Bankacılık Sektöründe Finansal Etkinlik Analizi: Türkiye ve Irak Örneği Karşılaştırması

Yıl 2020, Sayı: 43, 110 - 126, 01.02.2020

İbrahim Erem Şahin

Öz

Günümüzde finansal piyasalarda rekabet yoğun olarak yaşanmaktadır. Finans alanında önemli bir aktör olan bankacılık sektörü de bu rekabetten etkilenmektedir. Bu sebeple bankacılık sektöründe etkinlik ve verimlilik kavramları önem kazanmıştır. Etkin çalışabilmek bankalar için bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu durumdan hareketle yapılan bu çalışmanın amacı, Türk Bankacılık sektörü ile Irak Bankacılık sektöründe faaliyet gösteren bankaların etkinliklerinin ölçülmesi, yıllar itibariyle gösterdikleri gelişmelerin tespit edilmesi ve son olarak sonuçların birbirleriyle karşılaştırılmasıdır. Çalışmada ilk olarak Türk ve Irak Bankacılık sisteminde faaliyet gösteren bankalardan seçilmiş gözlem kümelerinin etkinlikleri, Veri Zarflama Analizi VZA yöntemiyle tespit edilmiştir. Tespit edilen bu değerlerin incelendiği ortalama istatistikler her iki ülke bankalarını içeren gözlem kümeleri için de tablolaştırılarak sunulmuştur. Ardından etkinlik gösteremeyen bankaların analizin son yılında tam etkinliğe ulaşabilmeleri için referans kümeleri ve yoğunluk değerleri belirlenmiş ve tablolaştırılmıştır. Ayrıca oluşturulan potansiyel iyileştirme tabloları ile, gözlem kümelerindeki etkin olmayan karar birimlerinin aynı çıktı düzeyini daha az girdiyle yakalayabilmeleri için hangi girdi oranlarını kullanacağını ve girdilerinde ne oranda bir kısıtlamaya gidilmesi gerektiği gösterilmiştir. Analizin devamında gözlem kümesini oluşturan bankaların etkinlik dereceleri açısından yıllar itibariyle gösterdikleri gelişmeler Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi MTFV yardımıyla incelenmiştir. MTFV Endeksi dört ayrı endeksin bileşiminden oluşan ve karar birimlerinin durumlarında bir önceki yıla göre gerçekleştirdikleri olumlu ve olumsuz gelişmeleri göstermektedir. Ardından Malmquist endeks sonuçlarının gözlem kümeleri açısından ortalama değerleri üzerinden dönemsel karşılaştırmaları tablo yardımıyla yapılmıştır. Son olarak gözlem kümelerini oluşturan her iki ülkenin bankalarının tüm analiz sonuçları birbirleri ile karşılaştırılarak sonuçlar üzerine yorum yapılmıştır. Çalışmada, Türk ve Irak bankacılık sektörlerinde faaliyet gösteren 13’er adet bankanın 2013-2017 yılları arasındaki verilerinden yararlanılmıştır. Banka verilerinin analiz dönemi boyunca kesintisiz olmasına özellikle dikkat edilmiştir. Zira VZA’nın yapısı gereği gözlem kümesindeki karar birimlerinin kesintisiz veriye sahip olmaları gerekmektedir. Gözlem kümesini oluşturan bankalar tespit edilirken bu hususa dikkat edilmiştir. Çalışmanın analiz kısmında girdi olarak Toplam Mevduat/Toplam Aktifler, Faiz Giderleri/Toplam Aktifler ve Diğer Faaliyet Giderleri/Toplam Aktifler ve çıktı olarak da Toplam Kredi ve Alacaklar/Toplam Aktifler ve Faiz Gelirleri/Toplam Aktifler değişkenleri kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre; 2013-2017 yıllarını kapsayan analiz döneminde Türk Bankaları, Irak Bankaları’na göre hem etkinlik hem de toplam faktör verimliliği açısından daha iyi performans göstermişlerdir. Türk Bankalarının etkinlik değerleri, Irak Bankaları’ndan her yıl daha yüksek çıkmıştır. MTFV endeks değerlerinde de Türk Bankaları her yıl değerlerini artırırken, Irak Bankaları açısından inişli çıkışlı, düzensiz bir durum tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Bankacılık Sektörü, Irak Bankacılık Sektörü, Veri Zarflama Analizi, Finansal Etkinlik, Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi.

