Derleme
BibTex RIS Kaynak Göster

Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye'de Buğday ve Ekmek

Yıl 2016, Cilt: 25 Sayı: 2, 218 - 233, 27.12.2016

Fethiye Özberk Alptekin Karagöz , İrfan Özberk , Ayhan Atlı

Öz



Buğday, buğday ürünleri ve ekmek hem geçmişte
hem günümüzde Türk insanının en önemli besin kaynaklarından biri olmuştur.
Buğday ve ekmeğin beslenme yanında kültürel, sosyal ve tarih değeri çok
büyüktür. Buğday taşıdığı büyük değere bağlı olarak saygı duyulan, kutsal
sayılan bir üründür. Buğday sadece Türkiye için değil aynı zamanda dünya
insanının beslenmesinde de giderek artan bir öneme sahiptir. Dünyada
yetiştirilen tahıllar içinde mısır ve çeltikten sonra en fazla üretilen
üründür. 28 yabani buğday taksonuna ev sahipliği yapan Türkiye’de yüzlerce
yerel çeşit ve 2016 itibarıyla 198 ekmeklik, 61 makarnalık tescilli çeşit
bulunmaktadır. Taşıdığı büyük öneme rağmen son zamanlarda buğdayın obezite,
diyabet gibi hastalıkları tetikleyen çok zararlı bir ürün olduğu, yapılan ıslah
çalışmaları sonucu insanlarca tüketilmemesi gereken bir genetiği değiştirilmiş
organizma olduğu şeklinde görüşler bildirilmektedir. Bu derlemede buğday genetik
kaynakları, ülkemizde buğday ıslahının tarihçesi, geçmişten günümüzde
geliştirilmiş çeşitler, yerel buğday çeşitlerinin geçmişi ve güncel durumu ile
buğday aleyhine yapılan propagandalar karşısında gerçekler anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye buğday ekmek genetik kaynaklar

