TÜRKİYE’DE KAMU SAĞLIK POLİTİKASINDA COVID-19 SÜRECİ VE SAĞLIK DİPLOMASİSİ ROLÜ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 366 - 389, 21.09.2023

Sebla Ak

Öz

Türk Devletinin temel görevlerinden biri olan sağlık hizmetlerinin planlanması ve yürütülmesi, ülkede yaşanabilecek olağanüstü durumlardan sorunsuz kurtulma açısından stratejik öneme sahiptir. Dünya çapında yaygınlaşan bu yaklaşım, sağlığın sadece teknik olarak ele alınmasını engellemiştir. Sağlıkta diplomasi kavramı, ülkeler arasında sağlık alanında yapılan bazı çalışmaları tanımlamak için de kullanılmaktadır. Söz konusu analizin amacı, salgın politikasının uygulanabilir aktörleri ile birlikte bir süreç olarak birebir/yönetsel kesitini almaktır. Literatür incelendiğinde yeni bir çalışma konusu olan Covid-19 salgınının genellikle bilim insanları tarafından araştırıldığı görülmektedir. Bu çalışma ile konuya ilişkin bir politika analizi yapılarak alandaki söz konusu boşluğun doldurulmasına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Araştırmada makaleler ve sağlık medya kanalları taranmıştır. Çalışmada açıklayıcı ve öğretici anlatım şekilleri kullanılarak devletlerin COVID -19 pandemisin de izledikleri sağlık politikaları ve sağlık diplomasisi seyri üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir Araştırma konusu çerçevesini, COVID -19 pandemi süreci ve sağlık diplomasisinde izlenen politikalar, yapılan düzenlemeler ve yeniliklere yer verilmiştir. COVID -19 salgının ilk olmadığı ve son olmayacağı anlayışıyla yeni salgınlara ilişkin yol haritası kolayca çizilmeli ve her adım eksiksiz planlanmalıdır. Bu ortamda COVID -19 sürecinde deneyimler iyi değerlendirilmeli ve daha da geliştirilerek planlara yansıtılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

COVID -19, Kamu Politikası, Sağlık Politikası, Sağlık Diplomasisi, Pandemi, Public Policy, Health Policy, Health Diplomacy, Pandemic Process

THE COVID-19 PROCESS AND THE ROLE OF HEALTH DIPLOMACY IN PUBLIC HEALTH POLICY IN TURKEY

Öz

The planning and execution of health services, which is one of the main functions of the state, has strategic importance in terms of exiting from extraordinary situations. Policy formation and transfer of good practices on the basis of countries appear as an argument that can be applied in terms of health services, as in many areas. This approach, which has become widespread throughout the world, has prevented health from being considered only technically. The concept of thinness in health is also used to describe some studies in the field of health between countries.The purpose of the analysis in question is to take a one-to-one/administrative cross section of the epidemic policy as a process together with the applicable actors. When the literature is examined, it is seen that the COVID-19 epidemic, which is a new study subject, is generally researched by scientists. With this study, it is aimed to contribute to filling the said gap in the field by making a policy analysis on the subject.In the research, articles, newspapers and archive documents were scanned. In the study, the effects of the states on the health policies and the course of health diplomacy in the COVID -19 pandemic were evaluated by using explanatory and instructive expressions.The framework of the research subject, the COVID -19 pandemic process and the policies followed in health diplomacy, the regulations and innovations are included.With the understanding that the COVID -19 epidemic is not the first and will not be the last, a roadmap for new epidemics should be easily drawn and every step should be fully planned. In this environment, the experiences during the COVID -19 process should be well evaluated and further developed and reflected in the plans.