Toplam Faktör Verimliliği Endeksi. Financial Efficiency Analysis in Banking Sector: The Case of Turkey and Iraq Comparison

Öz

Nowadays, there is an intense competition in financial markets. The banking sector, which is an important actor in the field of finance, is also affected by this competition. For this reason, the concepts of effectiveness and efficiency in the banking sector have come into prominence. Working effectively has become an imperative for banks. The purpose of this study, which is based on this circumstance, is to measure the efficiency of banks operating in the Turkish Banking sector and the Iraqi Banking sector, to determine their developments over the years, and finally to compare the results with each other. In the study, firstly, the efficiency of the observation clusters selected from the banks operating in the Turkish and Iraqi Banking sector were determined by Data Envelopment Analysis DEA method. The average statistics which include analysis of these determined values are presented in the tables for observation clusters containing the banks from both countries. Afterwards, reference clusters and density values are determined and demonstrated in the tables so that the banks that failed to reach efficiency could reach full efficiency in the last year of the analysis. In addition, via formed potential improvement tables, it is demonstrated that which input rates to use in order to capture the same output level of the ineffective decision units with less input and how much restriction should be made in these inputs. Then, efficiency development levels over the years for the banks which constitute the observation cluster are analyzed with the help of Malmquist Total Factor Efficiency Index MTFV . MTFV Index, which is a combination of four different indices, shows the positive and negative developments in decision-making units compared to the previous year. Then, periodic comparisons of Malmquist index results on average values for observation clusters are made and demonstrated in the table. Finally, all the analysis results of the banks of both countries that make up the observation clusters are compared with each other and results are discussed. In the study, the data between 2013 and 2017 of 13 banks operating in the Turkish and Iraqi banking sectors are used. A special attention was given to make sure that the banks datas for the analysis period are uninterrupted. This issue is taken into consideration while determining the banks that compose the observation cluster.Total Assets, Interest Expenses / Total Assets and Other Operating Expenses / Total Assets and also as output Total Loans and Receivables / Total Assets and Interest Income / Total Assets variables are used. According to the results: During the analysis period covering 20132017, Turkish Banks performed better in terms of both efficiency and total factor productivity compared to Iraqi Banks. The efficiency values of Turkish Banks performed higher than Iraqi Banks for every year. Besides, while Turkish Banks are increasing their values every year according to MTFV index values, a fluctuating and irregular situation has been determined for Iraqi Banks

Anahtar Kelimeler

Turkish Banking Sector, Irak Banking Sector, Data Envelopment Analysis, Financial Efficiency, Malmquist Total Factor Productivity Index.

