Öz
Türkiye’nin modernleşme serüvenine kültürel bir cevap olarak ortaya çıkışının ardından uzun süre görmezden gelinen ya da yozlaşmanın ve yabancılaşmanın müziği olarak ötelenen arabesk, elitist ve dışlayıcı tavırlar kadar resmi yasaklama ve ambargoların da nesnesi olmuştur. Ancak yaslandığı toplumsal dinamiklerin de yardımıyla kitlesel bir yayılma gösteren arabesk olgusu, giderek şehrin kültürel kodlarına eklemlenmiş; dahası bu kodları bozup yeniden üreterek baskın bir popüler kültür ögesi haline evrilmiştir. Arabeske yönelik dışlayıcı yaklaşımların temel teorik zeminini Muhafazakâr-elitist ekol ile Frankfurt Okulu geleneğine dayandırmak mümkündür. Fakat uzlaşması çok da mümkün görünmeyen bu iki geleneği popüler kültür karşıtlığında buluşturan seçkinci yaklaşımlar, Türkiye’de arabesk olgusuna dair sağlıklı çözümlemeler yapabilmeyi imkânsız kılan bir entelektüel vasat doğurmuştur. Bu vasatı kırmak üzere İngiliz Kültürel Çalışmalar geleneğinin izini takip eden bazı aydınlar, bu geleneğin popüler kültüre atfettiği olumlu çağrışımları arabeski anlamak ve onu dönüştürmek üzere geliştirdikleri çalışmalara taşımışlardır. Bu çalışmada, modernleşme ile gelenek arasındaki gerilimli birlikteliğin ve Türkiye’nin kendine has modernleşme serencamının çeşitli kültürel tezahürlerinden biri olan “arabesk” olgusuna dair çeşitli yaklaşımlar, bahsi geçen kuramsal farklılıklar etrafında ele alınmıştır. 1960’larla başlayan arabesk furyasının dönemsel dönüşümlerine değinilmiş, arabesk müziğin periferiden merkeze doğru seyreden yolculuğu sırasında, sahip olduğu organik niteliklerden ve taşıdığı muhalif anlamlardan soyunarak tamamladığı öyküsü üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Arabesk Modernleşme Popüler Kültür Kültürel Çalışmalar Hegemonya Frankfurt Okulu
Kaynakça
- Adorno, T. W. (1998). Minima Moralia. (Çev: Orhan Koçak, Ahmet Doğukan). İstanbul: Metis Yayınları.
- Adorno, T. W., Horkheımer, M. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği. (Çev: Nihat Ülner, Elif Öztarhan Karadoğan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Belge, M. (1983). Cumhuriyet Döneminde Batılılaşma. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Connor, S. (2001). Postmodernist Kültür/Çağdaş Olanın Kuramlarına Bir Giriş. (Çev: Doğan Şahiner). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Eğribel, Ertan (1984). Niçin Arabesk Değil? Ankara: Süreç Yayıncılık.
- Erdoğan, İ. (2008). İletişimi Anlamak. Ankara: Ümit Yayıncılık Ltd. Şti.
- Erdoğan, İ., Alemdar, K. (1994). Popüler Kültür ve İletişim. İstanbul: Ümit Yayıncılık.
- Erol, N. (2011). Arabeskin Anlam Dünyası: Müslüm Gürses Örneği. http://www.academia.edu/574346/Arabeskin_anlam_dünyası_Müslüm_Gürses_örneği (Erişim Tarihi: 15.08.2020).
- Findley, V. C. (2017). Modern Türkiye Tarihi. (Çev: Güneş Ayas). İstanbul: Timaş Yayınları.
- Giddens, A. (1998). Modernliğin Sonuçları. (Çev: Ersin Kuşdil) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Güngör, N. (1993). Arabesk Sosyokültürel Açıdan Arabesk Müzik. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Gürbilek, N. (2001). Vitrinde Yaşamak. İstanbul: Metis Yayınları.
- Karşıcı, G. (2010/1). Müzik Türlerine İdeolojik Yaklaşım: 1970-1990 Yılları Arasındaki TRT Sansürü. Folklor/Edebiyat, (16/61), 169-178.
- Küpçük, S. (2018). Çevre’nin Merkez’e Meydan Okuyan Melankolik Sesi: Müslüm Gürses. www.dunyabizim.com: https://www.dunyabizim.com/muzik/cevrenin-merkeze-meydan-okuyan-melankolik-sesi-muslum-gurses-h31169.html adresinden alındı. (Erişim tarihi: 10.08.2020).
- Löwenthal, L. (2017). Edebiyat, Popüler Kültür ve Toplum. (Çev: Beybin Kejanlıoğlu) İstanbul: Metis Yayınları.
- Modleski, T. (1998). Eğlence İncelemeleri. (Çev: Nurdan Gürbilek) İstanbul: MetisYayınları.
- Mutlu, E. (2010). Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Ütopya Yayınevi.
- Odabaşı, F. (2006). Dil-Kültür Bağlamında Müzik Dili ve Bunun Sosyal Bütünleşmedeki Yeri. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(14), 237-258.
- Oskay, Ü. (2001). Müzik ve Yabancılaşma. İstanbul: Der Yayınları.
- Özbudun, S. (2010). Sınıf, Kültür, Kimlik Yazıları. Ankara: Ütopya Yayınları.
- Özbek, M. (1991). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Özlem, D. (2005). Kültür Bilimleri ve Kültür Felsefesi. Ankara: DoğuBatı Yayınları.
- Stravinsky, I. (2000). Altı Derste Müziğin Poetikası. (Çev: C. Taylan). İstanbul: Pan Yayıncılık.
- Şahin, Ç. (2014). Türkiye'de Arabesk Müzik Kültürü ve TRT Sansür Kararlarının Etkisi: “Sen Benim İçimde Bir Korkulu Rüya..” http://www.umut.org.tr/userfiles/files/Document/document_3a6af37d21fe4153b28872d7b54f2982.pdf (Erişim Tarihi: 2. 08. 2020).
- Yaylagül, L. (2016) Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.
- Yılmaz, Ö. (2017/8). Türkiye’ de Modernleşme, Popüler Kültür ve Arabesk. International Journal of Social Science (58), 511-522.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Nisan 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 22 Kasım 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |