Türkiye Yaş Meyve-Sebze Tedarik Zincirinde Kayıp Yönetimi: Aktör Analizi

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 2, 191 - 203, 30.12.2020

Şeyda Serdarasan , Cigdem Kadaifci

Öz

Amaç: Bu çalışma, Türkiye yaş meyve ve sebze tedarik zinciri boyunca yaşanan kayıpların en aza indirilmesine yönelik amaçları ve ilgili tarafları (aktörler) tanımlayarak, aktörlerin amaçlara bakış açışlarına göre yakınsamalarını ve farklılıklarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Tasarım/Metodoloji/Yaklaşım: Çalışmada, aktörler arasındaki ilişkiyi ve bunların kayıp yönetimi amaçları üzerindeki rolünü ve gücünü incelemek için MACTOR yöntemi kullanılmıştır. Amaç ve aktörleri belirlemek için bilimsel araştırma makaleleri, sektör raporları, çeşitli kurum ve kuruluşların internet siteleri ve son olarak uzman görüşlerinden yararlanılmıştır. Aktörler arasındaki doğrudan ilişkilerin ve aktörlerin amaçlar üzerindeki tutumunun değerlendirileceği bir anket hazırlanmıştır. Hazırlanan anket, gıda tedarik zincirleri ve kayıp yönetimi konularında teorik ve/veya pratik bilgi sahibi 15 uzman tarafından cevaplanmıştır. Analizler LIPSOR tarafından sağlanan MACTOR yazılımı ile gerçekleştirilmiştir.
Bulgular: Aktörlerin amaçlara yönelik yakınsamalarını ve farklılıklarını analiz etmek, aktörler arasındaki güç dengesinin değerlendirilmesine ve daha verimli zarar yönetimi stratejileri oluşturulmasına yardımcı olmaktadır. Sonuçlar, Türkiye’de aktörlerin gıda kaybının azaltılmasına yönelik ortak paydalara sahip olduğunu ve iş birliği yapılmasının kolay olacağını ortaya koymaktadır.
Özgünlük/Değer: Gıda kaybı ve israfı hem gelişmekte olan hem de sanayileşmiş ülkeler için önemli bir sorundur. Küresel çapta insan tüketimi için üretilen gıdaların büyük bir kısmı tedarik zinciri boyunca, topraktan sofraya gelene kadar, kaybolmakta veya boşa harcanmaktadır. Yaş meyve ve sebze grubu gıda kayıplarının çok yaşandığı gıda gruplarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Taze meyve ve sebze tedarik zincirinde, farklı amaçları, planları ve kısıtları olan çiftçiler ve tüketicilerin yanı sıra birçok aracı (tüccar, komisyoncu, toptancılar, perakendeciler gibi) bulunmaktadır. Etkin bir gıda kaybı yönetimi, tedarik zincirindeki aktörler arasında iş birliğini gerektirir. Çalışmanın sonuçları Türkiye yaş sebze meyve değer zincirinin mevcut durumunu oraya koyarken, aynı zamanda gelecekteki eylem planlarına girdi teşkil etmektedir

Anahtar Kelimeler

yaş meyve sebze, gıda kaybı, MACTOR yöntemi, senaryo planlama

Food loss in fresh fruits and vegetables supply chain in Turkey: actor analysis

Öz

Purpose: This study aims to define the objectives that would help reduce the food loss along the fresh fruits and vegetables supply chain and the involves actors in Turkey and to examine the relationship between the actors and their role and power on food loss management objectives.

Design/Methodology/Approach: The study uses MACTOR method to examine the relationship between the actors, and their role and power on loss management objectives.The objectives and actors were defined based on research articles, sector reports, websites of various institutions and organizations, and expert opinions. A questionnaire survey is used to collect the assessments of the experts on the direct relations between the actors and the attitude of the actors towards the objectives. Fifteen experts who have theoretical and/or practical knowledge about the food supply chain and loss management participated in the survey. The analysis is performed using the MACTOR software provided by LIPSOR.

Findings: The analysis of the convergences and divergences towards the objectives helps us evaluate the power balance between the actors and formulate more efficient loss management strategies. Results show that most of the objectives are of common interest to the actors, and thus it will be possible to formulate collaborative strategies against food loss.

Originality/value: Food loss and waste is a major concern for both developing and industrialized countries. Globally, one third of the food produced for human consumption is lost or wasted throughout the supply chain, from the initial agricultural field until its final consumption, i.e. during harvesting, storage, packaging, transportation, and post-consumption. Fresh fruits and vegetables are one of the food categories with the highest level of food loss. The agri-food supply chain has many parties (actors) involved, not only farmers and consumers but many intermediaries in between (such as consolidators, traders, commissioners (agents), wholesalers, retailers) with varying plans, motivations, and constraints. Efficient food loss management requires collaboration between actors in the supply chain. The results of the study present the current situation of the fresh fruits and vegetables supply chain in Turkey and provide input for future action plans.

