K. Balkan- O. Sümer, “1968 yılı Hacıbektaş Hüyüğü (Suluca Karahöyük) Ön Raporu”, TAD XVIII-I, Ankara 1970, 37-49.
• İ. Bayburtluoğlu, “Eskiyapar Phryg Çağı”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt 1, Ankara 1979, 293-303. Bilgi 2012 Ö. Bilgi, M.Ö. 1. Binyıl Anadolu Matara Tipi Kaplar, Anadolu Araştırmaları, 2012, 417-428.
• K. Bittel, Hattusha: The Capital of the Hittites. Oxford 1970.
• E. M. Bossert, Die Keramik Phrygischer Zeit von Boğazköy, Funde aus den Grabungskampagnen 1906, 1907, 1911, 1912, 1931-1939 und 1952-1960, Berlin 2000.
• S. Y. Çizikci Suluca Karahöyük 3.-2. Binyıl Kült Eserleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Ana Bilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun, 2018. Dönmez 1994 Ş. Dönmez, Orta Anadolu Geç Demir Çağı Boya Bezekli Çanak-Çömleği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 1994. Dönmez 2010 Ş. Dönmez, “Yeni Arkeolojik Gelişmeler Işığında Orta Karadeniz Bölgesi Demir Çağı Kültürüne Genel Bir Bakış”, An.Ar. XIX-2006, İstanbul 2010, 137-196.
• Ş. Dönmez, “Kuzey-Orta Anadolu’ da Yeni Bir Arkeolojik Keşif: Oluz Höyük Kubaba (Matar Kubileya) Tapınağı (Kızılırmak Kavsi İçinde Ana Tanrıça İle İlgili Güncel Bulgular)”, (Ed. A. Özfırat), Arkeolojiyle Geçen Bir Yaşam İçin Yazılar Veli Sevin’ e Armağan, Ege Yayınları, İstanbul, 2014, 289-304.
• S. Dupré, Porsuk I. La Ceramique de L’Age Dur Bronze et de L’Age du Fer, Paris, 1983. Durbin 1971 G.E.S., Durbin, “Iron Age Pottery from the Provinces of Tokat and Sivas”, Anat.St. Vol. 21, 1971, 99-124. Emre 1973 K. Emre, “Sultanhanı Höyüğünde 1971-1972 Yıllarında Yapılan Kazılar”, Anadolu (Anatolia) XV, Ankara 1973, 87-118. Erdem 2009 A. Erdem, Doğu Anadolu’da Demir Çağ Yivli Keramik Geleneği, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir, 2009.
• H. Ergürer, Niğde Kınık Höyük Demir Çağ Seramikleri, , Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2016.
• H. Ergürer, “Gövezli Tepesi Höyük Demir Çağı Seramikleri”, Tuba-Ar 22 /2018, 63-93.
• H. Genz, “Iron Age Pottery from Çadır-Höyük”, Anatolica XXVII, 2001, 159-170, 264. Genz 2003 H. Genz, “The Early Iron Age in Central Anatolia” Identifying Changes: The Transition from Bronze Age to Iron Ages in Anatolia an its Neighbouring Regions, Proceedings of the International Workshop, (Ed. B. Fischer-H. Genz-E. Jean-K. Köroğlu), İstanbul 2003, 179-192. Genz 2004 H. Genz, Büyükkaya, I. Die Keramik der Eisenzeit, Funde Aus den Grabungs Kampagnen 1993 bis 1998, 2004.
• J. D. Hawkins, Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions:Inscriptions of the Iron Age, Volume 1 (Untersuchungen ZurIndogermanischen Sprach- Und Kulturwissenschaft, N.F., 8.1), Berlin, 2000.
• M. Karaosmanoğlu-H. Korucu “Altıntepe’den Bir Frig Seramiği”, Tarhan Armağanı, M. Taner Tarhan’a Sunulan Makaleler, (Ed. O. Tekin–M.H. Sayar–E. Konyar),2013, 233-238, 269.
• L. Kealhofer-P. Grave, “The Iron Age on The Central Anatolian Plateau”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia, 10.000-323 B.C.E. , (Ed. S. R. Steadman-G. McMahon), Oxford University Press, 2011, 415-442.
• H.Z. Koşay, Türk Tarik Kurumu Tarafından Yapılan Pazarlı Hafriyat Raporu/Les Fouilles de Pazarlı, Entreprises par la Societe D’historie Turque, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1941.
• K. Matsumura, Die Eisenzeitliche Keramik in Zentralanatolien aufgrund der Keramik in Kaman-Kalehöyük, Freie Üniversitesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Berlin, 2005.
• J. Mellaart, “Iron Age Pottery From Southern Anatolia”, Belleten Cilt: XIX, Sayı:74, 1955, 115-130.
• M. J. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA LII/2, 1968, 125-147.
• M. J. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA LIII/2, 1969, 203-227.
• M. J. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA LIV/2, 1970, 157-178.
