Analitik Hiyerarşi Sürecine Dayalı TOPSIS ve VIKOR Yöntemleri İle ADIM Üniversitelerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2014, Sayı: 31.1, 189 - 207, 01.01.2014

Nuri Ömürbek Meltem Karaatlı Tülin Yetim

Öz

İnsanlar yaşamlarıboyunca karar vermek durumundadırlar. Karar verme işlemi, gündelik hayatta önemli bir yere sahiptir. Günümüzde işletmelerin hayatta kalabilmeleri için doğru karar vermeleri gerekmektedir. Bu amaçla çok kriterli karar verme yöntemleri geliştirilmiştir. Çok kriterli karar verme yöntemleri belirsizlik ortamında karar vericilerin doğru, güvenilir ve hızlıkarar vermelerini sağlamaktadır. Bu çalışmada çok kriterli karar verme yöntemleri arasında oldukça sık kullanılan AHP, TOPSIS ve VIKOR yöntemleri dikkate alınmıştır. AHP yöntemi karar vericinin hem objektif hem de subjektif düşüncelerini karar sürecine dahil ederek kriter ağırlıklarının belirlenmesi ve alternatifler arasında en iyiyi seçme yöntemidir. TOPSIS yönteminde ise seçilen alternatifin ideal çözüme en yakın negatif ideal çözüme en uzak olmasıistenmektedir. VIKOR yöntemi ise maksimum grup faydasıve minumum bireysel pişmanlığısağlayacak uzlaşık çözüme ulaşmayıhedeflemektedir. Bu çalışmada da çok kriterli karar verme yöntemleri ile ADIM üniversitelerinin performans değerlemesi yapılmıştır. Adnan Menderes Üniversitesi, Muğla Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi ve Süleyman Demirel Üniversitesi Rektörleri 30.03.2001 tarihinde Pamukkale Üniversitesi Rektörlüğünde toplanarak ADIM adıaltında bir ortaklık protokolü imzalamışlardır. Bu Protokol; birbirine coğrafi ve kuruluştarihi olarak yakınlığıolan, ortak sorunlara ortak çözüm arayan üniversiteler tarafından yürütülen İşbirliği Programıçerçevesinde, lisans ve lisansüstü eğitim-öğretim, bilimsel ve teknolojik araştırma-geliştirme projeleri, sosyal ve kültürel alanlarda yapılacak ortak çalışmalarla ilgili esaslarıbelirlemeyi amaçlamaktadır. Adım Üniversiteleri grubunda Anadolu’da yer alan 14 üniversite bulunmaktadır. Bu üniversiteler Adnan Menderes Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Balıkesir Üniversitesi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Celal Bayar Üniversitesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Dumlupınar Üniversitesi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Muğla SıtkıKoçman Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, UluslararasıAntalya Üniversitesi ve Uşak Üniversitesidir. Ancak bu çalışmada 1993 yılında kurulan 10 üniversite dikkate alınmıştır. Bu sebeple Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, UluslararasıAntalya Üniversitesi ve Uşak Üniversitesi kapsam dışıbırakılmıştır. Çalışmada öncelikle ADIM üniversitelerinin performanslarının değerlendirilmesinde kullanılan kriterlerin belirlenmesinde ilgili literatür çalışmalarıve üniversitelerin faaliyet ve değerlendirme raporlarındaki bilgiler dikkate alınarak 21 kriter belirlenmiştir. Kriterlerin ağırlıklarıAHP yöntemi ile belirlendikten sonra TOPSIS ve VIKOR yöntemleri uygulanmıştır. Her iki yöntemde de aynıüniversite ilk sırayıalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çok Kriterli Karar Verme, AHS, TOPSIS, VIKOR, Performans Değerlendirme

Çalışmanın Türü : Araştırma Evaluation of ADIM Universities By TOPSIS And VIKOR Methods Based On Analytical Hierarchy Process