Anahtar Kelimeler

Public Policy, Health Policy, Health Diplomacy, Pandemic Process

Kaynakça

• Adams, V., Novotny, T.E., ve Leslie, H. (2008). “Global Health Diplomacy”, Medical Anthropology, 27 (4), 315-323.
• Akalın, M. A. (2013). “Toplumcu Tıbba Giriş̧”, 1. Baskı, İstanbul: Yazılama Yayınevi.
• Altıok, D. (2020). “COVID-19: Türkiye Yurtdışında Nereye, Nasıl Destek Sağlıyor?”, https://www.dw.com/tr/covid19t%C3%BCrkiyeyurtd%C4%B1%C5%9F%C4%B1nda- nereye-nas%C4%B1l-destek sa%C4%9Fl%C4%B1yor/a-53184552 (21.05.2022).
• Anarat, C. ve Köroğlu, N. (2020). Covid-19 sonrası AB'nin geleceği üzerine bir projeksiyon: Krizler ve değişimler. EURO Politika, 4 (2), 27-62.
• Boyd, K. M. (2000). “Disease, illness, sickness, health, healing and wholeness: exploring some elusive concepts”, Medical Humanities, 26(1): 9-17.
• Budak, F. ve Korkmaz, Ş. (2020). COVID-19 Pandemi Sürecine Yönelik Genel Bir Değerlendirme: Türkiye Örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, (1), 62-79.
• Cable News Network (CNN). (2020). Türkiye, 125 Ülkeye Sağlık Ekipmanı Yardımında Bulundu. Erişim adresi: https://www.cnnturk.com/dunya/turkiye-125-ulkeye-saglik-ekipmani-yardiminda-bulundu (Erişim tarihi: 21.08.2022)
• Chattu, V. K., Knight, A., Reddy, K.S. ve Aginam, O. (2020). Global Health Diplomacy Fingerprints on Human Security. International Journal of Preventive Medicine, 11 (32), 1-4. http://www.ijpvmjournal.net/temp/IntJPrevMed11132-8320073_230640.pdf (20.08.2020).
• Cihanoğlu Gülen, G. (2018). “İşlevsel Bir Bütünleşme Alanı Olarak Küresel Sağlık ve Sağlık Diplomasisi” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çelik, A. (2020). “Salgınla Mücadelede Öncü Bir Kanun: 90 Yıllık Umumi Hıfzıssıhha Kanunu”, Bir Gün, 4 Mayıs, Erişim adresi: https://www.birgun.net/haber/salginla-mucadelede-oncu-bir-kanun-90-yillikumumi-hifzissihha-kanunu-299417(Erişim tarihi: 20.03.20222).
• Çiner, C. U. (2020). “Kamu Politikaları: Perspektifler, Temalar ve Tezler”, ss. 1-33, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Demir., İ .(2021). “Küresel Sağlık Diplomasisi”, Türkiye Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 131-148
• Deutsche Welle (DW). (2020). Türkiye’den İspanya ve İtalya’ya Tıbbi Yardım. Erişim tarihi: 21.08.2020. Erişim adresi: https://www.dw.com/tr/t%C3%BCrkiyeden-ispanya-ve-italyaya- t%C4%B1bbiyard%C4%B1m/a-52977904 21.08.2020 (Erişim tarihi 21.08.2022)
• Dye, T. (2013). Understanding Public Policy. Pearson Education
• Eskiocak, M. (2015). “Türkiye’de Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolünde Güncel Durum: Sağlıkta Dönüşüm Programının Etkilerine Yönelik Bir Değerlendirme”, Toplum ve Hekim, 30 (2), 96-109.
• Giannopoulou, I. ve Tsobanoglou, G.O. (2020). COVID-19 Pandemic: Challenges and Opportunities for the Greek Health Care System. Irish Journal of Psychological Medicine, 37 (3), 1-5.
• Hamzaoğlu, O. (2013). “Dünyada Sağlık Reformu Türkiye’de Sağlıkta Dönüşüm: Gerçekler ve Belgeler”. Toplum ve Hekim, 28 (3), 172-180.
• Johns Hopkins Medicine. (2020). “Coronavirus COVID-19 (SARS-CoV-2)”, https://www.hopkinsguides.com/hopkins/view/Johns_Hopkins_ABX_Guide/540747/all/ Coronavirus_COVID_19__SARS_CoV_2_ (Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2022).
• Katz, R., Kornblet, S., Arnold, G., Lief, E. ve Fischer, J.E. (2011). “Defining Health Diplomacy: Changing Demands in the Era of Globalization”. The Milbank Quarterly, 89 (3), 503–523.
• Kayıkçı, S. (2005). “Bir Kamu Politikası Süreci Analizi: 1980 Sonrası Türkiye’de Tütün Politikası”, Mülkiye Dergisi, 29, 43-70.
• Knoepfel, P., Larrue, C., Varone, F. ve Hill, M. (2007). “Public Policy Analysis”, (First Ed.). Bristol: The Policy Press. Mintrom, M. ve Williams, C. (2013). “Public Policy Debate and the Rise of Policy Analysis. E. Araral, vd. (Ed.), Routledge Handbook of Public Policy içinde” ss.3-16, 1. Baskı, Oxon: Routledge.
• Oktay, E. & Yıldırım, S. (2021). Türkiye’de Covid-19 Sürecinde Sağlık Politikalarının Oluşturulmasında Sağlık Diplomasisinin Rolü. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 23(41), 591-606.
• Özatay, F. ve Sak, G. (2020). “COVID-19’un Ekonomik Sonuçlarını Yönetebilmek İçin Ne Yapılabilir?”, https://www.tepav.org.tr/tr/yayin/s/1472 (17.05.2022).