• M. J. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA LV/2, 1971, 161-181.
• M. J. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA LVI/2, 1972, 165-188.
• M. J. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA LVII/2, 1973, 169-193.
• M. J. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA LVIII/2, 1974a, 105-130.
• M. J. Mellink, “Hittite Friezes and Gate Sculptures”, (Ed. K. Bittel, P.H.J. Houwink ten Cate, E. Reiner), Anatolian Studies presented to Hans Gustav Güterbock on the Occasion of his 65th Birthday (Istanbul), 1974b, 201-214.
• M. J. Mellink, ‘Archaeology in Asia Minor’, AJA LIXXX/3, 1975, 201-222.
• M. J. Mellink, “Archaeology in Asia Minor”, AJA LXXX/3, 1976, 261-289.
• A. Mercan, “Hacıbektaş - Sulucakarahöyük 1991 Yılı Kurtarma Kazısı”, Sanat Tarihi ve Arkeoloji Dergisi 11 (Istanbul), 1992, 69-70.
• A.T. Ökse, Mitteleisenzeitliche Keramik Zentral-Ostanatoliens: Mit dem Schwerpunkt Karakaya-Stauseegebiet am Euphrat, Berlin: D. Reimer, 1988.
• M.A. Özdemir, Nevşehir Suluca Karahöyük Demir Çağı Boyalı Seramikleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 2016.
• T. Özgüç-N. Özgüç, Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Karahöyük Hafriyatı Raporu, Ankara 1949.
• T. Özgüç, “Kültepe (Karahöyük) Hafriyatı 1950”, Belleten Cilt: XVII, Sayı: 65-68,Ankara 1953, 251-268.
• T. Özgüç, Demir Devrinde Kültepe ve Civarı/Kültepe and Its Vicinity in the Iron Age, Ankara 1971.
• T. Özgüç, Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar/Excavations at Maşat Höyük and Investigations in Its Vicinity, Ankara 1978.
• T. Özgüç, Maşat Höyük II. Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi/A Hittite Center Northeast of Boğazköy, Ankara 1982.
• S. Y. Şenyurt, A. Akçay, S. Kara, Alişar-4 Seramik Geleneği İçerisinde Ovaören Demir Çağı Geyik Figürlü Seramikleri, Seleucia IX Olba Kazısı Serisi, 2019, 205-245.
• G. K. Sams, The Phrygian Painted Pottery of Early Iron Age Gordion and Its Anatolian Setting, a Dissertation in Classical Archaeology, 1971.
• G. K. Sams, “The Early Phrygian Period at Gordion: Toward a Cultural Identity”, Source-Notes in the History of Art, Vol.VII, Nos.3/4, 1988, 9-15.
• G. K. Sams, The Early Phrygian Pottery, The Gordion Excavations, 1950-1973, Final Reports, Volume IV, Text and Illustrations, The University Museum University of Pennsylvania, 1994.
• E. F. Schmidt, The Alishar Hüyük, Seasons of 1928 and 1929, Part I, The University of Chicago 1932.
• G. D. Summers, “Grey Ware and The Eastern Limits of Phrygia” Anatolian Iron Ages 3, The Proceedings of the Third Anatolian Iron Ages Colloquim held at Van, 6-12 August 1990, (Ed. A. Çilingiroğlu-D.H. French),1994, 241-252.
• B. Tezcan, “1968 Göllüdağ Kazısı”, TAD XVII/2, Ankara, 1969, 211-235.
• B. Tezcan, “1969 Göllüdağ Kazısı”, TAD XXX, Ankara, 1992, 1-29.
• A. Türker, “Suluca Karahöyük İdolleri”, CollAn XI, 2012, 403.
• A. Türker, “Avanos Arkeolojisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Avanos Sempozyumu Bildirileri 23-25 Ekim 2014, (Ed. A. Öger), Ankara. 111-128.
• A. Türker- M. A. Özdemir, “The Iron Age Pottery from Suluca Karahöyük and Its Possibility of being ‘Phrygian”, The Phrygian Lands Over Time (from Prehistory to The Middle of The 1st Millennium AD), Anadolu Üniversite 2-8 Kasım, 2015, (Ed. Gocha R. Tsetskhladze), ColAnt 24, Paris, 2019, 411-428.
• H. H. von der Osten, Explorations in Hittite Asia Minor 1929, University of Chicago oriental Institute Publications, Chicago 1930.
• H. H. von der Osten, The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32, Part II. OIP Volume XXIX, Researches in Anatolia, Volume
• H. H. von der Osten, The Alishar Hüyük Seasons of 1930-32, Part III. OIP Volume XXX, Researches in Anatolia, Volume IX, Chicago 1937c.
• L. Woolley,“The Iron-Age Graves of Carchemish”, Liverpool Annals of Archaeology and Anthropology XXVI, 1939, 11-62. Yılmaz 2015 M. A. Yılmaz, Vezirköprü/Oymaağaç Höyük Demir Çağı Seramikleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2015.