Çocuk Edebiyatı ve Değerler Eğitimi Bağlamında Yapılan Lisansüstü Tezlerin Yöntembilimsel Eğilimleri

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 247 - 270, 30.08.2021

Feride İdi Tulumcu Mehmet Özdemir Fatih Mehmet Tulumcu

https://doi.org/10.19126/suje.951216

Öz

Etkili bir değerler eğitimi verilmesi ve karakter gelişiminin sağlanmasında, iyi bir eğitim-öğretim programı, aile ve sosyal çevre gibi faktörlerin dışında bireyi düşünmeye sevk eden, sezinleterek kendiliğinden öğrenmeyi sağlayan edebi eserler önemli bir araç olarak değerlendirilebilir. Değer eğitiminin küçük yaşlardan itibaren etkili bir şekilde verilmesinin gerekliliği göz önünde bulundurulacak olursa çocuk kitaplarının dolayısıyla çocuk edebiyatının önemi ortaya çıkar. Çocuk edebiyatı ve değerler eğitimi bağlamında özellikle 2014 yılından sonra akademik çalışmaların artış gösterdiği görülmektedir. Türkiye’de değerler eğitimi alanında yapılan tezlerin önemli bir kısmının Türkçenin eğitimi ve öğretimi ile ilgili alanlara yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Yapılan bu araştırmanın amacı 2020 yılına kadar nicelik olarak belirli bir artış gösteren lisansüstü düzeyde yapılan çalışmaların yöntembilimsel olarak niteliğini ve araştırmacı eğilimlerini tespit edip değerlendirmektir. Araştırmada çocuk edebiyatı ve değerler eğitimi bağlamında 2020 yılına kadar YÖK tarafından onaylanmış 99 tez, ilgili tezlerin künyesi, araştırma modeli ve esas aldığı değer veya değer kategorisi değişkenleri açısından incelenmiştir. Çocuk edebiyatı ve değerler eğitimi bağlamında lisansüstü düzeyde çalışma yapan üniversitelerde yapılan lisansüstü tezler incelendiğinde belli başlı akademik alan ve bilim dallarına yönelik çalışmalar olduğu görülmektedir. Örnekleme konu olan eserlerin türleri incelendiğinde özellikle kurmaca ve olay örgüsü odaklı türlerin değerler eğitimi bağlamında incelendiği, incelenen bütün tezlerin belirli bir basılı dokümanın çeşitli şekillerde belirlenen değer veya değer kategorisi çerçevesinde incelense de çok farklı değer ve değer kategorileri ortaya koyduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, değerler eğitimi, değer, değer kategorileri, yöntembilim

Methodological Tendencies of Graduate Theses in the Context of Children's Literature and Values Education

Öz

Apart from the factors such as a good education-training program, family and social environment, the literary works that encourage the individuals to think and provide that they sense and self-learn can be considered as an important tool in providing an effective values education and character development. Considering the necessity of providing values education effectively from an early age, the importance of children's books and therefore the importance of children's literature is understood. It is observed that the academic studies have increased especially after 2014 within the context of the children's literature and values education. It has been determined that a significant portion of the theses written in Turkey in the field of values education concentrates on topics connected to Turkish education and teaching. The aim of this research was to determine and evaluate the methodological quality and researcher tendencies of the studies conducted at the graduate level, which had a certain increase in quantity until 2020. In the research, 99 theses approved by YÖK until 2020 in the context of children's literature and
values education were examined in terms of the tag, research model and value or value category variables, on which they were based, of the relevant theses. In the context of children's literature and values education, when the postgraduate theses prepared in the universities which conduct studies at the postgraduate level were examined, it was observed that studies were conducted on certain academic fields and branches of science. When the types of works that were the subject of the sampling were examined, it was observed that especially fictional and plot-oriented genres were examined in the context of values education, and it was observed that all the theses revealed very different value and value categories although they were
examined within the framework of a certain printed document's value or value category determined in various ways.