Öz

Human beings are to decide all along their lives. The process of deciding is very notable in daily life. Nowadays the enterprises to survive have to decide properly. Thus, there have been developed multi-criteria methods of deciding. Multi-criteria methods of deciding make decision makers decide properly, reliably and fast in a setting of uncertainty. In this study, mostly used AHP, TOPSIS and VIKOR methods have been taken into consideration among the multi-criteria methods of deciding. For the method of AHP, decision maker incorporating both objective and subjective ideas in the process of deciding it is a method to choose the best between determining the criteria weightiness and alternatives. At TOPSIS method it is wanted selected alternative to be very far away from the closest negative ideal solution. VIKOR method aims to reach the compromise solution to supply maximum group benefit and minimum personal regret. In this study the performance of ADIM universities have been evaluated by multi-criteria methods of deciding. Adnan Menderes University, Muğla University, Pamukkale University and Süleyman Demirel University rectors gathered together at Pamukkale University on 30.01.2001 and signed a joint-protocol under the name of ADIM. This protocol aims to determine the basis of undergraduate and graduate degree programs, scientific and technological research-development projects, and joint projects of social and cultural events in the framework of the Cooperation Program by the universities geographically and historically close to each other, looking for the joint solution to the common problems. There are 14 universities situated in Anatolia in the group of ADIM universities. These universities are Adnan Menderes University, Afyon Kocatepe University, Balıkesir University, Bilecik Şeyh Edebali University, Celal Bayar University, Çanakkale Onsekiz Mart University, Dumlupınar University, Eskişehir Osmangazi University, Mehmet Akif Ersoy University, Muğla Sıtkı Koçman University, Pamukkale University, Süleyman Demirel University, Antalya International University and Uşak University. Yet, in this study 10 universities established in 1993 have been taken into consideration. For this reason Bilecik Şeyh Edebali University, Mehmet Akif Ersoy University, Antalya International University and Uşak University have been excluded. In the study, primarily at the deciding of the criteria used to evaluate the performance of ADIM universities, 21 criteria have been determined by taking account of the literature review works and the data of universities’ activity and evaluation reports. Criteria weightiness having been determined by AHP method, TOPSIS and VIKOR methods have been practiced. The same university was in the first rank at both methods.

