Üç Macar Fiği (Vicia pannonica Crantz.) Çeşidinde Farklı Dozlarda Gama Işını Uygulamasının M1 Generasyonunda Bazı Bitkisel Özellikleri Üzerine Etkileri

Yıl 2014, Cilt: 23 Sayı: 1, 31 - 40, 23.07.2014

Muhittin Bağcı Hüseyin Mutlu

https://doi.org/10.21566/tbmaed.10598

Öz

Bu çalışma Macar fiğinde (Vicia pannonica Crantz.) mutasyon ıslahı çalışmaları ile geniş bir varyasyon oluşturabilmek için kullanılabilecek uygun gama ışını dozunun saptanması, gama ışını dozlarının bazı bitkisel özellikler üzerine etkilerini belirlemek ve kontrol (0 Gy) uygulaması ile karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır.

 Araştırmada üç Macar fiği çeşidinin (Tarmbeyazı-98, Anadolupembesi-2002 ve Oğuz-2002) tohumlarına farklı dozlarda gama ışını (0, 40, 60, 80 ve 100 Gy) uygulamasıyla elde edilen M1 bitkilerinin morfolojik, biyolojik ve tarımsal karakterleri incelenmiştir. Araştırma ile ilgili laboratuar ve tarla denemeleri tesadüf parselleri deneme desenine uygun olarak planlanmıştır.

 Bu çalışma, Ankara/Haymana, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü (TARM) Araştırma ve Uygulama Çiftliğinde ve Laboratuvarında yürütülmüştür. Ankara/Haymana koşullarında ve laboratuvar ortamında, 2010 yılında yürütülen çalışmada çimlenme oranı, fide boyu, fide yaş ağırlığı, fide kuru ağırlığı, çıkış oranı, çiçeklenme süresi, bitki boyu, ana dal sayısı, ana sap uzunluğu, ana sap kalınlığı bitki başına bakla sayısı, bakla başına dane sayısı ve bakla boyu belirlenmiştir.

 Araştırma sonuçları; gama ışını uygulamasının, çimlenme oranı, fide boyu, fide kuru ağırlığı, fide yaş ağırlığı, fide kök uzunluğu, çıkış oranı, bitki boyu, ana sap uzunluğu, ana dal sayısı ve bakla sayısında, özellikle 80 ve 100 Gy gama ışını dozlarının önemli azalmalara yol açtığını göstermiştir.

 Gama ışını dozlarının M1 generasyonunda, LD50 uygulamasına göre, özellikle 80 ve 100 Gy dozların en etkili dozlar olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Macar fiği; gama ışını; M1 bitkileri; LD50 doz; tarımsal karakterler

Effect on Some Characteristics of M1 Plants of Three Hungarian Vetch (Vicia pannonica Crantz.) the Application of Different Doses of Gamma Irradiation

Öz

The aim of the study was to determine the most efficient dose of gamma irradiation for the mutation breeding and in order to be a variation of wide, the effects of irradiation with gamma doses on some plant characteristics and to compare these effects with non-irradiated control (0 Gy) of Hungarian vetch (Vicia pannonica Crantz.).

In the study, morphological, biological and agricultural characteristics of M1 plants of three Hungarian vetch cultivars (Tarmbeyazı-98, Anadolupembesi-2002 and Oğuz-2002) obtained by irradiation of the seeds with different doses of cobalt 60 gamma rays (0, 40, 60, 80 and 100 Gy) were studied. The laboratory and field experiments were arranged in the split plot design with.

This experiment was carried out at Ankara/Haymana Field Crops Central Research Institute (TARM) and Aplication Farm and in the laboratory. In the present study conducted during the year of 2010 under Ankara/Haymana ecological conditions and in laboratory, seedling germination rate of the seeds, height, seedling fresh weight, seedling dry weight, emergence rate, flowering period, plant height, height of main stem, thickness of main stem, number of main branches per plant, number of pods per plant were recorded.

The results of the study showed that were negatively influenced the application of gamma irradiation by 80 and 100 Gy doses of gamma rays, germination rate of the seeds, seedling height, seedling dry weight, seedling fresh weight, seedling of root height, emergence rate, plant height, height of main stem, number of main branches per plant, number of pods per plant and number of seeds per pod.

According to LD50 application, It was determined that most efficient of dose especially 80 and 100 Gy gamma irradiation of M1 generations.

Anahtar Kelimeler

Hungarian vetch; gamma irradiation; M1 plants; LD50 dose; agricultural characteristics

