The Current Status and Conservation Proposals of Structures and Fountains Belonging to Hamidiye Water Facilities

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 2, 425 - 453, 16.11.2020

Drahşan Uğuryol

https://doi.org/10.29135/std.638640

Cited By: 2

Öz

Istanbul’s last foundation waterway was established by Abdulhamid II under the name of “Abdulhamid Khan Hamidiye Water Facilities” in order to provide quality drinking water to the city and Yildiz Palace. With the establishment of Hamidiye Water Facilities, pressurized water was started to be provided to the city for the first time. The water brought to the city was distributed to the public by connecting it to some existing fountains on the water pipeline or by building new fountains. The fountains built for Hamidiye Water are extremely elaborate and decorated. In addition, there are fountains made of iron and marble that are identified with Hamidiye Water. It was calculated that water could initially be supplied to about 30 street fountains with the facility which started its service in 1901-1902. However, over time, there were attempts in order to supply water to more places. The buildings and fountains belonging to Hamidiye Water Facilities are important structures of our cultural and industrial heritage. However, some of the buildings and fountains have not survived till today. Those who have survived to the present day have lost their functions as a result of changing living conditions and their relationship with their environment as a result of the change of the traditional texture. Some of Hamidiye Fountains, which possessed the highest artistic taste of the period, have lost their original form as they have been destroyed in time, and others have been relocated. In addition, the losing process of the originality of the fountains still continues today due to many factors such as environmental conditions, faulty repairs with incorrect materials and poor labor and other unconscious interventions. In this study, the current status of the structures of Hamidiye Water Facilities and the fountains, which are an important part of the historical city texture, was investigated. The conservation problems of the existing structures and fountains were determined, and the information on the shape and material properties of the structures and some fountains that have not survived was obtained. In addition, fountains whose locations have changed over time by being removed from the water pipeline and given different names were identified. In line with the findings, conservation proposals were made for the structures and fountains belonging to Hamidiye Water Facilities which have reached the present time.

Anahtar Kelimeler

Hamidiye Water, Hamidiye Water Facilities, Hamidiye Fountains, conservation problems, cultural property, water structures

Hamidiye Suyu Tesislerine Ait Yapıların ve Çeşmelerin Günümüzdeki Durumu ve Koruma Önerileri

Öz

İstanbul’un son vakıf suyolu, II. Abdülhamid tarafından şehre ve Yıldız Sarayı’na kaliteli içme suyu sağlamak amacıyla “II. Abdülhamid Han Hamidiye Suyu Tesisleri” adıyla kurulmuştur. Hamidiye Su Tesisleri’nin kurulması ile ilk kez şehre basınçlı su verilmeye başlanmıştır. Şehre getirilen su, ishale hattı üzerinde var olan bazı çeşmelere bağlanarak ya da yeni çeşmeler inşa edilerek halka ulaştırılmıştır. Hamidiye Suyu için inşa edilen çeşmeler son derece özenli çeşmelerdir. Ayrıca Hamidiye Suyu ile özdeşen dökme demirden ve mermerden yapılmış çeşmeler bulunmaktadır. 1901-1902 yıllarında hizmete başlayan tesis ile ilk başlarda 30 kadar sokak çeşmesine su verilebilceği hesaplanmıştır. Ancak zamanla daha fazla yere su sağlamak amacıyla girişimlerde bulunulmuştur. Hamidiye Suyu Tesisleri’ne ait yapılar ve çeşmeler kültür ve endüstri mirasımızın önemli yapılarıdır. Ancak bazı yapılar ve çeşmelerin bir çoğu günümüze ulaşamamıştır. Günümüze ulaşabilenler ise değişen yaşam koşulları sonucu işlevlerini ve geleneksel dokunun değişmesi sonucu çevreleriyle olan ilişkilerini yitirmişlerdir. Dönemin en yüksek sanat zevkine sahip olan Hamidiye Çeşmelerinin bazıları zaman içinde tahrip olarak özgün biçimlerini kaybederken bazılarının ise yerleri değiştirilmiştir. Bunlara ek olarak çevresel koşullar, yanlış malzeme ve kötü işçilikle yapılan hatalı onarımlar ile diğer bilinçsiz müdahaleler gibi birçok etmenin neticesinde çeşmelerin özgünlüğünün kaybolması günümüzde de sürmektedir. Bu çalışma ile Hamidiye Suyu Tesisleri’ne ait yapılar ve tarihi kent dokusunun önemli bir parçası olan çeşmelerin günümüz durumu araştırılmıştır. Günümüze ulaşan yapılar ve çeşmelerin koruma sorunları belirlenmiş, günümüze ulaşılamayan yapılar ile bazı çeşmelerin biçim, malzeme özellikleri ile ilgili bilgi edinilmiştir. Ayrıca zaman içinde yeri değişen, ishale hattı dışına çıkartılarak farklı isimler ile anılan çeşmeler tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular doğrultusunda da Hamidiye Suyu Tesisleri’ne ait günümüze ulaşan yapı ve çeşmeler için koruma önerileri getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hamidiye Suyu, Hamidiye Suyu Tesisleri, Hamidiye Çeşmeleri, Koruma sorunları, Kültürel miras, çeşme, su yapıları

