Mersin’de Bir Levanten Yapısı: Eski 3 Ocak İlkokulu (Kapusen Rahipleri Kilise Lojmanı)

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 1, 141 - 167, 23.09.2023

Ruşen Ergün , İrem Bekar , İzzettin Kutlu

https://doi.org/10.29135/std.1119831

Öz

Tarihi binaların günün ihtiyaçlarına göre yeniden işlevlendirilmesi, mimari koruma ve restorasyon alanında uzun yıllardır süren tartışmalar arasında yer almaktadır. Bu çalışma, bulunduğu bölgenin demografik yapısı ile şekillenen ve günümüzde önemli bir kültürel değeri ortaya çıkaran tarihi bir binanın, yeniden işlevlendirmesi sonucu yıllar içerisindeki dönüşümü sonrasında yapının barındırdığı tarihi kimliğin tipolojisini tespit etmeyi hedeflemektedir. Mersin’de, önemli bir kültürel mirası barındıran levanten yapılarını incelemek, bölgenin tarihi değerlerini ortaya koymak açısından önem arz etmektedir. Çalışmada, Mersin’de levanten yapılarının genel olarak ele alınması ile birlikte St. Antuan Latin Katolik (Katedral) Kilisesi Kompleksi’ne yer verilmiştir. Beraberinde kompleks içerisinde yer alan ve günümüzde restorasyon süreci devam eden Eski 3 Ocak İlkokulu yapısı incelenmiştir. Tarihi binanın dönüşümündeki önemli süreçler yerinde yapılan gözlem ile literatürdeki mevcut çalışmalar ve yerel kurumlardaki belgeler ışığında tespit edilmiştir. Yapının barındırdığı ve ortaya konulan dikkat çekici mimari değerleri, inşa edildiği dönemin kültürel ve mimari özellikleri ile birlikte ele alınarak değerlendirmelere yer verilmiştir. İncelenen Eski Üç Ocak İlkokul binasının, dönemin geleneksel Mersin ve levanten yapıları ile benzer özellikler taşıdığı görülmüştür. Çalışmada, demografik yapının etkisiyle oluşan farklı yapı tiplerinin, hem farklı bölgedeki aynı demografik yapının oluşturduğu yapılar ile hem de bölgedeki mevcut geleneksel yapılar ile tipolojik olarak benzerlik gösterebileceği sonucuna varılmıştır. Bu çalışma ile günümüzde özgün değeri yüksek olan ve hakkında yapılan çalışmanın yetersiz olduğu Mersin Levanten yapılarının belgelenmesine ve korunmasına dikkat çekmek ve konuya ilişkin araştırmaların önünü açmak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Levanten yapıları, Tarihi yapı, İşlevsel dönüşüm, Geleneksel Mersin evleri, Tipoloji

A Levantine Building in Mersin: Old 3 Ocak Primary School (Capuchin Monks House)

Öz

Cultural assets are referred as the sum of the economic, social and cultural history of a civilization. For this reason, restoration, preservation and all kinds of interventions for this valuable heritage are of great importance. Reusing historical buildings according to the needs of the day is among the ongoing discussions in the field of architectural preservation and restoration. This study aims to determine the typology of the historical identity of a historical building, which is shaped by the demographical properties of the region and which reveals an important cultural value today, after its transformation over the years as a result of reusing. Examining the Levantine structures in Mersin, which have an important cultural heritage, is important in terms of revealing the historical values of the region. Mersin, located in the Mediterranean region of Türkiye, is one of the most important port cities of the country. This situation has caused the demographic to differ in the city and various historical buildings such as churches, monasteries, mosques, kulliyes, traditional houses were designed in different styles. There are many studies investigating these structures in the literature, but there is no current study on the Levantine building that emerged as a result of the different demographical properties in Mersin. In this study, the Old Üç Ocak Primary School, which is a Mersin Levantine building, was discussed and it was aimed to fill this gap in the literature and to make a documentation study of the structure.
In the study, the Latin-Italian Catholic (Cathedral) Church Complex is included, together with the general consideration of the Levantine buildings in Mersin. The Old 3 Ocak Primary School, which is located in the complex and whose restoration process continues today, has been examined. In line with the determined goals, first of all, the important processes in the transformation of the historical school were determined in the light of the existing studies in the literature and documents in local institutions, together with on-site observations. The determined information is discussed under three headings as plan, facade and material and technical features. The remarkable architectural values that the building contains and revealed, together with the cultural and architectural features of the period in which it was built, are evaluated. Within the scope of the evaluations, it has been seen that the examined Old 3 Ocak Primary School building has similarities with the traditional Mersin and Levantine buildings. It has been concluded that the different building types formed by the effect of the demographical properties may show typological similarities with the structures formed by the same demographical properties in a different region and with the existing traditional buildings in the region. Since the preparation of the survey and restitution projects and the restoration of the building will not be sufficient alone for the preservation of historical buildings and cultural heritage, it will provide more effective preservation, as in the Old Üç Ocak Primary School, where its sustainable preservation is addressed with the proper reusing and continuous use of a historical building. With this study, it is aimed to draw attention to the documentation and preservation of Mersin Levantines, which have a high original value.