Kaynakça

  • Akar T., Bağcı S. A., Köksel H. ve Eser V., 2016. Ülkemizde ve Dünyada Buğdayla İlgili Gerçek Dışı İddialar. TÜRKTOB, 17: 4-7
  • Aktaş H., 2007. Türkiye Orijinli Yabani Diploid Popülasyonların Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu. YL tezi. Çukurova Üniv. Fen Bil. Enst. 58 s
  • Alp A., 2005. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Sulu Koşullarına Uygun Bazı Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Verim ve Kalitelerinin Bölge Yerel Buğday Çeşitleriyle Karşılaştırılması. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya, Cilt 2: 707-712
  • Alp A. Akıncı ve C., 2005. Diyarbakır İli ve Çevresinden Toplanan Buğdaygil Genetik Kaynaklarının Karakterizasyonu. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya, Cilt 2: 675-678
  • Alp A. ve Aktaş H., 2005. Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Buğdaygil Genetik Kaynaklarının Toplanması, Karakterizasyonu ve Ön Değerlendirmesi. GAP IV. Tarla Bit. Kongresi 21-23 Eylül, 2005, Şanlıurfa, Cilt 1: 763-768
  • Alp A. ve Kün E., 1999. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Yerel Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Tarımsal ve Kalite Özellikleri Üzeri Araştırmalar. Türkiye III. Tarla Bit. Kongresi. Çukurova Üniv. Adana
  • Altay F., 2012. Eskişehir Zirai Araştırma Enstitüsünün Kuruluşu ve Yaptığı Çalışmalar II. TÜRKTOB, 4: 64-67
  • Alp A. ve Sağır A., 2009. The Evalution of Durum Wheat Land Races for Resistance to Yellow Rust in the SE Anatolia Region, Turkey. J. of Food, Agri. and Environ., 7(1): 171-175
  • Altınbaş M. ve Tosun M., 2002. Makarnalık Buğday (T. durum Desf.) İle Yabani Tetraploid Buğday (T. dicoccoides Körn.) Melezlerinin Bazı Agronomik ve Kalite Özellikleri ve Aralarındaki İlişkiler. Anadolu J. of AARI., 12: 51-64
  • Anonim, 2016a. www.fao.org. worldfood situation /csdb/en/ (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016b. www.tuik.gov.tr (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2006c. Resmi Gazete, 11 Ağustos 2003 Sayı: 25196
  • Anonim, 2016d. https://bch.cbd.int/protocol (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016e. http://www.colyak.org.tr (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016f. http://faostat.fao.org/ (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016g. http://www.thebestgrains. com/wheat-is-not-unhealthy-a-rebuttal-to-recent claims (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016h. http://www.tarim.gov.tr/ BUGEM/TTSM/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=85
  • Anonim 2016i. http://www.dovesfarm.co.uk/about/the-history-of-bread ((Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Barutçular C., Koç M. ve Genç İ., 1993. Bazı Yerel ve Islah Edilmiş Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Bayrak Yaprak Stoma Direncinin Tane Dolum Dönemindeki Seyri. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım - 3 Aralık, Ankara, 467-485
  • Blanco A., De Giovanni C., Laddomada, B., Sciancalepore A., Simeone R., Devos K. M. and Gale M. D., 1996. Quantitative Trait Loci Influencing Grain Protein Content in Tetraploid Wheats. Plant Breed, 115: 310–316
  • Borneo R. and Leon, A. E., (2012). Whole Grain Cereals: Functional Components and Health Benefits. Food and Function. 3: 110-119
  • Braun H.J., Ekiz H., Eser V., Keser M., Ketata H., Marcucci G., Morgounov A. and Zencirci N., 1996. Breeding Priorities of Winter Wheat Programs. Wheat: Prospects for Global İmprovement. 6: 553-560
  • Brouns F. J. P. H., Buul V. J. V. and Shewry P., 2013. Does Wheat Make Us Fat and Sick? Journal of Cereal Science 58: 209-215
  • Cabi E., 2010. Taxonomic Revision of the Tribe Triticeae Dumortier (Poaceae) in Turkey, Ph.D. thesis, METU, Ankara
  • Colomba M.S. and Gregorini A., 2012. Are Ancient Durum Wheats Less Toxic to Celiac Patients? A Study of α-Gliadin from Graziella Ra and Kamut. The Scientific World Journal 2012, Article ID 837416, 8 pages doi:10.1100/2012/837416
  • Cummins A. G. and Roberts-Thomson I.C., 2009. Prevalence of Celiac Disease in the Asia Pacific Region. Journal of Gastroenterology and Hepatology, 1347-1351. doi:10.1111/j.1440-1746.2009.05932.x
  • Çağlar Ö., Öztürk A. ve Bulut S., 2006. Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Erzurum Koşullarına Adaptasyonu. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 37(1): 1-7
  • Çekel Z., 1960. Dünya ve Türkiye’de Buğday. İstanbul Ticaret Odası Matbaası, Ayrı Basıları No:10
  • Demirel F., 2013. Kastamonu’dan Toplanan Diploid ve Tetraploid Kavuzlu Buğday Köy Çeşitlerini Moleküler ve Morfolojik Tanımlanması. YL Tezi. Erciyes Üniv. Fen Bil. Enst.
  • Diamond J., 1997. Location, Location, Location: The First Farmers. Science, 278: 1243-1244
  • Dreisigacker S., Kishii M., Lage J. and Warburton M., 2008. Use of Synthetic Hexaploid Wheat to Increase Diversity for CIMMYT Bread Wheat Improvement. Aust. J. Agr. Res., 59: 413- 420
  • Genç İ., Koç M. ve Barutçular C., 1993. Bazı Yerel ve Islah Edilmiş Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Biyolojik Verim ve Tane Veriminin Tane Dolum Dönemi Kurak Koşullarında Etkilenişi. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım - 3 Aralık, Ankara, 443-459
  • Goryunova S. V., Salentijn E. M., Chikida N. N., Kochieva E. Z., Van Der Meer I. M., Gilissen L. J. and Smulders M. J., 2012. Expansion of the Gamma-Gliadin Gene Family in Aegilops and Triticum. BMC Evolutionary Biology, 12: 21
  • Göçmen B., Keskin S., Kaya Z. and Taşkın V., 2003. Development of RAPD Markers in 156 F6 Inbred Durum Wheat Lines Derived From Kunduru-1149x Cham-I Cross. Israel J. of Plant Sci. 51: 245-249
  • Gökgöl M., 1939. Türkiye’nin Buğdayları, Cilt II. Tarım Bakanlığı, Yeşilköy Tohum Islah Enstitüsü Yayın No. 14, Tan Basımevi, İstanbul
  • Guandalini S., 2007. A Brief History of Celiac Disease. Impact, a Publication of the University of Chicago, Celiac Disease Center, 7(3): 1-4
  • Gupta P. K., Mir R. R., Mohan A. and Kumar J., 2008. Wheat Genomics: Present Status and Future Prospects. Int. J. of Plant Genomics. Article ID: 896451 36 p
  • Güner A., Aslan S., Ekim T., Vural M. ve Babaç M. T., 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, s 1290. İstanbul
  • Gümüş S., Başman A., Karagöz A. and Köksel H., 2008. Noodle Quality of Ancient Wheat Flours. Köksel H., Uygun U., Başman A., (eds): Proceedings of Bosphorus 2008 ICC Int. Conf. April 24-26, 229
  • Harlan J. R. 1995. The Living Fields: Our Agricultural Heritage. Cambridge Univ. Press. Cambridge. U. K.
  • Harlan, J. R., De Wet, J.M.J., 1971. Toward a Rational Classification of Cultivated Plants. Taxon. 20(4): 509–517. doi:10.2307/1218252
  • Heun M., Schafer-Pregl R., Klawan D., Castagna R., Accerbi M., Borghi B. and Salamini F., 1997. Site of Einkorn Wheat Domestication Identified by DNA Fingerprinting. Science, 278: 1321-1314