Kaynakça

• Çeçen, K. (1992). İstanbul’un Vakıf Sularından Taksim ve Hamidiye Suları. İstanbul: İSKİ Yayınları
• Egemen, A. (1993). İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri. İstanbul: Arıtan Yayın Evi.
• Erkan, K. (2008). Sultan İkinci Abdülhamîd Han'ın Hamidiye Menba Suları ve Çeşmeleri. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
• Gültaş, D. (2008), Raimondo D’aronco: İstanbul’daki Yapılarında Cephe Biçimlenişi ve Detayları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Kal’a, Ahmet (Yay.yön.), vd., (2000). 19. ve 20. Yüzyılda İstanbul Suları. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul Araştırmaları Merkezi Yayınları.
• Kaya, N., (1998), Cendere Su Pompa İstasyonu Restorasyon Projesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Kursun, Z., Kayserilioğlu, S., Songur, S., Ozan, D., Mazak, M., (2006). Bâkî Kente Âb-ı Bekâ Hamidiye. İstanbul: Hamidiye Kaynak Suları A.S.
• Nazım Bey. (1925). İstanbul Vilayeti Şehremaneti’ne Evkâf’dan Devr Olunan Sular. İstanbul: İstanbul Şehremaneti Matbaası. (Kaynağın orijinal metni için bknz.: Millet Kütüphanesi. Ali Emiri Mtf. 626.)Nirven, S. N. (1946). İstanbul Suları. İstanbul: İstanbul Halk Basımevi.
• Sakaoğlu, N., (2002). Tarihi Mekanları Kitabeleri ve Anıları ile Saray-ı Hümayun Topkapı Sarayı. İstanbul: Denizbank Yayınevi
• Şükrü, S. ve Soner, Ş. (2014). Hamidiye Su Terazisi Tarihi Mimarisi İşlevi, Belleten LXXVIII s.s 599-610
• Tanyeli, G., (2010), Cendere - Hamidiye Pompa İstasyonu Restorasyonu Proje ve Uygulama Süreci, Kâgir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri, İstanbul: KUDEB
• Uğuryol, D. (2011), Yıldız Sarayı (Yıldız Teknik Üniversitesi) Bahçesindeki Çeşmeler: Belgeleme ve Koruma Önerileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Uğuryol, D. (2015). Yıldız Teknik Üniversitesi Bahçesindeki Çeşmelerin Özellikleri ve Koruma Çalışmaları Kapsamında Belgelenmesi, Milli Saraylar Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi, 13, 71-89.
• Yurdakul, İ., (2010). Aziz Şehre Leziz Su Dersaadet (İstanbul) Su Şirketi (1873-1933). İstanbul: Kitabevi Yayınları
• Atatürk Kitaplığı İnternet Sitesi, Koleksiyonlarımız, http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/, 20 Eylül 2017.
• Eski İstanbul Fotoğrafları Arşivi, http://eski.istanbulium.net/, 5 Ekim 2019.
• Hamidiye, https://hamidiye.istanbul/, 5 Ekim 2019.
• Hamidiye Çeşmesi https://www.canercangul.com/5 Ekim 2019.
• Zdergisi, “İstanbul’un kaynak sularından hatıralar Haluk Perk koleksiyonu içme suyu pul ve mühürleri” https://www.zdergisi.istanbul, 5 Ekim 2019.
• Y.PRK.AZN.00022.00012.001, 25 Temmuz 1901.
• Y.PRK.AZN.00023.00021.002.002, 30 Temmuz 1902.
• Y.MTV.00243.00032.001.001, 19 Nisan 1901.
• Y.MTV.00280.00029.001, 6 Kasım 1905.
• YMTV.00280.00029.002, 2 Kasım 1905.
• Y.PRK.TNF.00007.00035.001.001, 21 Eylül 1902.
• Y.MTV.00288.00053.001, 6 Ağustos 1906.
• Y.MTV.00288.00053.001, 6 Ağustos 1906.
• Y.MTV.00243.00032.001.001, 2 Mayıs 1903.
• Y.MTV.00243.00032.001.001, 7 Nisan 1903.