Sarıveliler (Karaman) ve Çevresinde Yetişen Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri

Yıl 2016, Cilt: 42 Sayı: 1, 84 - 107, 01.06.2016

Yavuz Bağcı

Öz

Bu çalışma, Karaman il sınırları içerisinde yer alan Sarıveliler ilçesi ve köylerinde yöre halkı tarafından kullanılan doğal ve kültür bitkilerin etnobotanik kullanımlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma 2009-2011 yılları arasında yürütülmüş 45 familyaya ait 78 taksonun yöre halkı tarafından etnobotanik kullanımları tespit edilmiştir. Kullanım açısında en fazla tür içeren familyalar Lamiaceae ve Rosaceae familyasıdır. Bunlardan 47 bitkinin tıbbi amaçla, 49 bitkinin gıda olarak, 7 bitkinin eşya yapımında, 2 bitkinin boya ve 2 bitkinin hijyen amacıyla kullanıldığı tespit edilmiştir. Bölgeye has lokal endemikler olan Tulipa cinnabarina K.Perss. ve Viola ermenekensis Yıldırımlı & Dinç ve Crocus biflorus Mill. subsp. isauricus (Siehe ex Bowles) Mathew bitkilerinin etnobotanik kullanımları ilk kez tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bitki-İnsan ilişkileri, Etnobotanik, Sarıveliler, karaman

Ethnobotanical Features of Growing Plants in Sarıveliler (Karaman) and Its Environment

Öz

In this study, it is aimed to determine the ethnobotanical usages of natural and culture plants used by local people growing in Sarıveliler and its environment within the Karaman city. The research for this aim was conducted between 2009-2011 years. The ethnobotanical usages of 78 species belonging to 45 families by locals of the region were identified. Families with the most species in terms of use are determined as Lamiaceae and Rosaceae families. Also, it is determined that 47 plants are used for medical purposes, 49 plants for food purpose, 7 plants for article construction, 2 plants for paint, and 2 plants for hygiene purpose by local people. The ethnobotanical usages of Tulipa cinnabarina K.Perss. and Viola ermenekensis Yıldırımlı & Dinç and Crocus biflorus Mill. subsp. isauricus (Siehe ex Bowles) Mathew plants as local endemics belonging to the typical of the region are firstly emphasized in this study

Anahtar Kelimeler

Ethnobotany, Karaman, Plant-People Relations, Sarıveliler

Kaynakça

• Asil S, Eriş O (1988). Mut, Gülnar, Ermenek yöresi halk ilaçları üzerinde bir inceleme, Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı MİFAD Yayınları 39–47.
• Avcı M (2005). Çeşitlilik ve endemizm açısından Türkiye’nin bitki örtüsü, İstanbul Ünv. Edebiyat Fak. Coğrafya Dergisi, İstanbul.
• Bağcı Y (2000). Ethnobotanical features of Aladağlar (Yahyalı, Kayseri) and its vicinity, Herb J. Syst. Bot. 7, 89–94.
• Bağcı Y, Dinç M, Dural H (2001). Uzunsöğüt köyü ve çevresinin (Türkoğlu-Kahramanmaraş) bazı bitkilerinin yerel adları ve etnobotanik özellikleri, Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi 9.
• Bağcı Y, Dural H, Savran A (2006). Pozantı (Adana) ve çevresindeki bazı bitkilerin yerel adaları ve etnobotanik özellikleri, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi 27.
• Başaran S (2003). Elmalı yöresinde doğal olarak yetişen bazı bitkilerin etnobotanik özellikleri, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Ankara.
• Baytop T (1984). Türkiye’de bitkiler ile tedavi (geçmişte ve bugün), İstanbul Üniv. Yayınları No:3255, Eczacılık Fak. No: 40, İstanbul.
• BaytopT (1994). Türkçe bitki adları sözlüğü, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları 578, Ankara.
• Bulut GE (2008). Bayramiç (Çanakkale) yöresinde etnobotanik araştırmalar, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Çimen Oral D (2007). Konya ilinde kullanılan halk ilaçları üzerinde etnobotanik araştırmalar, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Davis PH, (1965-1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol:1-9, Edinburg Üniv. Press.
• Deniz L (2008). Uşak Üniversitesi Bir Eylül Kampüsü (Uşak) Florası ve etnobotanik açıdan değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyon.
• Duran A (1998). Akseki (Antalya) ilçesindeki bazı bitkilerin yerel adları ve etnobotanik özellikleri, Ot Sistematik Botanik Dergisi 5(1), 77–92.
• Ertuğ F (2000). An ethnobotanical study in Central Anatolia (Turkey), Economic Botany Journal 54(2), 155–182.
• Ertuğ F (2002). Bodrum yöresinde halk tıbbında yararlanılan bitkiler, 14. Bitkisel İlaç Hammaddesi Toplantısı, Bildiriler, K.H.C. Başer ve N. Kırımer (Eds.), 29-31 Mayıs, Eskişehir.
• Ertuğ F (2004). Etnobotanik çalışmaları ve Türkiye’de yeni açılımlar, Kebikeç 18, 181–187.
• Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç MT (Edlr.) (2012). Türkiye bitkiler listesi (Damarlı Bitkiler), Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
• Heinrich M, Barnes J, Gibbons S (2004). Fundementals of pharmacognosy and phytotherapy, Churchill Livingstone, Edinburgh.
• İlçim A, Varol A (1996). Hatay ve K. Maraş (Türkiye) illerindeki bazı bitkilerin etnobotanik özellikleri, Ot Sistematik Botanik Dergisi 3(1) 69–74.
• Kargioglu M, Cenkci S, Serteser A, Konuk M, Vural G (2010). Traditional uses of wild plants in the Middle Aegean Region of Turkey, Hum Ecol 38, 429–450.
• Mart S (2006). Bahçe ve Hasanbeyli (Osmaniye) halkının kullandığı doğal bitkilerin etnobotanik yönden araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Metin A (2009). Mut ve çevresinde yetişen bitkilerin (Mersin) etnobotanik özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Oral ÇD (2007). Konya ilinde kullanılan halk ilaçları üzerine etnobotanik araştırmalar, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Saday H (2009). Güzel oluk Köyü ve çevresinin (Erdemli / Mersin) etnobotanik özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Toroğlu S, Çenet M (2006). Tedavi amaçlı kullanılan bazı bitkilerin kullanım alanları ve antimikrobiyal aktivitelerinin belirlenmesi için kullanılan metodlar, Kahramanmaraş Sütçü İmam Ünv., Fen ve Mühendislik Dergisi, Kahramanmaraş.
• Yeşil Y (2007). Kürecik (Akçadağ/Malatya) Bucağında bir etnobotanik araştırma, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.