Eski Türk Edebiyatı'nda Hüsrev ü Şirin ve Hüsn ü Aşk

Yıl 2007, Sayı: 9, 389 - 400, 01.05.2007

Ahmet Doğan

Öz

Hüsrev ü Şirin ve Hüsn ü Aşk; Eski Türk Edebiyatı'nın mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan iki ayrı mesnevisidir. Bu eserlerin, edebiyatımızda mesnevi nazım şeklinin tekâmülünü göstermesi bakımından ayrı bir önem arz ettiği söylenebilir. Konusunu Genceli Nizamî'nin aynı adlı eserinden alan Hüsrev ü Şirin mesnevisi, değişik zamanlarda birçok şair tarafından işlenmiştir. Mesnevi, bazen hikâye kişilerinden Ferhad'ın ön plana çıkartılması nedeniyle Ferhad ü Şirin yahut Ferhadnâme isimleriyle de nazma çekilmiştir. Konu ve olay örgüsü itibarıyla Farsça örnekleri takip eden Hüsrev ü Şirin mesnevileri, ancak söylenişleri bağlamında bir orijinaliteye sahip olabilmişlerdir. Öte taraftan Genceli Nizamî'yi örnek alan Türk mesneviciliğine son veren Hüsn ü Aşk ise, hem konu hem de söyleniş bakımından eşsiz bir özellik arz eder. Kendilerine has daha pek çok özellikleri nedeniyle, bu mesneviler birçok değerli araştırmaya konu olmuştur. Bu yazıda mesneviler kısaca tanıtıldıktan sonra onlar üzerine yapılan çalışmaların birer bibliyografyası verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hüsrev ü Şirin, Ferhad ü Şirin, Hüsn ü Aşk, Mesnevi, Şeyh Gâlip.

A Literature on Husrev u Shirin and Husn u Ashk in the Old Turkish Literature

Öz

“Husrav u Shirin” and “ Husn u Ashk” are two seperate pieces of works written in the
form of “masnavi” poetry, belonging to the Old Turkish Literature. These works can be
said to have a distinguished importance in displaying the characteristic of “masnavi”
poetry in our literature.
“Husrav u Shirin”, which takes its subject from the Nizami’s same titled work as it was
written by a great deal of poet at different times. This masnavi sometimes was written
poetically under the title of “Ferhad u Shirin” or “Farhadname” just because of its character,
Farhad being so significant. “Husrav u Shirin”s follow the examples of Persian
when their subjects and the constitutions of their plots are taken into consideration;
however, they were able to gain on originality with their style of wording. On the other
hand, Husn u Ashk that puts on end to the Turkish “masnavi”s in to imitate Nizami
with both its subject and its style has a unique characteristic.
For their very own characteristics, this “masnavi” s has been the subject of many researches.
In this article, after the “masnavi”s are introduced briefly, one bibliography of
the Works done on them are tried to be given.

Anahtar Kelimeler

Husrav u Shirin, Farhad u Shirin, Husn u Ashk, Masnavi, Sheykh Gâlip.