  • Hocaoğlu O. ve Akçura M., 2014. Çanakkale Ekolojik Koşullarında Yerel Ekmeklik Buğdaylardan Seçilen Saf Hatların Tescilli Çeşitlerle Verim ve Verim Unsurları Bakımından Karşılaştırılması. Türk Doğa Bilimleri Dergisi özel sayı 2: 1528-1534
  • Joppa L. R., Du C., Hart G. E., Hareland G. A., 1997. Mapping a QTL for Grain Protein in Tetraploid Wheat (Triticum turgidum L.) using a population of recombinant inbred chromosome lines. Crop Sci 37:1586–1589
  • Kan M., Küçükçongar M., Keser M., Morgounov A., Muminjanov H., Özdemir F. and Qualset C., 2015. Wheat Landraces in Farmers' Fields in Turkey: National Survey, Collection and Conservation, 2009-2014, FAO publication, 178 p
  • Kara B. ve Akman Z., 2007. Yerel Buğday Ekotiplerinde Özellikler Arası İlişkiler ve Path Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Ens. Dergisi, 11(3): 219-224
  • Karagöz A., 1996. Agronomic Practices and Socioeconomic Aspects of Emmer and Einkorn Cultivation in Turkey. Proceedings of the First International Workshop on Hulled Wheats. 21-22 July 1995, Castelvecchio Pascoli, Tuscany, Italy. Padulosi, S., Hammer K., and Heller J. (Eds.). 172-177. IPGRI, ISBN 92-9043-288-8
  • Karagöz A., 2014. Wheat landraces of Turkey. Emirates Journal of Food and Agriculture, 26(2): 149-156
  • Karagöz A., Zencirci N., Tan A., Taşkın T., Köksel H., Sürek M., Toker C. ve Özbek K., 2010. Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010. Bildiriler Kitabı – I: 155-177
  • Kay Cooper J., 2010. Synthetic Hexploid Wheat As a Source of Improvement for Winter Wheat in Texas. M.Sc Thesis
  • Koç M., 1993. Bazı Yerel ve Islah Edilmiş Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Bayrak Yaprak Fotosentez Hızı Üzerinde Araştırmalar. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım - 3 Aralık, Ankara, 460-466
  • Koyuncu M., 2009. Yerel Durum Buğday Çeşitlerinin Makarnalık Kalitelerini Etkileyen Önemli Parametreler Bakımından Taranması. YL. Tezi. Gazi Osman Paşa Üniv. Fen Bil. Enst. Gıda Müh. A.B.D. Tokat 49 s
  • Köksel H., Çelik S., Karagöz A. and Ng P. K. W., 2008. Partial Characterization of Starch in Flours of Ancient Wheat and Wild Progenitor Accessions. Ital. J. of Food Sci., 1(20):101-109
  • Köksel H., Çetiner B. ve Sanal T., 2016. Hububat Ürünleri Konusunda Yanıltıcı İddialar ve Bilimsel Değerlendirmeler. Tusaf Dergisi, 1: 48-60, İlkbahar 2016
  • Kütük D., Masatçıoğlu M.T., Öztürk S., Karagöz A. and Köksel H., 2008. Cracker Making Quality of Ancient Wheat Flours. Köksel H., Uygun U. and Başman A., (eds): Procedings of Bosphorus 2008 ICC Int. Conf. April 24-26, 214
  • Laurie D. A. and Bennett M. D., 1986. Wheat X Maize Hybridization. Canadian Journal of Genetics and Cytology, 1986, 28(2): 313-316
  • Lev-Yadun A., Gopher A. and Abbo S., 2000. The Cradle of Agriculture. Science, 288: 1602-1603
  • Mc Fadden E.S. and Sears E.R., 1944. The Artificial Synthesis of Triticum spelta. Records of the Genetics Society of America, 13:26-27
  • Miller F. P., Vandome A. F. and Mcbrewster J., 2011. History of Bread. Alphascript Publishing
  • Morgounov A., Keser M., Kan M., Küçükçongar M., Özdemir F., Gummadov N., Muminjanov H., Zuev E. and Qualset C. O., 2016. Wheat Landraces Currently Grown in Turkey: Distribution, Diversity, and Use. Crop Sci. 56: 3112-3124. doi:10.2135/cropsci2016.03.0192
  • Mujeeb-Kazi A., Rosas V. and Roldan S., 1996. Conservation of The Genetic Variation of Triticum tauschii (Coss.) Schmalh. (Aegilops squarrosa Auct. Non L.) in Synthetic Hexaploid Wheats (T. turgidum L. S. Lat. X T. tauschii; 2n=6x=42, AABBDD) and Its Potential Utilization for Wheat Improvement. Genetic Resources and Crop Evolution 43: 129-134
  • Nesbit M. and Samuel L., 1998. Wheat Domestication, Archeobotanical Evidence. Science. 279: 1433
  • Özberk İ., Özberk F., Atlı A., Cetin L., Aydemir T., Keklikci Z., Önal M.A. and Braun H.J., 2005. Durum Wheat in Turkey; Yesterday, Today and Tomorrow. Durum Wheat Breeding: Current Aproaches and Future Strategies. (Ed) Royo, C., Nachit, M.N., Difonzo, N., Araus, J.L., Pfeiffer, W.H. and Slafer, G.A. Chapter: 33. The Howard Press İnc., USA. 1049 p
  • Özberk İ., Zencirci N., Özkan H., Özberk F. ve Eser V., 2010. Dünden Bugüne Makarnalık Buğday Islahı ve Geleceğe Bakış. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Konferansı, 17-18 Mayıs, 2010, 43-66
  • Özberk İ. ve Özberk F., 2016. Buğday Genetik Kaynaklarının Islahta Kullanımı. Türktob dergisi Nisan-Haziran 2016. Yıl:5, 18: 24-33
  • Özberk İ., Atay S., Altay F., Cabi E., Özkan H. ve Atlı A., 2016b. Türkiye buğday atlası. WWF. Doğal Hayatı Koruma Vakfı, Eylül 2016, İstanbul
  • Özgen M., Birsin M. A. ve Emiroğlu H., 2010. Bitki Biyoteknolojisi: Dünyada ve Türkiye’de GDO’larda Son Gelişmeler. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010. Bildiriler Kitabı – I: 237-255
  • Öztürk S., Kahraman K., Karagöz A. and Köksel H., 2008. Utilization of Ancient Wheat Flours in Cookie Baking. Köksel H., Uygun U. Başman A. (eds): Procedings of Bosphorus 2008 ICC Int. Conf. April 24-26, 216
  • Reynolds M., Dreccer F. and Trethowan R., 2007. Drought-Adaptive Traits Derived From Wheat Wild Relatives And Landraces. J. Exp. Bot., 58: 177-186
  • Salantur A., Akan K., Eser V. and Alyamaç M.E., 2013. Development of Resistance Material to Yellow And Stem Rust Using Anther Culture. In Wheat Breeding Program. Int. Plant breeding congress, 10-14 Nov. 2013, 298
  • Savaşkan Ç., 1997. Double Haploid Production in Turkish Durum Wheat Uses Crossing With Maize. Master Thesis
  • Scorrano G., Brilli M., Martínez-Labarga C., Giustini F., Pacciani E., Chilleri F., Scaldaferri F., Gasbarrini A., Gasbarrini G. and Rickards, O., 2014. Palaeodiet Reconstruction in a Woman with Probable Celiac Disease: a Stable İsotope Analysis of Bone Remains from the Archaeological Site of Cosa (Italy). Am J Phys Anthropol, 154(3): 349-56
  • Serpen A., Gökmen V., Karagöz A. and Köksel H., 2008. Phytochemical Quantificaiton And Total Antioxidant Capacities of Emmer (T. dicoccon Shrank) and Einkorn (T. monococcum L.) Wheat Landraces. J. Agric. Food Chemistry, 56: 7285-7292
  • Şehirali S. ve Özgen M., 1987. Bitki genetik kaynakları. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No: 1020. Ders Kitabı: 294, Ankara
  • Sönmez F., Ülker M., Yılmaz N., Ege H., Bürün B. ve Apak R., 1999. Tir Buğdayında Tane Verimi ve Bazı Verim Öğeleri Arası İlişkiler. Turkish Journal of Agric. and For., 23: 45-52
  • Trethowan, R.M. and Mujeeb-Kazi, A., 2008. Novel Germplasm Resources for Improving Environmental Stress Tolerance of Hexaploid Wheat. Crop Sci., 48: 1255-1265
  • Van Ginkel M. and Ogbonnaya F., 2007. Novel Genetic Diversity from Synthetic Wheats in Breeding Cultivars for Changing Production Conditions. Field Crop Res., 104: 86-94
  • Van Zeist W. and De Roller G.J., 1995. Plant Remains from Asikli Höyük, a Pre-Pottery Site in Central Anatolia. Veget. Hist. Archeobot., 4: 179-185