Anahtar Kelimeler

fresh fruits and vegetables, scenario planning, MACTOR method, food loss

Kaynakça

• Bendahan, S., Camponovo, G. ve Pigneur, Y. (2004). Multi-issue actor analysis: tools and models for assessing technology environments. Journal of Decision Systems, 13(2): 223-253.
• Bond, M., Meacham, T., Bhunnoo, R. ve Benton, T. 2013. Food waste within global food systems. Swindon, UK: Global Food Security.
• Chauhan, A., Debnath, R. M. ve Singh, S. P. (2018). Modelling the drivers for sustainable agri-food waste management. Benchmarking: An International Journal, 25(3): 981-993.
• Chopra, S. ve Desai, P. N. Foresight Analysis of ICT Adoption in India: A Framework on Vision 2020. International Journal of Innovative Technology and Exploring Engineering (IJITEE), 8(12): 4693-4697.
• Dania, W. A. P., Xing, K. ve Amer, Y. (2018). Collaboration behavioural factors for sustainable agri-food supply chains: A systematic review. Journal of Cleaner Production, 186: 851-864.
• Duperrin, J. C. ve Godet, M. 1973. Methode de hierarchisation des elements d’un systeme. Rapport Economique Du CEA, Paris, 45–51.
• EU. 2018. Food losses and food waste: assessment of progress made on the implementation of June 2016 Council conclusions. Council of the European Union, 6659/18. Brussels. https://www.consilium.europa.eu/media/34583/food-losses-food-waste-en.pdf. Erişim: Mayıs 2020.
• Fabi, C. ve English, A. 2018. SDG 12.3. 1: Global Food Loss Index. United Nations Food and Agriculture Organization: Rome, Italy. http://www.fao.org/3/CA2640EN/ca2640en.pdf. Erişim: Mayıs 2020.
• FAO. 2011. Global food losses and food waste – Extent, causes and prevention. http://www.fao.org/3/a-i2697e.pdf. Erişim: Ağustos 2020.
• FAO. 2016. Key facts on food loss and waste you should know!. http://www.fao.org/food-loss-and-food-waste/flw-data/en/. Erişim: Ağustos 2020.
• FAO. 2017a. Global Initiative on Food Loss and Waste. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://www.fao.org/3/a-i7657e.pdf. Erişim: Mayıs 2020.
• FAO. 2017b. The future of food and agriculture–Trends and challenges. Annual Report. http://www.fao.org/3/a-i6583e.pdf. Erişim: Mayıs 2020.
• FAO. n.d. Food Loss and Waste Database. http://www.fao.org/food-loss-and-food-waste/flw-data/en/. Erişim: Haziran 2020.
• Gausemeier, J., Fink, A. ve Schlake, O. (1998). Scenario Management: An Approach to Develop Future Potentials. Technological Forecasting & Social Change, 59: 111-130.
• Gawron, J. C. ve Theuvsen, L. (2009). Certification schemes in the European agri-food sector: Overview and opportunities for Central and Eastern Europe. Outlook on Agriculture, 38(1): 9-14.
• Godet, M. (1986). Introduction to la prospective: seven key ideas and one scenario method. Futures 18:134–157.
• Godet, M. (1991a). From anticipation to action: a handbook of strategic prospective. Unesco publishing. Godet, M. (1991b). Actors' moves and strategies: The mactor method: An air transport case study. Futures, 23(6): 605-622.
• Godet, M. 2001. Creating Futures: Scenario Planning as a Strategic Management Tool. Economica.
• Gustavsson, J., Cederberg, C., Sonesson, U., Van Otterdijk, R. ve Meybeck, A. (2011). Global Food Losses and Food Waste: extent, Causes and Prevention Food and Agriculture Organization of the United Nations. Rome: Italy.
• Kendall, H., Kaptan, G., Stewart, G., Grainger, M., Kuznesof, S., Naughton, P., Clark, B., Hubbard, C., Raley, M., Marvin,
• H.J. ve Frewer, L. J. (2018). Drivers of existing and emerging food safety risks: Expert opinion regarding multiple impacts. Food Control, 90: 440-458.
• Kiss, A., Popp, J., Oláh, J. ve Lakner, Z. (2019). The Reform of School Catering in Hungary: Anatomy of a Health-Education Attempt. Nutrients, 11(4): 716.
• Lafourcade, B. ve Chapuy, P. (2000). Scenarios and Actors' Strategies:: The Case of the Agri-Foodstuff Sector. Technological Forecasting and Social Change, 65(1): 67-80.
• Lakner, Z. (2013). Main actors and their strategies in Hungarian higher education. Acta Oeconomica, 63(2): 201-224.
