Nicos POULANTZAS’ın Devlet Kuramının Ana Hatları

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 4, 3041 - 3077, 15.12.2021

Ulaş Karadağ

https://doi.org/10.15337/suhfd.882899

Öz

Nicos Poulantzas’ın 1960’lı ve 70’li yıllardaki çalışmaları devletin materyalist ya da Marksist yorumlanışını canlandırmış, kapitalist devletin daha önce görülmeyen karmaşık ve kapsayıcı bir değerlendirmesini ortaya koymuştur. Hukuk, devlet ve ekonomi-politik alanlarındaki çalışmaları dolayımıyla Poulantzas, kapitalist devletin normal biçimi olarak hukuk devletinden (Rechtsstaat) özel hukukun ve kamu hukukunun sınıf ilişkilerini nasıl biçimlendirdiğine; hukuksal ideolojiden otoriter devlet biçimine; devlet-ekonomi ilişkisinden faşizm ve askeri darbelere kadar hukuk felsefesi ve sosyolojisini, genel kamu hukukunu ve hatta anayasa ve idare hukukunu ilgilendiren pek çok konu hakkında belirleyici tespitlerde bulunmuştur. Tüm bunlara rağmen, Türkiye’deki kamu hukukçularının çalışmalarında Poulantzas’ın ihmal edildiği görülmektedir. Özellikle de kamu hukuku literatürü içindeki devlet teorisi ilişkili çalışmalarda Poulantzas’ın düşüncelerine pek rastlanmamaktadır. Bu makale, söz konusu eksiğin/ihmalin giderilmesine katkı sunmak ve kamu hukuku alanında benzer çalışmalara davet çıkarmak amacıyla, Poulantzas’ın devlet kuramının ana hatlarını ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nicos Poulantzas, Kapitalist Devlet, Sınıf İktidarı, Göreli Özerklik, Devlet Aygıtları

Outlines of Nicos POULANTZAS’s Theory Of State

Öz

Nicos Poulantzas's works in the 1960s and 70s have revived the materialist or Marxist interpretation of state and presented a complex and inclusive evaluation of capitalist state, which had not seen before. Through his endeavors regarding law, state and political economy, Poulantzas pointed out many significant issues concerning philosophy and sociology of law, general theory of state and even constitutional and administrative law: Rechtsstaat as the normal form of capitalist state, the question of how private and public law structure class relations, juridical ideology, authoritarian statism, state-economy nexus, fascism, military coups. Nothwithstanding, it seems that Poulantzas has been neglected by public law scholars in Turkey. Especially, Poulantzas’s ideas have not been given much place in studies relating to state theory within public law literature. This article aims to outline Poulantzas's theory of capitalist state to contribute to elimination of this deficiency/negligence and to invite similar studies into the field of public law.

Anahtar Kelimeler

Nicos Poulantzas, Capitalist State, Class Power, Relative Autonomy, State Apparatuses