Kaynakça

• Açıkgöz E. 2001. Yem Bitkileri. Yenilenmiş 3. Baskı.
• Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü. Uludağ Üniversitesi Vakfı Yayın No: 182. 584 s., Bursa
• Açıkgöz N., 1993. Tarımda Araştırma ve Deneme Metotları (III. Basım). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 78, İzmir.
• Asadbıklı A., 1992. Bodur fasulye (Phaseolus vulgaris L.) tohumlarına uygulanan farklı dozlarda gama ışınlarının M2 generasyonundaki etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Ankara
• Anonymous, 1977. Manual on mutation breeding, IAEA, Vienna, pp 150 -160.
• Anonim, 2012. Türkiye İstatistik Yıllığı, Türkiye
• İstatistik Kurumu
• Anonim,2011.http://www.meteor.gov.tr.,http://tarlabitk ileri.gov.tr
• Avcıoğlu R. ve ark 2009. Yem Bitkileri Kitabı Cilt II T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Yayınları İzmir. s.145-153
• Bağcı M. ve Mutlu H., 2011. Macar fiği (Vicia pannonica Crantz cv.)’nde mutasyon ıslahında kullanılabilecek gama (60Co) dozunun belirlenmesi. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 4(2): 145-149
• Balabanlı C., 2009. Baklagil Yembitkileri Cilt II. T.C.
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Yayınları
• İzmir. 417-420
• Şehirali S. ve Özgen M. 1988. Bitki Islahı. Ankara
• Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1059, Ders Kitabı No:310
• Başer İ., Bilgin O., Korku, K.Z., Balkan A. 2007.
• Makarnalık buğdayda mutasyon ıslahı ile bazı
• kantitatif karakterlerin geliştirilmesi. Ankara
• Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri
• Dergisi, 13 (4) 346-353
• Başal H., 1991. Baklada verim ve verim komponentleri üzerine gama ışınlarının etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Ankara
• Çiftçi C.Y., Ünver S. ve Tekeoğlu M. 1994. Fasulye (Phaseolus vulgaris L. var. nanus Dekap) tohumlarına uygulanan farklı dozlarda gamma
• ışınlarının M1 bitkilerinin bazı özelliklerine etkileri. Doğa Tarım ve Orman Dergisi 18:65-
• -
• Filipetti A., Morzano C.F., 1984. New interesting mutants in Vicia faba L. after seed treatment with gamma rays and EMS. FABIS Newsletter,
• : 22-24
• -
• Filipetti A., Pace C.D.E., 1988. Improvement of seed yield in Vicia faba L. by using experimental mutagenesis. II. Comparison of gamma- radiation and EMS in production of morphological mutations. P.B.A. 58 (5): 587
• Hatipoğlu, R. 1999. İki Adi Fiğ (Vicia sativa L.)
• çeşidinde farklı dozlarda gama ışını
• uygulamasıyla elde edilen M1 bitkilerinin bazı
• özellikleri üzerinde araştırmalar. Çukurova
• Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1999, 14 (1): 61-70
• Kharkwall, M.C., Jain, H.K., 1980. Development of new plant types in chickpea for high yield through mutation breeding. Induced Mutations of Improvement of Grain Legume Production. IAEA TECDOC-234: 55-57
• Kurt, O., 2001. Bitki Islahı. O.M.Ü. Ziraat Fakültesi
• Yayınları Ders Kitabı No: 43, 309 s., Samsun
• Kumari, R., 1996. Assessment of mono and combined mutagenesis on the extent of plant injury in M1 of Vicia faba L. Journal of Nuclear Agriculture and Biology, 25 (1): 51-53
• Mutlu H., 2011. Yaygın fiğ (Vicia sativa L.) çeşitlerinde gama ışınlamasının M1 ve M2 dölünde bazı bitkisel özelliklere etkisi üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Adana
• Nielen S., 2004. FAO/IAEA Mutant Variety Database.
• Mutation Plant Breeding, IAEA / FAO Vienna
• Peşkircioğlu H., 1996. Mutagenik radyasyon bitki
• ıslahında mutasyonların ortaya çıkarılması ve kullanılması. Kurs notları. ANAEM. Ankara
• Ramachandran M. and Goud J.V., 1983.
• Mutagenesis in safflower by using gamma rays, ethyl methane sulphonate, alone and in combination. Mysore J. Agri. Sci. 12(1): 178-
• -
• Sağel Z., 1988. Soya çeşitlerine uygulanan farklı
• radyasyon dozlarının M1 ve M2 bitkilerinin
• çeşitli karakterleri üzerine etkisi. Doktora Tezi,
• Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Ankara
• Sağel Z., 1994. Calland ve Mitchel soya çeşitlerinde gama radyasyonu uygulamasından sonra ED50 ve LD50 değerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi (3):
• -129
• Sarker A., Sharma B., 1989. Effect of mutagenesis on
• M1 parameters in lentil. Lens Newsletter,
• (2):43-45
• Shaikh M.A.Q., Majid M.A., Begum S., Ahmed Z.U. and Bhuiya, A.D., 1980. Varietal improvement of pulse crops by the use of nuclear techniques induced mutation for improvement of grain legume production I. IAEA-TECDOC 234:69-72
• -
• -
• Steel R.G.D., and Torrie J.H., 1960 Principles and Procedures of Statistics. McGraw Hill Book Comp. Inc., New York
• Tekeoğlu M., 1991. Fasulye (Phaseolus vulgaris L. var. nanus Dekap) Tohumlarına uygulanan farklı dozlarda gama ışınlarının M1 bitkilerinin bazı özelliklerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Ankara
• -
• Wehr W.R., 1987. Principles of Cultivar Development
• Theory and Technique. Macmillian Pub. Co.,
• , New York.
• Zannone L., 1965. Effect of mutagenic agents in Vicia sativa L. comparison between effects of rthyl methane sulphonate, ethylen imine and x-rays on induction of chlorophyll mutations. in: The Use Of Induced Mutations In Plant Breeding Supplement To Radiation Botany
• :205-213