Kaynakça

• Akkaya, Mehmet, “Hüsn ü Aşk’tan Bir Bölük Anka’ya”, Evrensel Kültür, sy. 138.
• Aktaş, Şerif, “Bir Anlayışın Romanı: Hüsn ü Aşk”, Şeyh Galip Kitabı, Beşir Ayvazoğlu (Yay. Haz.), İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları No: 18, 1995, s. 123-130.
• Aktaş, Şerif, “Roman Olarak Hüsn ü Aşk”, Türk Dünyası Araştırmaları, Aralık 1983, sy. 27, s. 94-108.
• Alpaslan, Ali, Şeyh Galip, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
• Altun, Kudret, “Hüsn ü Aşk’ta Gece Nûr-ı Siyahtan Aydınlığa”, İlmî Araştırmalar, 2000, sy. 10, s. 9-18.
• Ayvazoğlu, Beşir, Kuğunun Son Şarkısı, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1999.
• Ayvazoğlu, Beşir, “Yaşayan Şeyh Galip”, Şeyh Galip Kitabı, Beşir Ayvazoğlu (Yay. Haz.), İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları No: 18, 1995, s. 87- 122.
• Bilecik, Fahrünnisa, “Galata Mevlevihanesi Postnişinlerinden Mehmed Esad Dede (Şeyh Galib)’nin Hüsn ü Aşk Mesnevisi’nin Dil Yönünden İncelenmesi”, Birinci Uluslararası Mevlana, Mesneviler ve Mevlevihaneler Sempozyumu Bildirileri (19-21 Aralık 2001), Manisa, 2002.
• Bilgegil, Kaya, “Hüsn ü Aşk’a Dair”, M. Kaya Bilgegil’in Makaleleri, Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• Cengiz, Hayriye, “Şeyh Gâlib’de Tasavvuf ve Hüsn ü Aşk”, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2000.
• Çelebi, Asaf Halet, “Hüsn ü Aşk”, Büyük Doğu Dergisi, 1954, sy. 6, s. 7.
• Çolak, Fatma, “Hüsn ü Aşk’ta Seyr u Sülûk”, Şebnem, Ekim-Kasım-Aralık 2002, s. 51.
• Dara, Ramis, “Şeyh Galip: Hüsn ü Aşk”, Çağdaş Eleştiri, 1981, c. III, s. 38-41.
• Demirel, Şener, “Hüsn ü Aşk’ta Ateşle İlgili Teşbih Unsurları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Temmuz 2005, sy. 15/2, s. 81-107.
• Dilemre, Ahmet Cevat, “Hüsn ü Aşk”, Muhit, 1948, sy. 7, s. 41.
• Doğan, Ahmet, “Hüsn ü Aşk’ta Sembolik Anlatım”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2004, sy. 9/1, s. 87-98
• .Doğan, Ahmet, “Arketipsel Sembolizm Bağlamında ‘Hüsn ü Aşk’”, Ada (Edebiyat- Kültür Dergisi), Yaz 2005, sy. 5, s. 96-101.
• Doğan, Ahmet, “Hüsn ü Aşk’ta İmgeler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, c. XVI, sy.1, s.109-119.
• Doğan, Ahmet, “Hüsn ü Aşk’ta Kuyu Sembolü”, Millî Folklor Dergisi, Kış 2005, sy. 68, s. 180-189.
• Doğan, M. Nur, Şeyh Galib: Hüsn ü Aşk (Metin, Nesre Çeviri, Notlar ve Açıklamalar), İstanbul: Ötüken Yayınları, 2003.
• Doğan, Muhammet Nur, “Leylâ ve Mecnun ile Hüsn ü Aşk’ta Yol Metaforu”, Kırıkkale Üniversitesi I. Ulusal Sosyal Bilimler Sempozyumu.
• Erdoğan, Mustafa, “Türk Edebiyatı’nda Bilinmeyen İlginç Bir Eser: Manzûm Hüsn ü Aşk Tiyatrosu”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, Kış 2003, sy. 28, s. 247.
• Ergun, Sadettin Nüzhet, Şeyh Galip Hayati ve Eserleri, İstanbul: Bozkurt Basımevi, 1935.
• Genç, İlhan, “Hüsn ü Aşk Hikayesi Kahramanı “Aşk”ın Manevî Yolculuğunun Retorik Boyutu”, Kırıkkale Üniversitesi I. Ulusal Sosyal Bilimler Sempozyumu.
• Gölpınarlı, Abdulbakî, Şeyh Galib: Hüsn ü Aşk, İstanbul: Altın Kitaplar, 1968.
• Gölpınarlı, Abdulbakî, Şeyh Galib: Seçmeler ve Hüsn ü Aşk, İstanbul: Murat Matb., 1978.
• Eski Türk Edebiyat›’nda “Hüsrev ü fiirin” ve “Hüsnü ü Aflk” Literatürü 397
• Gölpınarlı, Abdulbakî, Şeyh Galip Divanından Seçmeler, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994.
• Güngör, Recep Şükrü, Hüsn ile Aşk: Sevgi Sonbaharında Açan Aşk Gülleri, Timaş Yayınları, 2003.
• Holbrook, Victoria, Aşkın Okunmaz Kıyıları, İstanbul: İletişim Yayınları, 1998.
• Holbrook, Victoria, “Mazmun mu Klişe Yoksa Devralınmış Mazmun Kavramı mı”, Şeyh Galip Kitabı, Beşir Ayvazoğlu (Yay. Haz.), İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları No: 18, 1995, s. 131-141.