• Lakner, Z., Kiss, A., Merlet, I., Oláh, J., Máté, D., Grabara, J. ve Popp, J. (2018). Building coalitions for a diversified and sustainable tourism: Two case studies from Hungary. Sustainability, 10(4): 1090.
• Mafruhah, I., Waridin, W., Iskandar, D. D. ve Thohir, M. (2019). Formulating post placement empowerment of Indonesian migrant workers policy: What are the roles of stakeholders?. International Journal of Trade and Global Markets, 12(1): 72-93.
• Marvin, H. J., Kleter, G. A., Noordam, M. Y., Franz, E., Willems, D. J. ve Boxall, A. (2013). Proactive systems for early warning of potential impacts of natural disasters on food safety: Climate-change-induced extreme events as case in point. Food Control, 34(2), 444-456.
• Niyaz, Ö. C. ve Demirbaş, N. (2020). Determining the food waste behaviour of consumers in Northwest Turkey: a crosssectional analysis. New Medit, 19(3), 129–142. https://doi.org/10.30682/nm2003i
• Oral, Z. (2015). Dünya’da ve Türkiye’de gıda israfı ve önlenmesine yönelik uygulamalar. AB Uzmanlık Tezi, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Eylül.
• Ovallos Gazabon, D. A., Alvarez Cantillo, A. ve Miranda Alvarez, A. (2017). Ethics and social responsibility of accountants facing the international financial reporting standards (IFRS) in Colombia. A prospective analysis. Revista Espacios, 38(37): 14-33.
• Özçiçek Dölekoğlu, C. (2017). Gıda kayıpları, israf ve toplumsal çabalar. Tarım Ekonomisi Dergisi, 23(2): 179-186.
• Özdemir Çiftçi R. ve Demirbaş, N. (2020). Meyve ve sebze üretiminde ortaya çıkan kayıplar üzerinde etkili olan faktörler: İzmir ili örneği. Mediterranean Agricultural Sciences, 33(1): 85-91.
• Parfitt, J., Barthel, M. ve Macnaughton, S. (2010). Food waste within food supply chains: quantification and potential for change to 2050. Philosophical transactions of the royal society B: biological sciences, 365(1554): 3065-3081.
• Popp, J., Olah, J., Fari, M., Balogh, P. ve Lakner, Z. (2018b). The GM-regulation game–The case of Hungary. International Food and Agribusiness Management Review, 21(1030-2019-598): 945-968.
• Popp, J., Oláh, J., Kiss, A., Temesi, Á., Fogarassy, C. ve Lakner, Z. (2018a). The socio-economic force field of the creation of short food supply chains in Europe. Journal of Food and Nutrition Research, 58(1): 31-41.
• Porter, M. E. 1985. The competitive advantage. Free Press, New York.
• Reich, A. ve Foley, J. (2014). Food loss and waste in the US: The science behind the supply chain. The Food Policy Research Center, The University of Minnesota.
• Scholz, R.W. ve Tietje, O. (2002). Embedded case study methods: integrating quantitative and qualitative knowledge. SAGE, Thousand Oaks.
• Tatlıdil, F. F., Dellal, I. ve Bayramoglu, Z. (2013). Food losses and waste in Turkey. Country Report Prepared. National Adaptation Plans (NAPs). http://www.fao.org/3/a-au824e.pdf.
• UN. (2015). Transforming Our World: the 2030 Agenda for Sustainable Development United Nations United Nations Transforming Our World: the 2030 Agenda for Sustainable Development. A/RES/70/1. In United Nations (Vol. 16301). https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/generalassembly/docs/globalcompact/A_RES_70_1_E.pdf. Erişim: Ağustos 2020.
• Ündevli, A., Kadam, G., Bekdik, Y. L., Yılmaz, H. İ. ve Çobanoglu, F. (2019). Gıda İsrafının Belirlenmesi: Aydın İli Örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 25(2): 169-184.
• van der Heijden, K. 1996. Scenarios: the art of strategic conversation. Wiley, Chichester
• Warfield, J. N. 2006. An introduction to systems science, World Scientific Publishing Co., Inc.
• Wunderlich, S. M. ve Martinez, N. M. (2018). Conserving natural resources through food loss reduction: Production and consumption stages of the food supply chain. International Soil and Water Conservation Research, 6(4): 331-339.
• Yamakawa, P., Cadillo, G. ve Tornero, R. (2012). Critical factors for the expansion of broadband in developing countries: The case of Peru. Telecommunications Policy, 36(7): 560-570.