Anahtar Kelimeler

Multi-criteria decision making, AHP, TOPSIS, VIKOR, Performance Evaluation

Kaynakça

• Arıkan V.S., (2008). “Fasoncu Seçimi İçin AHS Modelinin Bir Tekstil İşletmesine Uygulanması”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonometri Anabilim Dalı Yöneylem Bilim Dalı, Bursa.
• Babacan A., Kartal M. & Bircan H. (2007). “Cumhuriyet Üniversitesi’nin Etkinliğinin Kamu Üniversiteleri İle Karşılaştırılması: Bir VZA Tekniği Uygulaması”, Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C. 8, S. 2, s.97-114.
• Bakırcı F. & Babacan A., (2010). “İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültelerinde Ekonomik Etkinlik”, Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, C.24, S.2, s.215-234.
• Bernroider E.W.N. & Stix V., (2003). “The Evaluation Of ERP Systems Using Data Envelopment Analysis”, The Proceedings CD of IRMA 2003- Information Resources Management Association International Conference, s.283-386
• Bertolini M. & Bevilacqua M., (2006). “A CombinedGoal Programming-AHP Approach To Maintenance Selection Problem”, Reliability Engineering and System Safety, 91, s.839-848.
• Chang Y.H., Cheng C.H. & Wang T.C., (2003). “Performance Evaluation of International Airports in the Region of East Asia”, Proceedings of Eastern Asia Society for Transportation Studies, 4, s.213-230.
• Chen J.K. & Chen S., (2010). “A Pro-Performance Appraisal System For The University”, Expert Systems With Applications, 37, s.2108-2116.
• Chen J.K. & Chen S., (2010). “Using A Novel Conjunctive MCDM Approach Based On DEMATEL, Fuzzy Anp, And TOPSIS As An Innovation Support System For Taiwanese Higher Education”, Expert Systems With Applications, 37, s.1981-1990.
• Chu M.T., Shyu J., Tzeng G.H. & Khosla R., (2007). “Comparison Among Three Analytical Methods for Knowledge Communities Group Decision Analysis”, Expert Systems with Applications, 33 (4), s.1011-1024.
• Çiçekli U.G. & Karaçizmeli A., (2013). “Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci İle Başarılı Öğrenci Seçimi: Ege Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Örneği”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, C.4, S.1, s.77-103.
• Das M.C., Sarkar B. & Ray S., (2012). “A Framework To Measure Relative Performance Of Indian Technical Institutions Using Integrated Fuzzy Ahp And Copras Methodology”, Socio-Economic Planning Sciences, 46, s.230-241.
• Eraslan E. & Algün O., (2005). “İdeal Performans Değerlendirme Formu Tasarımında Analitik Hiyerarşi Yöntemi Yaklaşımı”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, C.20, S.1, s.95- 106.
• Ertuğrul İ. & Karakaşoğlu N., (2009). “Performance Evaluation Of Turkish Cement Firms With Fuzzy Analytic Hierarchy Process And TOPSIS Methods”, Expert Systems With Applications, 36(1), s.702-715.
• Hahn E.D., (2003). “Decision Making With Uncertain Judgements: A Stochastic Formulation Of The Analytic Hierarchy Process”, Decision Sciences, s.444-486.
• Henson R.P., Culaba A.B. & Mendoza G.A., (2002). “Evaluating Environmental Performance Of Pulp And Paper Manufacturing Using The Analytic Hierarchy Processand Life-Cycle Assessment”, Journal of Industrial Ecology, 6 (1), s.15-28.
• http://adim.org.tr/ erişim tarihi:15.08.2013.
• Kara M. & Karaca Y., (2010). “Üniversite Öğrencilerin İşletme Bölümünü Seçmelerinde Etkili Olan Öncelikli Faktörlerin Analitik Hiyerarşi Prosesi Metodu İle Analizi: Bozok Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesinde Bir Uygulama”, Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, C.2, S.1, s.133-140.
• Kuei J. & Chen I-S., (2008). “VIKOR Method for Selecting Unıversities for Future Development Based on Innovation”, Journal of Global Business Issues, N.2, 2008, s.53-59.
• Kutlar A., Gülcü A. & Karagöz Y., (2004). “Cumhuriyet Üniversitesi Fakültelerinin Performans Değerlendirmesi”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.5, S.2, s.137-154.
• Lee S.H., (2010). “Using Fuzzy Ahp To Develop Intellectual Capital Evaluation Model For Assessing Their Performance Contribution In A University”, Expert Systems With Applications, 37, s.4941-4947.
• Li H., Adeli H., Sun J. & Han J.G., (2011). “Hybridizing Principles Of Topsıs With Case-Based Reasoning For Business Failure Prediction”, Computers & Operations Research, 38(2), s.409-419.
• Lin M.C., Wang, C.C., Chen, M.S. & Chang, C.A., (2008). “Using AHP And TOPSIS Approaches in Customer-Driven Product Design Proces”, Computers in Industry, 59(1), s.17-31.
• Lu J., Zhang G., & Ruan F., (2007). Multi-Objective Group Decision Making, Imperial College Press, 6, London.
• Lupo T., (2013). “A Fuzzy Servqual Based Method For Reliable Measurements Of Education Quality In Italian Higher Education Area”, Expert Systems With Applications, 40, s.7096-7110.
• Montoneri B., Lee C.C., Lin T.T. & Huang S.L., (2011). “A Learning Performance Evaluation With Benchmarking Concept For English Writing Courses”, Expert Systems With Applications, 8, s.14542- 14549.
• Opricovic S. & Tzeng G.H., (2004). “Compromise Solution by MCDM Methods: A Comparative Analysis of VIKOR and TOPSIS”, European Journal of Operational Research, 156, s.445-455.
• Opricovic S. & Tzeng G.H., (2007). “Extended VIKOR Method in Comparison With Other Outranking Methods”, European Journal of Operational Research, 178, s.514-529.
• Özden Ü.H., (2008). “Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Türkiye’deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinliğinin Ölçülmesi”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, C.37, S.2, s.167-185.
• Saaty T.L. & Özdemir M.S., (2003). “Why The Magic Number Seven Plus or Minus Two” Mathematical and Computer Modelling, 38, s.233-244.
• Saaty T.L., (1999). Decision Making for Leaders, University of Pittsburg.
• Saaty T.L., (1990). “How ToMake A Decision: The Analytic Hierarchy Process”, European Journal Of Operational Research, 48, s.9-26
• Saaty T.L., (1980). The Analytic Hierarchy Process, McGraw Hill, USA.
• Soba M., (2012). “Üniversite Öğrencilerinin Performanslarının Akademisyenler Tarafından Analitik Hiyerarşi Süreci İle Değerlendirilmesi (Uşak Üniversitesi Örneği)”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.11, S.42, Güz-2012, s.368-381.
• Triantaphyllou E. & Mann S.H., (1995). “Using The Analytic Hierarchy Process For Decision Making in Engineering Applications: Some Challenges”, International Journal of Industrial Engineering: Applications and Practice, 2 (1), s.35-44.
• Turanlı M. & Köse A., (2005). “Doğrusal Hedef Programlama Yöntemi İle Türkiye’deki Sigorta Şirketlerinin Performanslarının Değerlendirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, S.7, s.19-39.
• Uzgören E. & Şahin G., (2013). “Dumlupınar Üniversitesi Meslek Yüksekokulları’nın Performanslarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Ölçümü, Uluslararası Yönetim İktisat Ve İşletme Dergisi, C.9, S.18, s.91-110.
• Vahapoğlu E.Ö., (2008). “Bir Dış Ticaret Firmasının İl ve Bölge Bazında Temsilci Firma Seçiminde Analitik Hiyerarşi Metodunun Kullanılması”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Wind Y. & Saaty T.L., (1980). “Marketing Applications Of The Analytic Hierarchy Process”, Management Science, 26 (7), s.641-658.
• Wu H.Y., Chen J.K., Chen S. & Zhuo H.H., (2012). “Ranking Universities Based On Performance Evaluation By A Hybrid Mcdm Model”, Measurement, 45, s.856-880.
• Wu H.Y., Lin Y.K. & Chang C.H., (2011). “Performance Evaluation Of Extension Education Centers in Universities Based On The Balanced Scorecard”, Evaluation And Program Planning, 34, s.37-50.
• Yeh C.H., (2002). “A Problem Based Selection Of Multi-Attribute Decision-Making Methods”, International Transactions in Operational Research, 9, s.169-181.
• Young R., (2002). Multimodal Investment Choise Analysis: Aplication of Goal Programming for Selection of Transpotation Project, Proquest Information and Learning Company, University of Washington.