From Genetic Resources to Landraces and Registered Varieties;Wheat and Bread in Turkey

Yıl 2016, Cilt: 25 Sayı: 2, 218 - 233, 27.12.2016

Fethiye Özberk Alptekin Karagöz , İrfan Özberk , Ayhan Atlı

Öz



Wheat, wheat products and
bread both past and present have been among the most important food sources for
the Turkish people. Besides feeding, bread and other wheat derived products
bear high cultural, social and historical value. Due to the great values
ascribed, wheat is considered a highly respected sacred entity. Wheat is not
only crucial for Turkey
but also worldwide with its’ growing importance in the diet of people. Among
the cereal crops, wheat is the most grown after maize and rice globally.  Turkey
hosts 28 wild relative taxa of wheat and hundreds of land races. There are 198 released
bread wheat and 61 durum wheat varieties in 2016. Despite the great importance
of wheat, recently there has been a continuous prejudices attitude toward
genetic structure of wheat in the media against wheat, charging as if it turned
into genetically modified organism after undergoing breeding process, and a
harmful food source which triggers diseases such as obesity and diabetes. This
review summarizes the wheat genetic resources, the history of wheat breeding, past
and present improved varieties in Turkey,
and the facts against the allegations pointed out with the false advertisements
against wheat and bread.

