DÜNYADA ve TÜRKİYE'DE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI ve ÇOK ULUSLU ŞİRKETLERİN GELİŞİMİ

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 1 ve 2, 35 - 42, 01.06.2012

O Murat Koçtürk Meral Eker

Öz

1980'li yıllardan itibaren küreselleşme ile birlikte gelişmiş ülkelerdeki büyük şirketler, kar amaçlarını gerçekleştirebilmek için sınırlar ötesinde faaliyetlerini hızlandırarak çok uluslu şirketler haline gelmişlerdir. Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınma yolundaki en önemli engellerinden birisi, yurtiçi sermaye birikimlerinin yetersizliğidir. Bu açığı azaltmak için önerilen alternatif yaklaşımlardan birisi de ülkeye doğrudan yabancı sermaye girişini artırmaktır. Doğrudan yabancı yatırımlar ev sahibi ülkeye ait istihdam, ekonomik büyüme, ödemeler dengesi, ihracat, enflasyon gibi birçok ekonomik göstergeyi etkilemektedir. Türkiye'de doğrudan yabancı yatırımların öneminin kavranılmasıyla birlikte özellikle 1980 sonrası dönemde birçok yasal düzenlemenin yapıldığı görülmektedir. Ancak, bir ülkenin doğrudan yabancı sermaye yatırım performansı sadece yasal düzenlemelerle değil, aynı zamanda ekonomik, siyasi, coğrafi ve kültürel faktörler tarafından belirlenmektedir. Bu anlamda, hazırlanan çalışmada, Türkiye'ye gelen doğrudan yabancı sermaye miktarını etkileyen ekonomik faktörlerin tarihi süreci özetlenmiştir. Çalışmada, 1923-2010 dönemini kapsayan yıllık veriler kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler

Çok Uluslu Şirket, Doğrudan Yabancı Yatırım, Türkiye

Direct Foreign Investment and Multinational Companies's Progress in Turkey and the World

Öz

Since 1980 together with the globalization of big companies in developed countries, to perform for profit beyond the boundaries of multinational companies to accelerate operations have become. One of the most important problems of developing countries is insufficient capital accumulation. To reduce this deficit, one of the alternative approaches that is offered is increasing the amount of foreign direct investments (FDI). Foreign direct investment manipulates numerous economic indicators pertaining to host nation such as employment, economic boost, balance of payment, export, inflation. After comprehending the importance of Foreign Direct Investment in Turkey, Numerous legal adjustments have been made particularly in the time after 1980. However, Foreign direct investment performance of a country is not only determined by legal adjustments but by political, geographic and cultural factors as well. In this sense, the economic factors which is affecting the foreign direct investment measures in Turkey was rummaged in this study. Data including 1980–2007 session was used in this research.