Kaynakça

• ABÉLÈS, Marc, “Üretim Biçimi”, Marksizm Sözlüğü, (Çev. Volkan Yalçıntoklu), BENSUSSAN Gérard, LABICA Georges (Ed.), Yordam Kitap, İstanbul, 2016.
• AKAD, M. /VURAL DİNÇKOL, B. /BULUT, N., Genel Kamu Hukuku (12. Baskı), Der Yayınları, İstanbul, 2017.
• AKBAŞ, Kasım, Avukatlık Mesleğinin Ekonomi Politiği. Avukatların Sınıfsal Konumlarındaki Değişim: İstanbul Örneği, NotaBene Yayınları, Ankara, 2011.
• AKMAN, Şefik Taylan, Hukuk ve Politika İlişkisi. Hukukun Ekonomi Politik Analizi ve Liberal Hukuk Düzeninin Eleştirisi, İmge Kitabevi Yayınları, 2016.
• ALTHUSSER, Louis, “The Object of Capital”, Reading Capital, (Trans. Ben Brewster, David Fernbach), Verso, London, 2016.
• ALTHUSSER, Louis, History and Imperialism: Writings, 1963–1986, (Trans. G. M. Goshgarian), Polity Press, Cambridge, 2020.
• ALTHUSSER, Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, (Çev. Yusuf Alp, Mahmut Özışık), İletişim Yayınları, İstanbul, 1994.
• ALTHUSSER, Louis, Marx İçin, (Çev. Işık Ergüden), İthaki Yayınları, İstanbul, 2015.
• ANDERSON, Perry, Marksizm’de Tartışmalar. Tarih Yazımı, Ütopyalar, Stratejiler Üzerine, (Çev. Ahmet Özdemir), Göçebe Yayınları, İstanbul, 1998.
• ARONOWITZ, S./ BRATSIS, P. (Ed.), Paradigm Lost. State Theory Reconsidered, University of Minnesota Press, Minneapolis, 2002.
• ASAL, Barkın, “Bir Hukuk Tartışmasına Düşülen Not: İkili İktidar ve Hegemonya ya da Avrokomünizmin Aldığı Mesafe”, Devrimci Marksizm, Sayı 32-33, 2017, ss. 165-174.
• BARROW, Clyde W., “The Miliband-Poulantzas Debate: An Intellectual History”, Paradigm Lost. State Theory Reconsidered, ARONOWITZ Stanley, BRATSIS Peter (Ed.), University of Minnesota Press, Minneapolis, 2002, ss. 3-52.
• BRIDGES, Amy Beth, “Nicos Poulantzas and the Marxist Theory of the State”, Politics & Society, Vol. 4, No. 2, 1974, ss. 161-190.
• BUCKEL, Sonja, “Güç İlişkilerinin Hukuki Yoğunlaşması: Nicos Poulantzas ve Hukuk”, (Çev. Toros Güneş Esgün), Marksist Devlet ve Hukuk Teorisi, YELKENCİ Taner (Ed.), NotaBene Yayınları, Ankara, 2013.
• BURAWOY, Michael, Üretim Siyaseti: Kapitalizm ve Sosyalizmde Fabrika Rejimleri, (Çev. Çağdaş Gümüşoluk), Nota Bene Yayınları, Ankara, 2015.
• CARNOY, Martin, Devlet ve Siyaset Teorisi, (Çev. Simten Coşar, Aykut Örküp, Mete Pamir, Mehmet Yetiş), Dipnot Yayınları, Ankara, 2014.
• DAS, Raju J., “State Theories: A Critical Analysis”, Science & Society, Vol. 60, No. 1, 1996, ss. 27-57.
• DEMİR, G./GÖYMEN A. Y., “Yapısalcılıktan İlişkiselliğe Poulantzas’ın Devlet Kuramı”, Alternatif Politika, Cilt 9, Sayı 1, 2017, ss. 35-60.
• DURSUN, Hasan, “(Marksist Kuram Açısından) Kapitalist Düzende İdare Hukuku ve Kuramın Görüşlerinin Bu Hukuka Yansımaları Konusunda Türkiye’den Bir Örnek”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 131, 2017, ss. 115-178.
• ENGELS, Friedrich, Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni (18. Baskı), (Çev. Kenan Somer), Sol Yayınları, Ankara, 2017.
• GALLAS, A./ BRETTHAUER, L./ KANNANKULAM, J./ STÜTZLE, I. (Ed.), Reading Poulantzas, Merlin Press, 2011.
• GRAMSCI, Antonio, Selections From the Prison Notebooks, HOARE Quintin, NOWELL-SMITH Geoffrey (Ed. & Trans.), International Publishers, New York, 1971.
• GÜLALP, Haldun, Kapitalizm, Sınıflar ve Devlet, Belge Yayınları, İstanbul, 1993.
• JESSOP, Bob, “Nicos Poulantzas”, Routledge Handbook of Marxism and Post-Marxism, CALLINICOS Alex, KOUVELAKIS Stathis, PRADELLA Lucia (Ed.), Routledge, New York, 2021, ss. 285-292.
• JESSOP, Bob, “Poulantzas’ın Özgünlüğü, Mirası ve Güncelliği”, (Çev. Betül Yarar), Hegemonya, Post-Fordizm ve Küreselleşme Ekseninde Kapitalist Devlet, YARAR Betül, ÖZKAZANÇ Alev (Ed.), İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.
• JESSOP, Bob, Devlet Teorisi: Kapitalist Devleti Yerine Oturtmak, (Çev. Ahmet Özcan), Epos Yayınları, Ankara, 2008.