• Soyer, A. (2009). “1980’den Günümüze Sağlık Politikaları”, Praksis, 9, 301-304. Sönmez, M. (2017). “Paran Kadar Sağlık: Türkiye’de Sağlığın Ticarileşmesi” 3. Baskı. İstanbul: Yordam Kitap.
• T.C .İçişleri Bakanlığı. (2020c). Koronavirüs ile mücadele kapsamında - yeni kısıtlama ve tedbirler genelgeleri. Erişim adresi: https://www.icisleri.gov.tr/koronavirus-ile-mucadele-kapsaminda-sokaga- cikma-kisitlamalari---yeni-kisitlama-ve-tedbirler-genelgeleri (Erişim Tarihi: 10.05 2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB). (2003). Sağlıkta Dönüşüm, Erişim adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,11415/saglikta-donusum-programi.html (Erişim tarihi: 09.05.2022).
• T.C. İçişleri Bakanlığı. (2020a). Coronavirüs tedbirleri. Erişim adresi: http://www.antalya.gov.tr/icisleri-bakanligi---coronavirus-tedbirleri (Erişim Tarihi: 10.05 2022).
• T.C. İçişleri Bakanlığı. (2020d). Koronavirüs ile mücadelede kontrollü normalleşme süreci. Erişim adresi: tarihinde https://www.icisleri.gov.tr/koronavirus-ile-mucadelede-kontrollu-normallesme-sureci (Erişim Tarihi: 10.05 2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB) (2020d). Bakan Koca, Lübnanlı Mevkidaşıyla Görüştü. Erişim adresi:https://www.saglik.gov.tr/TR,67453/bakan-koca-lubnanli-mevkidasiyla-gorustu.html (Erişim tarihi: 20.08.2020).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB). (2019). Pandemik İnfluenza Ulusal Hazırlık Planı, Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Yayını,2019, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB). (2020a). Pandemi hastaneleri. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 20.03.2020 tarih ve 583 sayılı yazısı. Erişim adresi: https://hasta.saglik.gov.tr/Eklenti/36907/0/pandemi- hastaneleripdf.pdf. (Erişim tarihi: 20.04.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB). (2020b). Elektif işlemlerin ertelenmesi ve diğer alınacak tedbirler, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 17.03.2020 tarih ve 546 sayılı yazısı. Erişim adresi: https://hasta.saglik.gov.tr/TR,64508/elektif-islemlerin-ertelenmesi-ve-diger-alinacak-tedbirler.html (Erişim tarihi: 21.04.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB). (2020c). Bakan Koca, Kazakistan, Özbekistan ve Azerbaycan Sağlık Bakanlarıyla Görüştü. Erişim adresi:https://www.saglik.gov.tr/TR,66712/saglik-bakani-koca-kazakistan-ozbekistan-ve- azerbaycan-saglik-bakanlariyla-gorustu.html (Erişim tarihi:20.04.2022)
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB). (2020c). Hasta ziyaret kısıtlaması hakkında. 20 Nisan 2021 tarihinde Erişim adresi:https://dikilidh.saglik.gov.tr/TR,439308/hasta-ziyaret-kisitlamasi-hakkinda.html (Erişim tarihi: 21.04.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB). (2020d). Türkiye’deki Güncel Durum, Erişim adresi:https://covid19.saglik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 12.05 2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB). (2020f). Pandemi hastaneleri. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 20.03.2020 tarih ve 583 sayılı yazısı. Erişim adresi: https://shgmhastahakdb.saglik.gov.tr/Eklenti/36907/0/pandemi-hastaneleripdf.pdf (Erişim tarihi: 20.04.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB). (2020g). Personel işlemleri. Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü 27.10.2020 tarih ve 3137 sayılı yazısı. Erişim adresi: https://www.memurlar.net/haber/934673/saglik- personelinin-istifa-emeklilik-ve-izin-taleplerine-sinirlama.html (Erişim tarihi: 20.04.2022)
• T.C. Sağlık Bakanlığı (SB).(2012). Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu (2003-2011),Erişim adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/Yayin/453 (Erişim tarihi: 19.04.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü (DİSAB). (2020c). Sağlıkta Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Bülteni, Nisan 2020, Erişim adresi https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/37140,85-- disabgm-bulten-nisan-2020-trpdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 20.05.