Anahtar Kelimeler

Levantines, Historical building, transformation of historical building, Mersin traditional houses, Typology

Kaynakça

• Açık Güneş, G. (2010). Mersin Levanten binaları üzerine bir inceleme (A research on the buildings of Levantines lived in Mersin). Adana: Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Adıyeke, N. A. & Adıyeke, N. (2004). Modernleșmenin doğurduğu kent: Mersin (The city born of modernization: Mersin), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Ahunbay, Z. (2009). Tarihi çevre koruma ve restorasyon (Historic environmental preservation and restoration), Yem Yayınları, İstanbul.
• Akyürek, G. (2011). Bilgiyi yeniden inşa etmek Tanzimat döneminde mimarlık, bilgi ve iktidar. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ankara.
• Artan, G. (2003). Mersin tarihi kronolojisi (Mersin historical chronology), İçel Sanat Kulübü Yayını, Mersin.
• Aydın, A. (2011). 19. yüzyıl Mersin Kiliseleri (19th century Mersin Churches), Pitura Yayınları, Mersin.
• Birol Akkurt, H. (2004). 19. yüzyıl batılılaşma kesitinde Bornova ve Buca Levanten Köşkleri mekânsal kimliğinin irdelenmesi (Consideration of spatial identity of levantine residences in Bornova and Buca, in 19th century westernization process). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Can, C. (1993). İstanbul'da 19. yy batılı ve Levanten mimarlarının yapı ve koruma sorunları (Western and Levanten architects in 19th century Istanbul and problems in conservation of their buildings). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Cengizoğlu, F. P. & Özyılmaz, H. (2016). İkincil konutların birincil konutlara uyarlanması: Mersin örneği (Adapting the Secondary Houses to the Primary Houses: Mersin Sample). Planlama Dergisi, 26(3), 219-233.
• Çelik, M. (2016). Buca Levanten konutlarında kültürel değerlerin sürekliliği (The continuity of the cultural values of the Levantine houses of Buca). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Çınar, C., Çizmeci Yöreş, F. & Akdemir, Z. (2007). 8 yıllık temel eğitim okullarında müfredatın gerektirdiği mekan standartlarının İstanbul okulları üzerinden analizi (An examination of Istanbul schools of the spatial requirements required by the educational model applied to eight-year basic education school). Megaron, 2(4), 188–203.
• Çoruh, S., (2019). The Latin Catholic Church settlement in Mersin during the late Ottoman Period. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Demircan, B. & Ergül, E. (2020). Antropolojik bir değerlendirme: İzmir Levanten topluluğu (An anthropological evaluation: Izmir Levantine community). Mimarlık, Planlama ve Tasarım Alanında Teori ve Araştırmalar II (cilt 1). (Demirarslan, S. Ed.). Gece Kitaplığı, İstanbul.
• Denel, S. (1982). Batılılaşma sürecinde İstanbul'da tasarım ve dış mekanlarda değişim ve nedenleri (Change in design and outdoor spaces in Istanbul in the process of westernization and its causes), ODTÜ. Yayınları, Ankara.
• Deniz, M. (2021). Kentsel bellek bağlamında Tarsus Tarihi Ticaret Merkezi'nin değerlendirilmesi (Evaluation of Tarsus Historical Trade Center in urban memory context). Adana: Adana Alparslan Türkeş Bilim Ve Teknoloji Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Develi, Ș. (2001). Dünden bugüne Mersin (Mersin, from yesterday to today), Mersin Ticaret ve Sanayi Odası, Mersin.
• Duran, P. & Gölbey, A. G. (2022). Kültürel miras farkındalığı bağlamında Levanten bahçelerinin değerlendirilmesi (Evaluation of Levantine gardens in the context of cultural heritage awareness). Yakın Mimarlık Dergisi, 6(1), 192-211.
• Erim, M. (2014). Mersin Ortaokulu/Mustafa Erim'in Yazısıç Available at: https://www.mersinimecehaber.com/kultur/mersin-ortaokulumustafa-erimin-yazisi-h1208.html (05.05.2022)
• Eroğlu Özdeniz, T. (2022). Yaşam kalitesi parametrelerinin kullanıcıların konut tercihine etkisinin araştırılması: Mersin örneği (Investigation of the effect of quality of life parameters on the housing preferences of uses). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Erten, E., Akavcı, S. S., & Arslan, T. (2000). Geleneksel Mersin evlerinin biçimsel özelliklerinin incelenmesi (Form feature analysis of traditional Mersin houses). Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlik Fakültesi Dergisi, 15(1-2), 163-178.
• Eskiyenentürk, E. (1998). Mersin halkevi binasının tarihi süreç içerisinde izlenmesi ve günümüz kullanımı için öneri (The Research of Mersin halkevi building in the historical periods and an offering for today's necessities). Adana: Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Gazi, A., & Boduroğlu, E. (2015). İşlev Değişikliğinin Tarihi Yapılar Üzerine Etkileri "Alsancak Levanten Evleri Örneği" (Effects of Functional Change on Historical Houses: The example of “Alsancak Levantine Houses”). Megaron, 10(1), 57-69.