Anahtar Kelimeler

çocuk edebiyatı, değerler eğitimi, değer, değer kategorileri, yöntembilim

Kaynakça

• Adıgüzel, O.C. ve Ergünay, O. (2012). Türkiye’de değerler üzerine gerçekleştirilen lisansüstü tezlerin eğitim bilimleri ve öğretmen yetiştirme perspektifinden incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (41), 18-33.
• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Almerico, G.M. (2014). Building character through literacy with children’s literature. Research in Higher Education Journal, 26, 1-13.
• Akçay, A. ve Tunagür, M.(2017). Değerleri tespit etmek amacıyla hazırlanmış yüksek lisans tezlerinde yer alan değerler üzerine bir inceleme. Turkish Studies, 12 (25), 55-82. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12249
• Akman, S. (2020). Türkçe eğitiminde değerler eğitimi üzerine yapılmış akademik çalışmaların değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Erzincan Üniversitesi, Erzincan.
• Alsvtad, C. (2020). Çocuk edebiyatı ve çeviri (Çev. Zeynep Şahincan Yılmaz). Sözelti, 1 (1), 66-74.
• Aslan, C. (2009). Yazınsal nitelikli çocuk kitaplarının çocuğun gelişim sürecindeki yeri. Çocuk ve Okuma Kültürü Sempozyumu (s. 189-200) içinde. Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
• Aslan, C., Karaman Kepenekci, Y. ve Doğan Güldenoğlu, B.N. (2019). Çocuk edebiyatında hoşgörü. Sedat Karagül(Yayıma Hazırlayan). Türkçe Eğitimi ve Çocuk Edebiyatı Kurultayı (s.135-145) içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Balta, E. E. (2019). Çocuk edebiyatı üzerine yapılmış lisansüstü çalışmaların içerik analizi (2011-2018 yılları). OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi , 10(17), 464-489. DOI: 10.26466/ opus.510809
• Berkowitz, M.W. (2011). What works in values education. International Journal of Educational Research, 50, 153-158.
• Büyükdüvenci, S. (2002). Değerin değeri üzerine. Ş. Yalçın (Ed), Bilgi ve Değer (s. 249-253) içinde. Muğla Üniversitesi Felsefe Bölümü Sempozyum Bildirileri.
• Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Ekşi, H. (2003). Temel insanî değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 79-96.
• Elbir, B. ve Bağcı, C.(2013). Değerler eğitimi üzerine yapılmış lisansüstü düzeyindeki çalışmaların değerlendirilmesi, Turkish Studies, 8(1), 1321-1333.
• Gündüz, M., Başpınar, Z. ve Büyükkarcı, A. (2017). 2000-2015 Yılları arasında değer eğitimi üzerine yapılan doktora tezlerinin içerik analizi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 705-718.
• Güngör, E. (1998). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar ahlâk psikolojisi,ahlâkî değerler ve ahlâkî gelişme -profesörlük tezi-. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Harland, T. ve Pickering, N. (2011). Values in higher education teaching. London&New York: Routledge.
• Halstead, J.M. (2005). Values and values education in schools. Values in Education and Education in Values (Edt. J.Mark Halstead ve Monica J.Taylor). London&Washington: Taylor & Francis e-Library.
• Helwig, C., Ryerson, R., & Prencipe, A. (2008). Children’s, adolescents, and adults judgments and reasoning about different methods of teaching values. Cognitive Development, 23(1), 119-135.
• Hökelekli, H. (2013). Ailede, okulda, toplumda değerler psikolojisi ve eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kapkın, B., Çalışkan, Z. ve Sağlam, M. (2018). Türkiye’de 1999-2017 yılları arasında değerler eğitimi alanında yapılmış lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 185-209.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karatay, H. (2015). Değer aktarımı açısından yerli ve yabancı çocuk edebiyatı ürünleri. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 939-948.
• Karatay, H., Destebaşı, F. ve Demirbaş (2015). Çocuk Edebiyatı Ürünlerinin 6, 7 Ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Karakter Gelişimine Etkisi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 123-140.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim. Ankara: Engin Yayıncılık.
• Kluckhohn, C. (1951). Values and value-orientations in the theory of action: An exploration in definition and classification. T. Parsons ve E. Shils (Eds.), Toward a general theory of action (s. 388-433)içinde. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Lesnik-Oberstein, K. (2005). Defining children’s literature and childhood. Peter Hunt (Ed.). International Companion Encyclopedia of Children’s Literature (s.15-29) içinde. London and New York: Routledge.
• Lovat, T. (2011). Values education and holistic learning: Updated research perspectives. International Journal of Educational Research, 50, 148-152.
• Maslow, A. (1996). Dinler, değerler, doruk deneyimler (Çev.H. Koray Sönmez). İstanbul: Kuraldışı Yayınları.
• Maren, M. ve Grisebach (1995). Edebiyat bilimi’nin yöntemleri (Çev. Arif Ünal). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Özcan, V. (2011). Hikâyelerle karakter eğitimi. İstanbul: Moralite Yayıncılık.
• Özdemir, E. (1987). Edebiyat Eğitimimizin Ölü Noktası. Gösteri, 85, 78-80.
• Peterson, C. & Seligman, M. E. (2004). Character strengths and virtues: a handbook and classification. Oxford UniversityPress.
• Rundell, K. (2020). Neden çocuk kitapları okumalıyız -ne kadar büyük ve bilge olursak olalım-(Çev. Şiirsel Taş). İstanbul: Domingo Yayınevi.
• Schwartz, S. H. (2012). An overview of the schwartz theory of basic values. Online Readings in Psychology and Culture, 2(1), 1-20. https://doi.org/10.9707/2307-0919.1116
• Smith, P. B., & Schwartz, S. H. (1997). Values. J. W. Berry, M. H. Segall & C. Kagitcibasi (Eds.), Handbook of cross-cultural psychology, (s. 77-118) içinde. Boston, MA: Allyn & Bacon.
• Ülken, H.Z. (2001). Bilgi ve değer. (2. Baskı). İstanbul: Ülken Yayınları.
• Yaman, E. (2014). Değerler eğitimi. (3. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O. (2013). Fatih Erdoğan’ın eserlerinin eğitsel değerler açısından incelenmesi (Doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.