Anahtar Kelimeler

Turkey wheat bread genetic resources

Kaynakça

  • Akar T., Bağcı S. A., Köksel H. ve Eser V., 2016. Ülkemizde ve Dünyada Buğdayla İlgili Gerçek Dışı İddialar. TÜRKTOB, 17: 4-7
  • Aktaş H., 2007. Türkiye Orijinli Yabani Diploid Popülasyonların Morfolojik ve Moleküler Karakterizasyonu. YL tezi. Çukurova Üniv. Fen Bil. Enst. 58 s
  • Alp A., 2005. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Sulu Koşullarına Uygun Bazı Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Verim ve Kalitelerinin Bölge Yerel Buğday Çeşitleriyle Karşılaştırılması. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya, Cilt 2: 707-712
  • Alp A. Akıncı ve C., 2005. Diyarbakır İli ve Çevresinden Toplanan Buğdaygil Genetik Kaynaklarının Karakterizasyonu. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya, Cilt 2: 675-678
  • Alp A. ve Aktaş H., 2005. Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Buğdaygil Genetik Kaynaklarının Toplanması, Karakterizasyonu ve Ön Değerlendirmesi. GAP IV. Tarla Bit. Kongresi 21-23 Eylül, 2005, Şanlıurfa, Cilt 1: 763-768
  • Alp A. ve Kün E., 1999. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Yerel Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Tarımsal ve Kalite Özellikleri Üzeri Araştırmalar. Türkiye III. Tarla Bit. Kongresi. Çukurova Üniv. Adana
  • Altay F., 2012. Eskişehir Zirai Araştırma Enstitüsünün Kuruluşu ve Yaptığı Çalışmalar II. TÜRKTOB, 4: 64-67
  • Alp A. ve Sağır A., 2009. The Evalution of Durum Wheat Land Races for Resistance to Yellow Rust in the SE Anatolia Region, Turkey. J. of Food, Agri. and Environ., 7(1): 171-175
  • Altınbaş M. ve Tosun M., 2002. Makarnalık Buğday (T. durum Desf.) İle Yabani Tetraploid Buğday (T. dicoccoides Körn.) Melezlerinin Bazı Agronomik ve Kalite Özellikleri ve Aralarındaki İlişkiler. Anadolu J. of AARI., 12: 51-64
  • Anonim, 2016a. www.fao.org. worldfood situation /csdb/en/ (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016b. www.tuik.gov.tr (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2006c. Resmi Gazete, 11 Ağustos 2003 Sayı: 25196
  • Anonim, 2016d. https://bch.cbd.int/protocol (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016e. http://www.colyak.org.tr (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016f. http://faostat.fao.org/ (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016g. http://www.thebestgrains. com/wheat-is-not-unhealthy-a-rebuttal-to-recent claims (Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Anonim, 2016h. http://www.tarim.gov.tr/ BUGEM/TTSM/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=85
  • Anonim 2016i. http://www.dovesfarm.co.uk/about/the-history-of-bread ((Erişim tarihi: 26.10.2016)
  • Barutçular C., Koç M. ve Genç İ., 1993. Bazı Yerel ve Islah Edilmiş Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Bayrak Yaprak Stoma Direncinin Tane Dolum Dönemindeki Seyri. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım - 3 Aralık, Ankara, 467-485
  • Blanco A., De Giovanni C., Laddomada, B., Sciancalepore A., Simeone R., Devos K. M. and Gale M. D., 1996. Quantitative Trait Loci Influencing Grain Protein Content in Tetraploid Wheats. Plant Breed, 115: 310–316
  • Borneo R. and Leon, A. E., (2012). Whole Grain Cereals: Functional Components and Health Benefits. Food and Function. 3: 110-119
  • Braun H.J., Ekiz H., Eser V., Keser M., Ketata H., Marcucci G., Morgounov A. and Zencirci N., 1996. Breeding Priorities of Winter Wheat Programs. Wheat: Prospects for Global İmprovement. 6: 553-560
  • Brouns F. J. P. H., Buul V. J. V. and Shewry P., 2013. Does Wheat Make Us Fat and Sick? Journal of Cereal Science 58: 209-215
  • Cabi E., 2010. Taxonomic Revision of the Tribe Triticeae Dumortier (Poaceae) in Turkey, Ph.D. thesis, METU, Ankara
  • Colomba M.S. and Gregorini A., 2012. Are Ancient Durum Wheats Less Toxic to Celiac Patients? A Study of α-Gliadin from Graziella Ra and Kamut. The Scientific World Journal 2012, Article ID 837416, 8 pages doi:10.1100/2012/837416
  • Cummins A. G. and Roberts-Thomson I.C., 2009. Prevalence of Celiac Disease in the Asia Pacific Region. Journal of Gastroenterology and Hepatology, 1347-1351. doi:10.1111/j.1440-1746.2009.05932.x
  • Çağlar Ö., Öztürk A. ve Bulut S., 2006. Bazı Ekmeklik Buğday Çeşitlerinin Erzurum Koşullarına Adaptasyonu. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 37(1): 1-7
  • Çekel Z., 1960. Dünya ve Türkiye’de Buğday. İstanbul Ticaret Odası Matbaası, Ayrı Basıları No:10
  • Demirel F., 2013. Kastamonu’dan Toplanan Diploid ve Tetraploid Kavuzlu Buğday Köy Çeşitlerini Moleküler ve Morfolojik Tanımlanması. YL Tezi. Erciyes Üniv. Fen Bil. Enst.
