Hâfız-ı Şîrâzî’nin Divanındaki Toplumsal Değerler

Yıl 2020, Sayı: 43, 264 - 269, 01.02.2020

Gürcan Şevket Avcıoğlu Gamze Gizem Avcıoğlu

Öz

İran’lı şair Hâfız-ı Şîrâzî eserleriyle İran edebiyatında önemli bir yere sahip olmuştur. Hâfız’ın etkisi İran edebiyatında ve toplumunda bugün de sürmektedir. Bu çalışmanın amacı günümüzde etkinliğini sürdüren bir edebi eserin aktardığı, döneminin toplumsal yapısının ürünü olan değerlerin tespitini yapmaktır. Edebi eserlerin yazıldığı dönemin toplumsal yapısını yansıttığı ve topluma duygu, düşünce ve davranış aşıladığı düşüncesinden hareketle, Hâfız divanındaki toplumsal değerler tespit edilmiş, hangi değerlerin daha fazla tekrarlandığı belirlenmiştir. Böylece İran toplumunun değer sistemi ve bu sistemin kökenlerine dair ön bilgiye ulaşmak amaçlanmıştır. Araştırmanın yöntemi metin analizi, tekniği içerik çözümleme tekniği olarak belirlenmiştir. Metin analizi ve içerik çözümleme ile Hâfız divanındaki değerler tespit edilmiş, bu değerlerin kaç defa tekrar ettiğine bakılmıştır. Tekrar sayılarının, değeri gösterme ve önemini vurgulama amacı taşıdığı kabul edilmiştir. Hâfız divanındaki değerlerin nicel analizinin dışında ek olarak, Hâfız divanını sık okuyan Şiraz Üniversitesi Fars Dili ve Edebiyatı öğrencilerinin benimsedikleri değerler incelenmiştir. Bununla Fars dili öğrencilerinin Hâfız divanında geçen değerlerden etkilenip etkilenmediğini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Çalışma Hâfız’ın yaşadığı şehir olan İran’ın Şiraz şehrinde, 24 Eylül 2018 ile 24 Mart 2019 tarihleri arasında, 6 altı aylık bir sürede tamamlanmıştır. Araştırmanın kapsamı Hâfız divanı ve divandaki toplumsal değerlerdir. Bunun için Hâfız divanının Fars dilinde basımları ile Türkçe basımlarından karşılaştırmalı olarak faydalanılmıştır. İlave olarak, Hâfız derslerinin verildiği ve Hâfız’ın eserlerinin canlı tutulduğu Hâfız Araştırmaları Merkezinde araştırma konusuna dair görüşmeler yapılmış, konu tartışılmıştır. Görüşülen kişilerin, beyitlerdeki değerlerin yorumlanmasında, katkıları olmuştur. Araştırma aynı zamanda Hâfız divanı ve toplumsal değerlerle sınırlıdır. Hâfız divanında en fazla “dindarlık” ve “vefa” tekrarlanmaktadır. Davranışlarını kontrol etme ve dürüstlük değerlerinin de Hâfız’ın yaşadığı dönemin ve toplumun şartlarını veya özelliklerini yansıttığı söylenebilir. Bu değerlerden daha az olmakla birlikte rekabet, zevk, kaygısız olma, başarı, heyecan verici yaşam, bireysellik, özgürlük, eşitlik, tüketici olma, dünya barışı gibi değerlerin tekrarlanması bu gibi değerlerin günümüzde ortaya çıkmadığını, Hâfız’ın yaşadığı dönemde de var olduğunu göstermektedir. Bu durum değer çalışmalarında değerlerin kesin bir şekilde kategorileştirilmesinin zorluğunu ortaya koymaktadır. Geçmiş toplumlarda da bu değerlerin varlığı ve bu tür edebi eserlerle aktarılması günümüzdeki toplumların bu değerleri daha kolay benimseyebileceğine dair fikir vermektedir. Bu bakımdan bugünkü İran toplumunda bu değerlerin tanınırlığı ve önemsenmesi daha mümkün ve daha yüksek oranda olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hâfız-ı Şirazi, Hâfız Divanı, Toplumsal değerler