• Güler, S. (2020). Kültürel mirasın hibrit mekânları: Camiye dönüştürülen kilise yapıları (Mersin ve Antalya) (Hybrid spaces of cultural heritage: Churches converted to mosques (Mersin and Antalya). Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Gündoğdu, E. (2014). Mersin geleneksel konut mimarisinin ekolojik yönden incelenmesi (Investigating ecological aspects of the traditional house architecture in Mersi̇n). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• İpek, Y. (2004). Mersin Latin-İtalyan Katolik Kilisesi İnanç ve Uygulamaları (Credos of the Mersin Latin-İtalian Catholic Church), Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Kavas, Ö. (2020). Mersinde Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) köy okulları mimarisi (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Kuleli, E. (1998). Özgün İşlevini Sürdüremeyen Anıtların Yeniden Kullanım Sorunları, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Kutlu, İ. & Eray, S. S. (2021). Mardin İdadi Mektebi’nin mekansal ve işlevsel değişimi üzerine bir değerlendirme (An evaluation on spatial and functional changes of the Mardin Idadi School). Sanat Tarihi Dergisi, 30(1), 285-303.
• Naycı, N. (2005). The restoration project of the old Agricultural Bank building in Mersin. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Oban, R. (2007). Levanten kavramı ve Levantenler üzerine bir inceleme (An examination on the concept of Levantine and Levantines). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (22), 337-356.
• Orhan, Y., & Uçar, M. (2021). Tarsus’ta dokuma sanayinin tarihi gelişimi ve Çukurova sanayi işletmeleri (Historical development of the weaving industry in Tarsus and Çukurova industrial enterprises). TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, (23), 177-198.
• Ortaylı, İ. (1994). Levantenler (Levanteins), Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 5, İstanbul.
• Sevgi Ünlü, T. (2007). 19. yüzyılda Mersin'in kentsel gelişimi (Urban development of Mersin in 19. century), Mersin: Mersin Üniveritesi, Sosyal Bilimler, Yüksek Lisans Tezi.
• Simonelli, G. B. (2005). Fransisken Kapüsen Rahiplerinin Mersin’deki 150. Yılı: 1855-2005 (150th Anniversary of Franciscan Capuchin Priests in Mersin: 1855-2005), Latin Katolik Kilisesi, İstanbul.
• Şevkan, P. (2019). Mersin Tren Garı-Halkevi arasındaki tarihi kent dokusunda bulunan geç Osmanlı-erken cumhuriyet dönemi kamu yapılarının incelenmesi (An investigation on the public buildings of the Late Ottoman-early republican period in historical urban texture between Mersin Train Station-Halkevi). Mersin: Toros Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Tekin Banaz, H. (2020). Tarihi yapıların eğitim yapısına dönüşümünün incelenmesi: Toros Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi örneği (Examining the refunctioning of the historical buildings for educational purposes; a case study of Toros University Faculty of Fine Arts, Design and Architecture). Mersin: Toros Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Topbaş, D. C., & Arslan, H. D. (2022). Geleneksel Mersin ve Tarsus evlerinin fraktal boyuta dayalı cephe değerlendirmesi. GRID-Architecture Planning and Design Journal, 5(1), 22-52.
• Web kaynak 1: 3 Ocak İlköğretim Okulu VR Görüntüsü, Mersin Büyükşehir Belediyesi. Availbale at: https://vr.mersin.bel.tr/vr/index_Italyan-Katolik-Katedral-Kilisesi-0a5.html. (03.05.2022)
• Web kaynak 2: Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Parsel Sorgulama Uygulaması. Available at: https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/#ara/idari/127369/56/2/1650995818416. (01.05.2022)
• Yaktı, Ö. (2013). Amerikan iç savaşı ve Adana: Pamuk tarımının Adana’nın modernleşme sürecine etkisi (American civil war and Adana: The impact of cotton agriculture in the modernization process). Atatürk Yolu Dergisi, 14.
• Yenişehirlioğlu, F., & Müderrisoğlu, F. (1995). Mersin evleri, Kültür Bakanlığı, Ankara.
• Yıldız, A. (2021). 3 Ocak Ortaokulu Restorasyon Raporu, Adana VBM arşivi.
• Yılmaz, S. Y. (2005). Restoration project of a traditional house in Camişerif district 5227 str. no:14 Mersin, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Yorulmaz, Ș. (2005), Doğu Akdeniz’de bir cemaat serüveni: Liman kenti olma sürecinde Mersin’de gelișen Maruni taifesi (A community adventure in the Eastern Mediterranean: The Maronite group that developed in Mersin during the process of becoming a port city), Tarih İçinde Mersin Kolokyumu II, Mersin Üniversitesi Yayınları, (14), 68-95.
• Yumul, A. & Dikkaya, F. (2006). Avrupalı mı Levanten mi? (European or Levantine?) Bağlam Yayınları Serisi, İstanbul.
• Yüreğir, S. Ö. (2021). 3 Ocak Ortaokulu Restorasyon Raporu, Adana VBM arşivi.