  • Diamond J., 1997. Location, Location, Location: The First Farmers. Science, 278: 1243-1244
  • Dreisigacker S., Kishii M., Lage J. and Warburton M., 2008. Use of Synthetic Hexaploid Wheat to Increase Diversity for CIMMYT Bread Wheat Improvement. Aust. J. Agr. Res., 59: 413- 420
  • Genç İ., Koç M. ve Barutçular C., 1993. Bazı Yerel ve Islah Edilmiş Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Biyolojik Verim ve Tane Veriminin Tane Dolum Dönemi Kurak Koşullarında Etkilenişi. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım - 3 Aralık, Ankara, 443-459
  • Goryunova S. V., Salentijn E. M., Chikida N. N., Kochieva E. Z., Van Der Meer I. M., Gilissen L. J. and Smulders M. J., 2012. Expansion of the Gamma-Gliadin Gene Family in Aegilops and Triticum. BMC Evolutionary Biology, 12: 21
  • Göçmen B., Keskin S., Kaya Z. and Taşkın V., 2003. Development of RAPD Markers in 156 F6 Inbred Durum Wheat Lines Derived From Kunduru-1149x Cham-I Cross. Israel J. of Plant Sci. 51: 245-249
  • Gökgöl M., 1939. Türkiye’nin Buğdayları, Cilt II. Tarım Bakanlığı, Yeşilköy Tohum Islah Enstitüsü Yayın No. 14, Tan Basımevi, İstanbul
  • Guandalini S., 2007. A Brief History of Celiac Disease. Impact, a Publication of the University of Chicago, Celiac Disease Center, 7(3): 1-4
  • Gupta P. K., Mir R. R., Mohan A. and Kumar J., 2008. Wheat Genomics: Present Status and Future Prospects. Int. J. of Plant Genomics. Article ID: 896451 36 p
  • Güner A., Aslan S., Ekim T., Vural M. ve Babaç M. T., 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, s 1290. İstanbul
  • Gümüş S., Başman A., Karagöz A. and Köksel H., 2008. Noodle Quality of Ancient Wheat Flours. Köksel H., Uygun U., Başman A., (eds): Proceedings of Bosphorus 2008 ICC Int. Conf. April 24-26, 229
  • Harlan J. R. 1995. The Living Fields: Our Agricultural Heritage. Cambridge Univ. Press. Cambridge. U. K.
  • Harlan, J. R., De Wet, J.M.J., 1971. Toward a Rational Classification of Cultivated Plants. Taxon. 20(4): 509–517. doi:10.2307/1218252
  • Heun M., Schafer-Pregl R., Klawan D., Castagna R., Accerbi M., Borghi B. and Salamini F., 1997. Site of Einkorn Wheat Domestication Identified by DNA Fingerprinting. Science, 278: 1321-1314
  • Hocaoğlu O. ve Akçura M., 2014. Çanakkale Ekolojik Koşullarında Yerel Ekmeklik Buğdaylardan Seçilen Saf Hatların Tescilli Çeşitlerle Verim ve Verim Unsurları Bakımından Karşılaştırılması. Türk Doğa Bilimleri Dergisi özel sayı 2: 1528-1534
  • Joppa L. R., Du C., Hart G. E., Hareland G. A., 1997. Mapping a QTL for Grain Protein in Tetraploid Wheat (Triticum turgidum L.) using a population of recombinant inbred chromosome lines. Crop Sci 37:1586–1589
  • Kan M., Küçükçongar M., Keser M., Morgounov A., Muminjanov H., Özdemir F. and Qualset C., 2015. Wheat Landraces in Farmers' Fields in Turkey: National Survey, Collection and Conservation, 2009-2014, FAO publication, 178 p
  • Kara B. ve Akman Z., 2007. Yerel Buğday Ekotiplerinde Özellikler Arası İlişkiler ve Path Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Ens. Dergisi, 11(3): 219-224
  • Karagöz A., 1996. Agronomic Practices and Socioeconomic Aspects of Emmer and Einkorn Cultivation in Turkey. Proceedings of the First International Workshop on Hulled Wheats. 21-22 July 1995, Castelvecchio Pascoli, Tuscany, Italy. Padulosi, S., Hammer K., and Heller J. (Eds.). 172-177. IPGRI, ISBN 92-9043-288-8
  • Karagöz A., 2014. Wheat landraces of Turkey. Emirates Journal of Food and Agriculture, 26(2): 149-156
  • Karagöz A., Zencirci N., Tan A., Taşkın T., Köksel H., Sürek M., Toker C. ve Özbek K., 2010. Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010. Bildiriler Kitabı – I: 155-177
  • Kay Cooper J., 2010. Synthetic Hexploid Wheat As a Source of Improvement for Winter Wheat in Texas. M.Sc Thesis
  • Koç M., 1993. Bazı Yerel ve Islah Edilmiş Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Bayrak Yaprak Fotosentez Hızı Üzerinde Araştırmalar. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım - 3 Aralık, Ankara, 460-466
  • Koyuncu M., 2009. Yerel Durum Buğday Çeşitlerinin Makarnalık Kalitelerini Etkileyen Önemli Parametreler Bakımından Taranması. YL. Tezi. Gazi Osman Paşa Üniv. Fen Bil. Enst. Gıda Müh. A.B.D. Tokat 49 s
  • Köksel H., Çelik S., Karagöz A. and Ng P. K. W., 2008. Partial Characterization of Starch in Flours of Ancient Wheat and Wild Progenitor Accessions. Ital. J. of Food Sci., 1(20):101-109
  • Köksel H., Çetiner B. ve Sanal T., 2016. Hububat Ürünleri Konusunda Yanıltıcı İddialar ve Bilimsel Değerlendirmeler. Tusaf Dergisi, 1: 48-60, İlkbahar 2016