Social Values in Hâfız-ı Şîrâzî’s Divan

Öz

Hâfız-ı Şîrâzî, a poet from Iran, occupied an important place in the literature of Iran. The effect of Hâfız on Iranian literature and society still continues today. The purpose of this study is to determine the values which are a product of the social structure of its period transmitted by a literary work, which still maintains its relevance today. Given that literary works reflect the social structure of the period when they were written and which imbue society with emotions, ideas and behaviors, the values in Hâfız’s divan were identified and which values were repeated more than the others were determine. In this way, it was intended to reach preliminary information about the value system of the Iranian society and the origins of this system. The method of the study is text analysis and its technique is content analysis. The values in Hâfız’s Divan were determined using the text analysis and content analysis and how many times these values were repeated was investigated. It was hypothesized that repeat numbers were intended to indicate value and emphasized importance. In addition to the quantitative analysis of the values in Hâfız’s Divan, the values adopted by students at Shiraz University Department of Persian Language and Literature who were required to read Hâfız’s Divan frequently, were examined. The purpose here was to determine whether or not the students of Persian Language were influenced by the values treated in Hâfız’s Divan. The present study was completed in a period of 6 six months in the city of Shiraz in İran, where Hâfız lived, between 24th September 2018 and 24th March 2019. The scope of the study covers Hâfız’s Divan and the social values in the Divan. To this end, Persian and Turkish versions of Hâfız’s divan were examined comparatively. In addition, interviews were held and the topic was discussed at the Center for Hafiz Studies, where courses were offered on Hafiz and his works were kept alive. The interviewees contributed to interpretation of values in Hâfız’s couplets. The study is limited to Hâfız’s Divan and social values. The most frequently repeated values in Hâfız’s Divan are “religiosity” and “fidelity”. It could be said that the values of self-consciousness and honesty reflect the period when Hâfız lived, and the social conditions or characteristics of that period. Though repeated less than these values, repetition of the values of competition, pleasure, being carefree, accomplishment, an exciting life, individuality, freedom, equality, being a consumer/consumerism and world peace indicates that these values did not emerge today but rather that they also existed in the period when Hâfız lived.This situation makes it necessary that values need to be categorized definitely in value studies. The fact that past societies also possessed these values and transmitted them through literature lead us to think that today’s societies could adopt these values more easily. In this respect, these values enjoy higher recognition in the Iranian society of today are attached more importance

Anahtar Kelimeler

Hâfız-ı Şirazi, Hâfız’s Divan, Social Values

Kaynakça

• Akkaya, S.(2013). “Mevlâna’nın mensur eserlerinde değerler eğitimi”, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı.
• Deveci. H. & Belet, D. & Türe, H. (2013). “Dede Korkut Hikâyelerinde Yer Alan Değerler”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 12, Sayı 46, ss. 294-321.
• Er, H. & Ünal, F. & Gürel, D.(2016). “Sosyal Bilgiler Dersinde Değer Aktarımı Açısından Sadî Şirazî’nin “Bostan” ve “Gülistan” İsimli Eserlerinin İncelenmesi”, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 18, Sayı 1, ss. 225-242.
• Fırat, H. & Mocan, A. (2014). “Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâyelerde Yer Alan Değerler”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 183, ss. 25-49.
• Fichter, Joseph H. Sosyoloji Nedir? Ankara, Anı Yayıncılık, 2015.
• Güven, A. Z. (2014). “Gülistan ve Bostan Adlı Eserlerin Değerler Eğitimi Bakımından İncelenmesi”, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt 9, Sayı 6, ss. 505-517.
• Hafız-ı Şirazi. Hafız Divanı, Çev. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Hofstede, Geert. Culture’s Consequences: Comparing, Values, Behaviours, Institutions and Organizations Across Nations, California, Sage Publications Inc., 2001.
• İbret, B. & Karasu, A. E. & Karabıyık, Ş. & Güleş, M. & Demirci, M. (2017). “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Değerlerin Öğretiminde Edebi Ürünlerin Kullanımı”, Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı 9, ss. 104-124.
• Karçığa, S. & Kazkondu, D. (2016). “Dede Korkut Kitabı’nda Değerler Eğitimi Yaklaşımları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 9, Sayı 45, ss. 162-172.
• Kılıç, A. & Aktan, O. (2015). “İlköğretim Okulları İçin Tavsiye Edilen 100 Temel Eserde Vurgulanan Değerler”, İlköğretim Online, 14(1), 243‐275.
• Özbay, M. & Karakuş, T. E. (2011). “Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türkçe Öğretimi ve Değer Aktarımı Açısından Önemi”, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, ss. 21-31.
• Rokeach, Milton. The Nature of Human Values, New York, The Free Press, 1973.
• Şîrâzî, Hâfez. Dîvân-i Hâfez, Tahran, İntişârât-i Bedîhe, (1393).
• Tekşan, K. (2012). “Türkçe Dersi Değerler Eğitiminde Kutadgu Bilig’in Kullanımı”, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 3, ss. 1-17.
• Ülgener, Sabri F. İktisadi Çözülmenin Ahlâk ve Zihniyet Dünyası, İstanbul, Der Yayınları, 1981.
• World Values Surveys (2019). http://www.worldvaluessurvey.org/ WVSContents.jsp. [Erişim tarihi: 13.05.2019].