Tanzimat’tan Günümüze Felsefe Dergileri: Açıklamalı ve Seçme Bir Bibliyografya Denemesi

Yıl 2011, Sayı: 17, 431 - 490, 01.05.2011

Cahid Şenel

Öz

Bu makalede Osmanlı’da süreli yayınların ortaya çıkışından günümüze değin felsefe dergilerinin açıklamalı bir bibliyografyasına yer verilmiştir. Osmanlı özelinde matbaa ve dolayısıyla süreli yayınların seyri Batı’dakinden farklıdır. Bunlar kamuoyu oluşturmanın yanında Osmanlı son döneminin düşünce hayatının izlenebildiği en önemli mecra olarak karşımızda durmaktadır. Süreli yayınlar arasında derginin ve dergiciliğin durumu ise daha özel bir hassasiyete sahiptir. Daha özgür olduğu inancıyla Cemil Meriç tarafından “hür tefekkürün kalesi” olarak tasvir edilen dergi, gazeteye göre daha kalıcı bir etkiye ve bir okul/ekol olma potansiyeline sahiptir. Süreli yayın (periodical), “Belirli aralıklarla çıkan, tamamlanma sorunu bulunmayan ve her sayısı birden çok müellifin yazılarından oluşan bir yayın türü” olarak tanımlanmaktadır. Tamamlanma sorunu olmasa da “kemale erme”, bir olgunluk düzeyine ulaşma her derginin gerçekleştirmek istediği hedefler arasındadır; fakat yaklaşık iki asırlık süreli yayın geçmişine bakıldığında, özellikle düşünce ağırlıklı yayınların kısa süreli olarak tezahür ettiği görülmektedir. Bir-iki sayı çıktıktan sonra ya da bir-iki yıl içinde yayın hayatına veda eden pek çok dergiye rastlamak mümkündür. Bu durum günümüzde de pek farklı değildir; yayın çeşidi ve sayısı itibariyle göz dolduran bir zenginliğe rağmen uzun soluklu/süreli gelenek oluşturan dergi-gazete sayısı yazık ki azdır. Ancak dergiler bu anlamda gazetelerden daha ‘ciddi’ yazıları barındırma imkanına sahip oldukları için düşünce tarihçelerinin vazgeçilmez kaynakları arasında yer almaktadır. Bu çalışmanın hedefi, sadece düşüncenin süreli yayınlar aracılığıyla aktarımına işaret etmek amacıyla bir bibliyografya hazırlayarak daha sonraki muhtemel çalışmaların yoluna ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe tarihi, Tanzimat, Felsefe dergileri, Bibliyografya

Philosophy Journals From Tanzimat to Modern-Day: An Annotative and Selective Bibliographical Study

Öz

This article gives information about philosophy journals from the Ottoman era since they was first issued. The publishing process differed from similar publications in the West. Periodicals were manifest of late Ottoman thought as well as providing a forum to create public opinion. Journals have a special status within periodicals. For example Cemil Meriç favored journals rather than newspapers, as evidenced in his remarks that journals are the castle of free thought. A periodical can be described as a publication that is issued regularly, is a compilation of many writers’ articles and has no purpose to have completion. Even though it has no purpose to have completion every journal aims to maturity and perfection. In our two hundred-yearold publishing history, almost every journal has had a very short lifetime. This case still remains the same today. Out of all the journals and newspapers, there are only handful that have manage to last and create its own tradition. Historians prefer to consult journals rather than newspapers because journals tend to include more reliable articles. This paper aims to point out the importance of periodicals with regard to the transfer of thought by offering a bibliography to assist subsequent works.

Anahtar Kelimeler

History of philosophy, Tanzimat, Journals of philosophy, Bibliography