Anahtar Kelimeler

Multinational Company, Direct Foreign Investment, Turkey

Kaynakça

• Adanur, Aklan, N. (2009), Türkiye'de Yabancı Sermaye Yatırımları,
• T.C. Merkez Bankası Ödemeler Dengesi İstatistikleri http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/TanitimKoo rdinasyonDb/2sa6.doc (Erişim Tarihi:9.11.2011).
• Anonim (2012). www.genelbilge.com/cok-uluslu-sirket- nedir-nasil-calisir.html/(Erişim Tarihi:28.05.2012)).
• Budak, G. (1996),“Çok Uluslu Şirketlerde Yönetim ve (www.tcmb.gov.tr).
• Steger B. M. (2006), Küreselleşme, Dost Kitabevi, Ankara.
• Şahin, H. (1998), Türkiye Ekonomisi, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Şahin, M. (1975), “Türkiye'de Dolaysız Yabancı Sermaye
• Yatırımları” , Ekonomik ve Sosyal Yayınlar Serisi, No.3, Ankara. Organizasyon Sorunları”, Yönetim ve Ekonomi, 1996, Sayı:2.
• Toptaş, M. (1996), Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Analizi,
• Çeken H.(2003), “Küreselleşme Sürecinde Doğrudan Doktora Tezi, Ankara.
• Yabancı Sermaye Yatırımlarının Türk Turizmine Etkisi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bil. Ens., Balıkesir. YASED (2009), Uluslararası Doğrudan Yatırımlar
• Değerlendirme Raporu, İstanbul. Çetinkaya,M. (2004), “Türkiye Ekonomisinde Doğrudan uments/UDYRaporu-2009-ilkyari.pdf>(Erişim Tarihi: 11.2009).
• Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımının Önemi,” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü D e r g i s i C i l t 1 1 s . 2 3 9 - 2 6 0 . http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr:8080/215/1/ekono mi.pdf> (Erişim Tarihi: 23.11.2009).
• YASED (2010), Uluslararası Yatırımcılar Derneği
• “Türkiye'de Sanayi Sektöründe Uluslararası Sermaye” Raporu, Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu arasındaki uluslararası sermayeli şirketlerin değerlendirmesi, Temmuz. Dicken, P. (1998), “Global Shift: Transforming the World
• Economy, London s. 177: Paul Chapman Publising. Andreas Jarblad (2003), “The Global Politic Economy of Transnational Corporations .
• Yavan, N., Kara, H.(2003), “Türkiye'de Doğrudan Yabancı
• Sermaye Yatırımları ve Bölgesel Dağılışı,” Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1):19-42. Durhan Adanır, N. (2011), “Dünya'da ve Türkiye'de
• Yazıcıoğlu, A. (2004), “Türkiye'de Yabancı Sermaye”,
• Uluslararası Doğrudan Yatırımlar:1995-2008”
• Süleyman Demirel Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat A n a b i l i m D a l ı Y ü k s e k L i s a n s t e z i http://tez.sdu.edu.tr/Tezler/TS00761.pdf (Erişim Tarihi: 06.02.2011). http://www.vergidegundem.com/files/makale2nisan2 doc (Erişim Tarihi: 06.02.2011). Sorumlu Yazar O.Murat KOÇTÜRK [e-mail] Geliş Tarihi Kabul Tarihi
• /countries/Australia.html,01.07.2009 : 19.01.2012 : 31.05.2012
• Erdilek, A. (2011), “Türkiye'nin Osmanlı'dan Günümüze
• Kadar Uzanan Doğrudan Yabancı Yatırım Ortamına ve P o l i t i k a l a r ı n a T a r i h s e l B i r B a k ı ş , ” http://uvt.ulakbim.gov.tr/uvt/index.php?cwid=9&vtad i=TPRJ%2CTTAR%2CTTIP%2CTMUH%2CTSOS &ano=70349_b7d3738ec81d54f8f4ed6bfb311e9252> (Erişim Tarihi: 06.02.2011).
• Gilpin R. (1987), “The Political economy of International
• Relations”, New Jersey: Princeton University Press. Görgün, T. (2004), Doğrudan Yabancı Yatırımların Tarihsel
• Gelişimi Çerçevesinde Yatırımların Geliştirilmesinin Etkin Kurumsal Yapılanmaları, Uzmanlık Tezi, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı G e l i ş t i r m e E t ü d M e r k e z i , Ankara.<http://www.abigem.org/TR/dosyagoster.asp x?DIL=1&BELGEANAH=1921&DOSYAISIM=tugr ulgorgun.pdf> (Erişim Tarihi: 23.11.2009).
• Güzelcik, E. (1999), Küreselleşme ve İşletmelerde Değişen
• Kurum İmajı, Sistem Yayıncılık ve Matbaa San. Tic., İstanbul. T.C. Hazine Müsteşarlığı İstatistikleri (www.hazine.gov.tr). Jarblad, Andreas (2003), “The Global Politic Economy of
• Transnational Corporations: A Theory of Asymmetric Interdependence”, Luleá University of Technology, C Ektended Essay No:047 Karluk, R. (2004), Türkiye Ekonomisi Tarihsel Gelişim
• Yapısal ve Sosyal Değişim, Beta Basım Yayım, Tıpkı 8. Baskı. Kepenek, Y., Yentürk, N. (1997), Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.