KARAKAYA-DEĞİRMENDERE-ŞEYHLER ARASININ MİYOSEN ÖNCESİ JEOLOJİK EVRİMİ (SİLİFKE BATISI: GÜNEY TÜRKİYE)

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 3, 47 - 60, 01.09.2005

Ahmet Turan Şuayip Küpeli Arif Deli

Öz

Orta Toros silsilesi içerisinde yer alan Silifke’nin batısında, otokton Geyikdağı ile allokton Bozkır ve Aladağ birlikleri yüzeylemektedir. Bu tektonik dilimlerden her biri, çok farklı paleocoğrafik ortamları karakterize eden stratigrafik istifleri kapsamaktadır. Bölge Geç Kambriyen-Ordovisiyen sürecinde, graptolitli pelitik sedimentleri de içeren denizel kırıntılıların çökeldiği bir havza konumundadır. Devoniyen başlarında, olası geç Pan-Afrikan orojenez sistemiyle kıvrımlanarak yükselen bölgede, denizel bir transgresyonun ardından, Geç Devoniyen- Karbonifer aralığında bol fosilli, karbonat ara katkılı kırıntılı birimlerin çökeldiği sığ denizel ortam şartları egemendir. Permiyen’de resifal, lagüner sığ karbonat şelfi durumunu koruyan yörede Triyas kayaları gözlenmez. Erken Kimmeriyen orojenik fazı ile tekrar kıvrımlanıp yükselen bölge, Liyas-Dogger’de karasal-yarı karasal kırıntılı çökellerle, Malm-Erken Kretase’de ise sığ ve duraylı şelf karbonatları ile temsil olunur. Geç Kretase’de duraysızlaşmaya başlayan sözkonusu karbonat platformunda, Senoniyen’de killi karbonat, kırıntılı ardalanmasından oluşan pelajik ritmik serilerin gelişimi izlenir. Geç Senoniyen-Erken Paleosen sürecinde, dalma-batma zonunda oluşan ofiyolitli melanj topluluğu (Bozkır Birliği), kuzeyden güneye doğru devinerek göreceli otokton kuşak (Geyikdağı Birliği) üzerine bindirir. Eosen-Oligosen birimleri inceleme alanında görülmez. Bu süreç bölgede kıvrılma-yükselme-naplaşma-aşınım dönemidir. Geç Eosen-Oligosen geçişinde de üst allokton (Aladağ Birliği), kuzeyden güneye doğru hareket ederek otokton ve alt allokton dilimler üzerine bindirir. Paroksizma safhasının Miyosen’den önce sonlanmasının ardı sıra, bölge aşınıp düzleşerek, Burdigaliyen ortalarında yeniden denizel sedimantasyon havzasına dönüşmüştür.

Anahtar Kelimeler

Silifke, Geç Kambriyen-Geç Kretase, jeolojik evrim

Pre-Miocene Geological Evolution of the Area Among Karakaya-Değirmendere-Şeyhler (West of Silifke: South Turkey)

Öz

In the study area located Central Taurus Belt, otocthonous Geyikdağı and lower allocthonous Bozkır and upper allocthonous Aladağ tectonic slices of the Taurus Orogenic Belt crop out. The each one of the tectonic slices comprises individual sequences formed in different paleogeographic environments having important distinctions. The study area was a basin in which were deposited marine detritic sediments including graptolitic shales during the late Cambrian-Ordovician. The field folded and uplifted by probably late Pan-African orogeny at the beginning of the Devonian was transformed by a marine transgression to a shallow sedimantation environment, in which were deposited detritic sediments intercaleted carbonate rocks with abundant fossils in the late Devonian period. . In the region, preserved reefal-lagonar shallow carbonate shelf position during the Permian, Triassic rocks are not observed. At the district, repeatedly folded and uplifted by early Cimmerician orogeny, Lias-Dogger is represented by continental-subcontinental detritic deposits; Malm-Early Cretaceous is also formed by shallow and stable shelf carbonates. In this carbonate platform begining to be unstable in the Late Cretaceous, pelagic rhytmic series consisting of clayey carbonate alternated with clastic sediments were deposited on the Senonian time. The Geyikdağı Unit was overlain tectonically by the Bozkır Unit represented rocks belonging to the ophiolitic melange related to the subduction events during the Late Cenonian-Early Paleocene period, as moving from the northern to the southern direction. Eocene-Oligocene aged formations were not observed in the study area.This period is represented by folding-uplifting-thrusting and erosion activities . In the Late Eocene-Oligocene transition, upper allochthonous (Aladağ Unit) overthrusts on the autochthonous and lower allochthonous units as moving from north to south direction. After paroxysm period, which is ended before from Miocene , study area was again transformed to the marine sedimantation basin by erosing and improving processes at the Burdigalian.

Anahtar Kelimeler

Silifke, Late Cambrian-Late Cretaceous, geological evolution.