  • Kütük D., Masatçıoğlu M.T., Öztürk S., Karagöz A. and Köksel H., 2008. Cracker Making Quality of Ancient Wheat Flours. Köksel H., Uygun U. and Başman A., (eds): Procedings of Bosphorus 2008 ICC Int. Conf. April 24-26, 214
  • Laurie D. A. and Bennett M. D., 1986. Wheat X Maize Hybridization. Canadian Journal of Genetics and Cytology, 1986, 28(2): 313-316
  • Lev-Yadun A., Gopher A. and Abbo S., 2000. The Cradle of Agriculture. Science, 288: 1602-1603
  • Mc Fadden E.S. and Sears E.R., 1944. The Artificial Synthesis of Triticum spelta. Records of the Genetics Society of America, 13:26-27
  • Miller F. P., Vandome A. F. and Mcbrewster J., 2011. History of Bread. Alphascript Publishing
  • Morgounov A., Keser M., Kan M., Küçükçongar M., Özdemir F., Gummadov N., Muminjanov H., Zuev E. and Qualset C. O., 2016. Wheat Landraces Currently Grown in Turkey: Distribution, Diversity, and Use. Crop Sci. 56: 3112-3124. doi:10.2135/cropsci2016.03.0192
  • Mujeeb-Kazi A., Rosas V. and Roldan S., 1996. Conservation of The Genetic Variation of Triticum tauschii (Coss.) Schmalh. (Aegilops squarrosa Auct. Non L.) in Synthetic Hexaploid Wheats (T. turgidum L. S. Lat. X T. tauschii; 2n=6x=42, AABBDD) and Its Potential Utilization for Wheat Improvement. Genetic Resources and Crop Evolution 43: 129-134
  • Nesbit M. and Samuel L., 1998. Wheat Domestication, Archeobotanical Evidence. Science. 279: 1433
  • Özberk İ., Özberk F., Atlı A., Cetin L., Aydemir T., Keklikci Z., Önal M.A. and Braun H.J., 2005. Durum Wheat in Turkey; Yesterday, Today and Tomorrow. Durum Wheat Breeding: Current Aproaches and Future Strategies. (Ed) Royo, C., Nachit, M.N., Difonzo, N., Araus, J.L., Pfeiffer, W.H. and Slafer, G.A. Chapter: 33. The Howard Press İnc., USA. 1049 p
  • Özberk İ., Zencirci N., Özkan H., Özberk F. ve Eser V., 2010. Dünden Bugüne Makarnalık Buğday Islahı ve Geleceğe Bakış. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Konferansı, 17-18 Mayıs, 2010, 43-66
  • Özberk İ. ve Özberk F., 2016. Buğday Genetik Kaynaklarının Islahta Kullanımı. Türktob dergisi Nisan-Haziran 2016. Yıl:5, 18: 24-33
  • Özberk İ., Atay S., Altay F., Cabi E., Özkan H. ve Atlı A., 2016b. Türkiye buğday atlası. WWF. Doğal Hayatı Koruma Vakfı, Eylül 2016, İstanbul
  • Özgen M., Birsin M. A. ve Emiroğlu H., 2010. Bitki Biyoteknolojisi: Dünyada ve Türkiye’de GDO’larda Son Gelişmeler. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010. Bildiriler Kitabı – I: 237-255
  • Öztürk S., Kahraman K., Karagöz A. and Köksel H., 2008. Utilization of Ancient Wheat Flours in Cookie Baking. Köksel H., Uygun U. Başman A. (eds): Procedings of Bosphorus 2008 ICC Int. Conf. April 24-26, 216
  • Reynolds M., Dreccer F. and Trethowan R., 2007. Drought-Adaptive Traits Derived From Wheat Wild Relatives And Landraces. J. Exp. Bot., 58: 177-186
  • Salantur A., Akan K., Eser V. and Alyamaç M.E., 2013. Development of Resistance Material to Yellow And Stem Rust Using Anther Culture. In Wheat Breeding Program. Int. Plant breeding congress, 10-14 Nov. 2013, 298
  • Savaşkan Ç., 1997. Double Haploid Production in Turkish Durum Wheat Uses Crossing With Maize. Master Thesis
  • Scorrano G., Brilli M., Martínez-Labarga C., Giustini F., Pacciani E., Chilleri F., Scaldaferri F., Gasbarrini A., Gasbarrini G. and Rickards, O., 2014. Palaeodiet Reconstruction in a Woman with Probable Celiac Disease: a Stable İsotope Analysis of Bone Remains from the Archaeological Site of Cosa (Italy). Am J Phys Anthropol, 154(3): 349-56
  • Serpen A., Gökmen V., Karagöz A. and Köksel H., 2008. Phytochemical Quantificaiton And Total Antioxidant Capacities of Emmer (T. dicoccon Shrank) and Einkorn (T. monococcum L.) Wheat Landraces. J. Agric. Food Chemistry, 56: 7285-7292
  • Şehirali S. ve Özgen M., 1987. Bitki genetik kaynakları. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No: 1020. Ders Kitabı: 294, Ankara
  • Sönmez F., Ülker M., Yılmaz N., Ege H., Bürün B. ve Apak R., 1999. Tir Buğdayında Tane Verimi ve Bazı Verim Öğeleri Arası İlişkiler. Turkish Journal of Agric. and For., 23: 45-52
  • Trethowan, R.M. and Mujeeb-Kazi, A., 2008. Novel Germplasm Resources for Improving Environmental Stress Tolerance of Hexaploid Wheat. Crop Sci., 48: 1255-1265
  • Van Ginkel M. and Ogbonnaya F., 2007. Novel Genetic Diversity from Synthetic Wheats in Breeding Cultivars for Changing Production Conditions. Field Crop Res., 104: 86-94
  • Van Zeist W. and De Roller G.J., 1995. Plant Remains from Asikli Höyük, a Pre-Pottery Site in Central Anatolia. Veget. Hist. Archeobot., 4: 179-185
Toplam 78 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Bölüm Makaleler
Yazarlar