• JESSOP, Bob, Kapitalist Devletin Geleceği, (Çev. Ahmet Özcan), Epos Yayınları, Ankara, 2009.
• JESSOP, Bob, Nicos Poulantzas. Marxist Theory and Political Strategy, New York, 1985.
• KACHATURIAN, Rafael, “Poulantzas and the Juridical Constitution of the Subject”, Legal Form, https://legalform.blog/2017/10/29/poulantzas-and-the-juridical-constitution-of-the-subject-rafael-khachaturian/. (Erişim tarihi: 19.01.2021).
• KAYA, Muharrem Enes, Nicos Poulantzas’ın Devlet ve Hukuk Anlayışının Temellendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• LENİN, Vladimir İlyiç, Devlet ve Devrim, (Çev. M. Halim Spatar & Celal Üster), Yordam Kitap, İstanbul, 2016.
• MARTIN, James, “Giriş”, (Çev. Akın Sarı, Selime Güzelsarı), Poulantzas Kitabı. Seçme Yazılar, MARTIN James (Haz.), Dipnot Yayınları, Ankara, 2013.
• MARTIN, James, “Ontology and Law in the Early Poulantzas”, History of European Ideas, Vol. 35, No. 4, 2009, ss. 465-474.
• MARX, K./ ENGELS, F., Marx-Engels-Werke, Band 4, Dietz Verlag, Berlin, 1977.
• MILIBAND, R./ POULANTZAS, N./ LACLAU, E., Kapitalist Devlet Sorunu, (Çev. Yasemin Berkman), Birikim Yayınları, İstanbul, 1977.
• MISIR, Mustafa Bayram, Kapitalist Devlet: Sermayenin Tarihsel Hareketinin Siyasal Biçimi, Edebi Şeyler, 2020.
• OĞUZ, Şebnem, “Yeni Türkiye’nin Siyasal Rejimi”, ‘Yeni’ Türkiye: Kapitalizm, Devlet Sınıflar, TÖREN Tolga, KUTUN Melahat (Ed.), Sosyal Araştırmalar Vakfı, İstanbul, 2016.
• ÖZDEMİR, A. M./ SAYGILI, A./ ZABUNOĞLU H.G./ DEMİRLİ, A./ AYKUT E./ TÜRKOĞLU KARACOVA, E. N./ UĞURLU, G./ ŞAHİN, O. G., Genel Kamu Hukuku. Kuramsal Yaklaşım, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2019.
• POULANTZAS, Nicos, “Çağdaş Devlet ve Hukukun Marksist İncelemesi ve ‘Alternatif’ Sorunu”, (Çev. Akın Sarı, Selime Güzelsarı), Poulantzas Kitabı. Seçme Yazılar, MARTIN James (Haz.), Dipnot Yayınları, Ankara, 2013, ss. 41-72.
• POULANTZAS, Nicos, “Sartre’ın Diyalektik Aklın Eleştirisi ve Hukuk”, (Çev. Akın Sarı, Selime Güzelsarı), Poulantzas Kitabı. Seçme Yazılar, MARTIN James (Haz.), Dipnot Yayınları, Ankara, 2013, ss. 73-108.
• POULANTZAS, Nicos, Classes in Contemporary Capitalism, (Trans. David Fernbach), New Left Books, London, 1976.
• POULANTZAS, Nicos, Devlet, İktidar, Sosyalizm, (Çev. Turhan Ilgaz), Epos Yayınları, Ankara, 2006.
• POULANTZAS, Nicos, Faşizm ve Diktatörlük (4. Baskı), (Çev. Ahmet İnsel), İletişim Yayınları, İstanbul, 2019.
• POULANTZAS, Nicos, L'Etat, le pouvoir, le socialisme, Les prairies ordinaires, Paris, 2013.
• POULANTZAS, Nicos, Portekiz, İspanya ve Yunanistan’da Geçiş Süreci, (Çev. B. Yılmaz), Belge Yayınları, İstanbul, 1981.
• POULANTZAS, Nicos, Siyasal İktidar ve Toplumsal Sınıflar, (Çev. Şule Ünsaldı), Epos Yayınları, Ankara, 2014.
• SCHMITT, Carl, “Hegel und Marx”, Marx-Engels-Jahrbuch, Akademia Verlag, Berlin, 2004.
• SMITH, Tony, Beyond Liberal Egalitarianism: Marx and Normative Social Theory in the Twenty-First Century, Brill, Leiden, 2017.
• TANİLLİ, Server, Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş, Say Kitap, İstanbul, 1982.
• THOMAS, Paul, Yabancı Politik. Marksist Devlet Kuramına Yeniden Bakmak, (Çev. İbrahim Yıldız), Dipnot Yayınları, Ankara, 2010.
• TÜRK, D./ KARAHANOĞULLARI, Y., “A Critical Evaluation of Poulantzas's Theory of the State”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol. 19, No. 3, ss. 197-214.
• WALLERSTEIN, Immanuel, Tarihsel Kapitalizm, (Çev. Necmiye Alpay), Metis Yayınları, İstanbul, 2009.
• YILDIRIM, Kansu, “Karl Marx ve Marksist Devlet Teorisinin Varyantları”, Monthly Review (Türkiye), Sayı 7, 2018.
• ZARAKOLU, Ragıp, “Belge’nin öyküsü 3”, Evrensel Gazetesi, https://www.evrensel.net/yazi/80736/belgenin-oykusu-3. (Erişim tarihi: 27.01.2020).