Kaynakça

• Acar, Ş., 1998, MTA Jeoloji Etütleri Dairesi, Paleontoloji Servisi, Kişisel görüşme.
• Blumenthal, M., 1955, Cenubî Anadolu Toroslarʹının sahil sıradağlarında Silifke-Anamur arasındaki jeolojik incelemeler, MTA Genel Müdürlüğü, Rap. No: 2823, Ankara.
• Deli, A., 1999, Köprülü-Akyar-Kadıyakası (Gündoğmuş-Antalya) Arasının Jeolojisi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Demirkol, C., 1977,Yalvaç-Akşehir Dolayının Jeolojisi, Doçentlik Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Fakültesi, Jeoloji Bölümü, Konya.
• Demirkol, C., 1984, Geology and tectonic of the region south of Çay (Afyon), Inter. Symp. on the Geology of the Taurus Belt, 69-75, Ankara.
• Demirkol, C., 1986, Sultan Dağı ve dolayının tektoniği, MTA Dergisi, 107, 111-118.
• Demirtaşlı, E., 1976, Akseki-Manavgat-Köprülü bölgesinin jeolojisi, 31. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 41, Ankara.
• Demirtaşlı, E., 1978, Ermenek batısında Göktepe-Dumlugöze-Tepebaşı arasında kalan sahanın jeolojisi, 32. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 31, Ankara.
• Demirtaşlı, E., 1984, Stratigraphy and tectonics of the area between Silifke and Anamur, Central Taurus Mountains, Geology of the Taurus Belt, Inter. Symp., 125-142, Ankara.
• Demirtaşlı, E., Turhan, N., Bilgin, A. Z. and Selim, M., 1984, Geology of the Bolkar Mountains, Inter. Symp.on the geology of the Taurus Belt, 125-142, Ankara.
• Erol, O., 1997, Çukurovaʹnın neotektonik jeomorfolojik evrimi, Geosound Yerbilimleri Dergisi, 30, 1, 127-134.
• Gökten, E., 1976, Silifke yöresinin temel kaya birimleri ve Miyosen stratigrafisi, Türkiye Jeol. Kur. Bült., 19, 2, 103-117.
• Koç, H., 1997, Aydıncık (İçel) yöresinin jeolojisi, Çukurova Üniversitesi’nde Jeoloji Mühendisliği Eğitiminin 20. Yılı Semp., 249-250, Adana.
• Koçyiğit, A., 1984, Tectono-stratigraphic characteristic of Hoyran Lake region (Isparta bend), Inter. Symp. on the Geology of the Taurus Belt, 53-67, Ankara.
• Okuyucu, C. ve Güvenç, T., 1997, Hadim Napıʹnda Karbon-Perm geçişi, Girvanella’lı kireçtaşı oluşumunun paleontolojisi, Ç.Ü.ʹinde Jeoloji Müh. Eğitiminin 20. Yılı Semp., 211-212, Adana.
• Özdoğan, M., Şahbaz, A., 1999, Transgresif set ada-lagüner sistemi içinde yıkanmış bir yelpaze deltanın gelişimi ve fasiyes özellikleri (Mut Miyosen havzası, Güney Türkiye), H.Ü. Yerbilimleri Uyg. ve Araş. Mrkz. Bülteni, 21, 143-160.
• Özgül, N., 1976, Toroslarʹın bazı temel jeoloji özellikleri, Türkiye Jeol. Kur. Bült., 19, 1, 65-78.
• Özgül, N., 1984, Stratigraphy and tectonic evolution of the central Taurides, Inter. Symp. on the Geology of the Taurus Belt, 77-90, Ankara.
• Özgül, N., Metin, S., Göğer, E., Bingöl, İ., Baydar, O., Erdoğan, E., 1973, Tufanbeyli dolayının Kambriyen-Tersiyer kayaları, Türkiye Jeoloji Bülteni, 20, 1, 82-100.
• Şengör, A.M.C., 1984, Türkiyeʹnin tektonik tarihinin yapısal sınıflaması, Türkiye Jeoloji Kurumu, Ketin Semp., 37-62.
• Turan, A., 1990, Toroslarʹda Hadim (Konya) ve Güneybatının Jeolojisi, Stratigrafisi ve Tektonik Gelişimi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Turan, A., 1997, Göksu Vadisi boyunca yüzeyleyen Miyosen öncesi tektono-stratigrafik birliklerin stratigrafisi: Silifke batısı (İçel), Geosound Yerbilimleri Dergisi, 30, 2, 855-874.
• Turan, A., 1999, Hadim güneybatısında Orta Toroslar’ın tektonik özellikleri, Cumhuriyet Üniv. Müh. Fak. Derg., Seri:A-Yerbilimleri, 16, 1, 59-78.
• Turan, A., 2000, Karaköy (Gündoğmuş)-Hadim arasındaki Toroslar’ın stratigrafisi, Dokuz Eylül Üniv. Fen ve Mühendislik Dergisi, 4, 61-89.
• Uğuz, M. F., 1989, Silifke-Ovacık-Gülnar (İçel İli) Arasının Jeolojisi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yetiş, C., 2002, Abanoz Yayla (Anamur-Mersin) dolayı Karaisalı kireçtaşı sedimanter petrografik özellikleri, Çukurova Ün. Müh.-Mim. Fak. Derg., 17, 1-2, 117-134.