Fethiye Özberk Bu kişi benim

Alptekin Karagöz

İrfan Özberk

Ayhan Atlı

Yayımlanma Tarihi 27 Aralık 2016
Yayımlandığı Sayı Yıl 2016 Cilt: 25 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Özberk, F., Karagöz, A., Özberk, İ., Atlı, A. (2016). Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye’de Buğday ve Ekmek. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25(2), 218-233.
AMA Özberk F, Karagöz A, Özberk İ, Atlı A. Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye’de Buğday ve Ekmek. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. Aralık 2016;25(2):218-233.
Chicago Özberk, Fethiye, Alptekin Karagöz, İrfan Özberk, ve Ayhan Atlı. “Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel Ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye’de Buğday Ve Ekmek”. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 25, sy. 2 (Aralık 2016): 218-33.
EndNote Özberk F, Karagöz A, Özberk İ, Atlı A (01 Aralık 2016) Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye’de Buğday ve Ekmek. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 25 2 218–233.
IEEE F. Özberk, A. Karagöz, İ. Özberk, ve A. Atlı, “Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye’de Buğday ve Ekmek”, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, c. 25, sy. 2, ss. 218–233, 2016.
ISNAD Özberk, Fethiye vd. “Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel Ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye’de Buğday Ve Ekmek”. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 25/2 (Aralık 2016), 218-233.
JAMA Özberk F, Karagöz A, Özberk İ, Atlı A. Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye’de Buğday ve Ekmek. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. 2016;25:218–233.
MLA Özberk, Fethiye vd. “Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel Ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye’de Buğday Ve Ekmek”. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, c. 25, sy. 2, 2016, ss. 218-33.
Vancouver Özberk F, Karagöz A, Özberk İ, Atlı A. Buğday Genetik Kaynaklarından Yerel ve Kültür Çeşitlerine; Türkiye’de Buğday ve Ekmek. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. 2016;25(2):218-33.
 Kapak Resmi İndir