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü(DİSAP). (2020d). Sağlıkta Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Bülteni, Mart 2020, Erişim adresi:https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/36801,84-- disabgm-bulten-mart-2020-trpdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 20.05.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü (DİSAP). (2020a). Sağlıkta Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Bülteni, Ağustos 2020, Erişim adresi:https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/38325,89-- disabgm-bulten-agustos-2020-trpdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 21.04.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü (DİSAP). (2020b). Sağlıkta Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Bülteni, Mayıs 2020, Erişim adresi:https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/37324,86-- disabgm-bulten-mayis-2020-trpdf.pdf?0 (Erişim tarihi: 21.04.2022).
• T.C. Sağlık Bakanlığı(SB). (2020e). Sağlık Tesisleri Denetimleri Hk. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 19.03.2020 tarih ve 307 sayılı yazısı. Erişim adresi: https://shgmdenetimdb.saglik.gov.tr/Eklenti/36989/0/saglik-tesislerinin-denetimipdf.pdf (Erişim tarihi: 20.04.2022).
• Taylor, A. L., Dhillon, I. S. (2011). “The WHO Global Code of Practice on the International Recruitment of Health Personnel: The Evolution of Global Health Diplomacy”, Global Health Governance, V (1), 1-24.
• Türk Kızılay (2020). İmmün Plazma Bağışına Kızılay’dan Övünç Madalyası. Erişim adresi: https://www.kizilay.org.tr/Haber/HaberArsiviDetay/5087 (Erişim tarihi: 05.05.2022)
• Türk Tabipler Birliği (TTB). (2020). Covid-19 Pandemisi İki Aylık Değerlendirme Raporu. Erişim adresi: https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/covid19-rapor.pdf (Erişim Tarihi: 11.05 2022).
• Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK).(2020). Türkiye’de Durum. Erişim adresi: https://covid19.tubitak.gov.tr/turkiyede-durum (Erişim Tarihi: 12.05 2022).
• Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM).(2020).TİM’den Korona’nın Vurduğu Çin’e Tıbbi Yardım,, Erişim adresi:https://tim.org.tr/tr/haberler-timden-koronanin-vurdugu-cine-tibbi-yardim (Erişim tarihi:21.05.2022).
• World Health Organization (WHO). (1946). The International Health Conference. New York: 19 Haziran‐22 Temmuz. (Erişim Tarihi: 12.05.2022).
• World Health Organization (WHO). (2005).” international health regulations” Erişim adresi: https://www.who.int/publications/i/item/9789241580496 (Erişim Tarihi: 12.05.2022).
• World Health Organization (WHO). (2018). “Managing epidemics: Key facts about major deadly diseases”, Erişim adresi: https://www.who.int/emer gencies/diseases/managing-epidemics/en/ (Erişim Tarihi: 12.05.2022).
• World Health Organization (WHO). (2020). Coronavirus disease (COVID-19) pandemic. Erişimadresi: https://www.who.int/europe/emergencies/situations/covid19#:~:text=The%20first%20cases%20of%20novel,pandemic%20on%2011%20Marc h%202020 (Erişim tarihi: 03.05.2022).
• World Health Organization (WHO). (2020b).”Q&A on corona viruses (COVID-19)”, Erişim adresi: https://www.who.int/emergencies/ diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/q-a-coronaviruses (Erişim Tarihi: 03.05 2022).
• World Health Organization (WHO). (2020c). “Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it.”, Erişim adresi: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical- guidance/naming-the-coronavirus-disease-(covid-2019)-and-the-virus-that-causes-it (Erişim Tarihi: 03.05.2022).
• World Health Organization (WHO). (2020e). “Coronavirus disease 2019 (COVID-19)”, Situation Report – 52. Erişim adresi: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200312-sitrep- 52-covid-19.pdf?sfvrsn=e2bfc9c0_4 (Erişim Tarihi: 10.05 2022).
• Yenimahalleli Yaşar, G. (2008). “Türkiye’de 1980 Sonrası Sağlık Politikalarında Gözlenen Neoliberal Dönüşüm ve Sonuçları Üzerine Değerlendirmeler.”, Mülkiye Dergisi, 32 (260), 157-191.
• Yıldırım, H. H. ve Yıldırım, T. (2013). “Türkiye Sağlık Reformları ve Politikaları: Politika Analizi Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, ss:352-385, 1. Baskı, Ankara: Adres Yayınları.
• Yıldız, M. (2011). “Kamu Politikası Ders Notları”, https://www.acikders.org.tr (Erişim: 18.08.2022).