• Holbrook, Victoria, “Alegorinin Ölümü, Hüsn ü Aşk’ın Özgünlüğü”, Defter, 1996, sy. 27, s. 65-80.
• İpekten, Haluk, Şeyh Galip (Hayatı, Sanatı, Şiirleri), Ankara: Akçağ Yayınları, 1996.
• İyilik, Ahmet, “Hüsn ü Aşk”, Hece, Aralık 2002, sy. 72.
• Kocabaş, Şakir, “Şeyh Galib’in Hüsn ü Aşk’ıyla İlgili Bazı Düşünceler”, Yönelişler, 1985, c. IV, sy. 41-43, s. 30-35.
• Kocatürk, Vasfi Mahir, Hüsn ü Aşk’ın Bugünkü Dille Nesre Çevirisi, İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi, 1944.
• Kocatürk, Vasfi Mahir, Şeyh Galib: Hüsn ile Aşk, İstanbul, 1944.
• Necdet, Ahmet; (Şeyh Galib) Hüsn ü Aşk ‘Güzellik ve Aşk’, İstanbul: Adam Yayınları, 2003.
• Oflazoğlu, Turan, Güzellik ile Aşk, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1991.
• Okay, Orhan ve Hüseyin Ayan, Şeyh Gâlib: Hüsn ü Aşk, İstanbul: Dergah Yayınları, 1992.
• Okçu, Naci, Şeyh Gâlib, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umumi Tahlili ve Divanının Tenkitli Metni, Ankara: Tamer Ofset, 1993.
• Okçu, Naci, “Şeyh Galib’in Divanı ile Hüsn ü Aşk’ındaki Tasavvufî Unsurlar”, Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1978.
• Okçu, Naci, “Hüsn ü Aşk”, DİA, İstanbul, 1999, c. XIX.
• Oral, Hüseyin, Şeyh Galip: Hayatı, Sanatı, Eserleri, İstanbul: Yeni Asya, 1989.
• Öztürk, Serdar, “The Initiation Processes of Characters and Quest Motive in The Pilgrim's Progress by John Bunyan and in Beauty and Love By Şeyh Galip”, Doktara tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İngiliz Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2004.
• Seçilir, Alper, “‘Kalp Kalesi’nden ‘Hüsn ü Aşk’a”, Türk Edebiyatı, Temmuz 2005, sy. 381, s. 36-41.
• Şeyh Galib, Dîvân-ı Şeyh Galib (Hüsn ü Aşk), Kahire: Bulak Matbaası, 1252.
• Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk, (Tâhir’ül Mevlevî Baskısı), İstanbul: Mahfil Mecmuası Yayını, 1341.
• Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk, İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya, 1304.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, “Avize Gibi Renk ve Işık Dolu Şiir”, Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Dergah Yayınları, 1995, s. 521.
• Tansel, Fevziye Abdullah, “Makber’de Hüsn ü Aşk Tesirleri”, Şeyh Galip Kitabı, Beşir Ayvazoğlu (Yay. Haz.), İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları No: 18, 1995, s. 227-231. 398 TAL‹D, 5(9), 2007, A. Do¤an
• Türinay, Necmettin, “Klasik Hikâye Lirik Aşk Romanları ve Şeyh Galip”, Türk Edebiyatı, 1996, sy. 270, s. 22-24.
• Türinay, Necmettin, “Klasik Hikâyenin Son Merhalesi Hüsn ü Aşk”, Şeyh Galip Kitabı, Beşir Ayvazoğlu (Yay. Haz.), İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları No: 18, 1995, s. 87-122.
• Varışoğlu, Mehmet Celal, “Hüsn’ü Aşk’ta Kozmografya”, Bilig (Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi), Bahar 2005, sy. 33, s. 149-166.
• Varışoğlu, Mehmet Celal, ““Öl ve Ol” Fikri Çerçevesinde Hüsn ü Aşk Kahramanı Aşk’ın Kendini Bulma ve Tanıma Süreci”, Uluslararası Türk Kültüründe Ölüm Sempozyumu, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 26-27 Kasım 2004.
• Varışoğlu, Mehmet Celal, “Aşk’ın Metaforik Yolculuğunda Sühan’ın Rolü”, I. Ulusal Sosyal Bilimler Sempozyumu, “Bir Metafor Olarak Yol/Yolculuk”, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale, 9-10 Aralık 2004.
• Yenikale, Ahmet, “Hüsn ü Aşk (Tahlil)”, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, 1996.
• Yüksel, Sedit, Şeyh Galip Eserlerinin Dil ve Sanat Değeri, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları No: 207, 1980.