Kaynakça

• Aslan, Ş. (2007). ‘’Performans Ölçümünde Kıyaslama Yöntemi Olarak Veri Zarflama Analizinin Kullanımı: Türkiye Şeker Fabrikaları Örneği’’, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2 (1): 383-396.
• Atan, M. (2003). “Türkiye Bankacılık Sektöründe Veri Zarflama Analizi İle Bilançoya Dayalı Mali Etkinlik ve Verimlilik Analizi”, Ekonomik Yaklaşım, 14 (48): 71-86.
• Atan, M. ve Çatalbaş, G. K. (2005). “Bankacılıkta Etkinlik ve Sermaye Yapısının Bankaların Etkinliğine Etkisi”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 20 (237): 49-62.
• Bakırcı, F. ve Babacan, A. (2010). “İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinde Ekonomik Etkinlik’’, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (2): 215-234.
• Bakırtaş, İ., Keçek, G., Öztürk, D. (2010). “Efficieny Evaluation of Turkish Individual Pension System by Data Envelopment Analysis”, Journal of Money, Investment and Banking, sayı: 18, s. 29-39.
• Başat, Hümeyra Töre. Performans Prizması, İstanbul, Sistem Yayıncılık, 2010.
• Behdioğlu, S. ve Özcan, G. (2009). ‘’Veri Zarflama Analizi ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama’’, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (3): 301-326.
• Berger, A. N. ve Humphrey, D. B. (1997). “Efficiency of Financial Institutions: International Survey and Directions for Future Research”, European Journal of Operational Research, sayı: 98, s. 175-212.
• Berger, A. N. ve Mester, L. J. (1997). “Inside the Black Box: What Explains Differences in the Efficiencies of Financial Institutions?”, Journal of Banking & Finance, sayı: 21, s. 895-947.
• Budak, H. (2011). “Veri Zarflama Analizi ve Türk Bankacılık Sektöründe Uygulaması”, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Dergisi, 23 (3): 95‐110.
• Charnes, A., Cooper, W. W., Rhodes, E. (1978). “Measuring the Efficiency of Decision Making Units”, European Journal of Operation Research, sayı: 2, s. 429-444.
• Charnes A., Cooper, W. W. ve Rhodes, E. (1981). “Evaluating Program and Managerial Efficiency: An Application of Data Envelopment Analysis to Program Follow Through”, Management Science, sayı: 6, s. 668-697.
• Cingi, S. ve Tarım, A. (2000). “Türk Banka Sisteminde Performans Ölçümü VZA- Malmquist TFP Endeksi Uygulaması”, Türkiye Bankalar Birliği Araştırma Tebliğleri Serisi (Cilt 1, ss. 1-34). Ankara.
• Çarıkçı, O. ve Akbulut, F. (2020). “Türk Bankacılık Sektörünün Veri Zarflama Analizi ile Etkinliğinin Ölçülmesi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (1): 215-226.
• Çelik, Ş., Öncü, E. ve Yenice, S. (2018). “Türkiye’deki Bankaların Etkinlik Analizi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10 (1): 156-171.
• Çipil, F. (2011). “Karayolu ulaştırma sisteminin toplam faktör verimliliği ve Avrupa Birliği konum analizi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kazaların Çevresel ve Teknik Araştırması Anabilim Dalı.
• Dağ, S. (2011). “Türkiye’ deki Katılım ve Mevduat Bankalarının Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Karşılaştırılması”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı.
• Das, A. ve Ghosh, S. (2009). “Financial Deregulation and Profit Efficiency: A Nonparametric Analysis of Indian Banks”, Journal of Economics and Business, sayı: 61, s. 509–528.
• Deliktaş, E. (2002). “Türkiye Özel Sektör İmalat Sanayiinde Etkinlik ve Toplam Faktör Verimliliği Analizi”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 29 (3-4): 247-284.
• Erdoğan, Ö. (2011). “Banka etkinliklerinin risk odaklı yaklaşımla modellenmesi ve Türk bankacılık sektörü uygulaması”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Finans ve Bankacılık Anabilim Dalı.
• Fethi, M. D. ve Pasiouras, F. (2010). “Assessing Bank Efficiency and Performance with Operational Research and Artificial Intelligence Techniques: A Survey”, European Journal of Operational Research, sayı: 204, s. 189-198.
• Koçyiğit, M. M. (2013). “Mevduat Bankalarının Etkinliği ve Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişki”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, sayı: 57, s. 73-87.
• Küçükaksoy, İ. ve Önal, S. (2013). “Türk Bankacılık Sektöründe Faaliyet Gösteren Bankaların Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Ölçülmesi: 2004-2011 Yılları Uygulaması”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, sayı: 18, s. 56-80.
• [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 17.02.2019].
• [Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 22.02.2019].
• Önal, B. ve Sevimeser, C. (2006). “Yabancı Banka Girişlerinin Türk Bankacılık Sistemine Etkileri: Yerli ve Yabancı Bankaların Etkinlik Analizi”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2): 295-312.
• Özdemir, A. ve Demireli, E. (2013). “Ağırlık Kısıtlı Veri Zarflama Analizi ile Mevduat Bankalarının Etkinlik Ölçümüne Yönelik Bir Uygulama”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9 (19): 215-238.
• Özel, N. G., Şahin, İ. E. ve Göral, R. (2017). “Türk Bankacılık Sektöründe Etkinlik ve Verimlilik Analizinin Veri Zarflama Yöntemi İle İncelenmesi: 2013- 2015 Dönemi Uygulaması”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, sayı: 17 (özel sayı), s. 85-100.
• Partovi, E. ve Matousek, R. (2019). “Bank Efficiency and Non-Performing Loans: Evidence from Turkey”, Research in International Business and Finance, sayı: 48, s. 287-309.
• Ramanathan, R. (2007). “Performance of banks in countries of the Gulf Cooperation Council”, International Journal of Productivity and Performance Management, 56 (2): 137-154.
• Rashid, K. ve Rustam, A. (2014). “Comparative Analysis of Local and Foreign Banks Efficiency: A Case Study of Pakistan”, Oeconomics of Knowledge, 6 (3): 7-52.
• Sarı, Z. (2015). ‘’Veri zarflama analizi ve bir uygulama’’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İstatistik Anabilim Dalı.
• Şahin, İbrahim Erem. Şirket Birleşmelerinin Etkinlik Açısından Değerlendirilmesi ve Türk Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama, Konya, Aybil Yayınları, 2012.
• Uzgören, E. ve Şahin, G. (2011). “Türk Bankacılık Sektöründeki Mevduat Bankalarının Yeniden Yapılandırma Uygulamaları Sonrası Finansal Etkinlik ve Verimlilik Değişimleri – Veri Zarflama Analizi ve Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi Uygulaması”, Tisk Akademi, 6 (12): 185-216.
• Yıldırım, İ. (2015). “Financial Efficiency Analysis in Islamic Banks: Turkey and Malaysia Models”, Journal of Economics, Finance and Accounting, 2 (3): 289-300.
• Yıldız, A. (2006). “Yatırım Fonları Performanslarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2 (61): 211-234.