Türkiye Tarımında Gelir ve Traktörleşme İlişkisi

Yıl 2017, Cilt: 13 Sayı: 2, 69 - 80, 26.12.2017

Hakkı Ünal Evcim Adnan Değirmencioğlu

Öz

: Gelir ve traktörleşme (mekanizasyon) ögeleri arasında tarımsal üretimin
kazançlı kılınmasını sağlayan pozitif bir etkileşim söz konusudur. Bu etkileşim
ülkemiz tarımının gelişme sürecinde de önemli rol oynamaktadır. Tarımsal
nüfusun azalması ve işletme yapısının iyileşmesiyle birlikte bu rolün önemi ve
etkinliği artacaktır. Bu çalışmada Türkiye tarımında gelir-traktörleşme
ilişkisinin mevcut durumunun tespiti ve değerlendirilmesi, ayrıca
traktörleşmedeki muhtemel gelişmelerin tahminine yönelik çalışmalar için zemin
oluşturulması amaçlanmaktadır.

Çalışmada kaynak olarak, konu hakkında en yeni resmi bilgileri içeren
TÜİK, 2005 yılı istatistiklerinden yararlanılmıştır. Gelir için, çiftçi
gelirinin üretim girdileri ve bu bağlamda traktör talebine yönelik kısmını oluşturan,
toplam bitkisel üretim pazarlanan değeri (TRY) ve bu değerin alan birimine
oranı (TRY/ha) esas alınmış; traktörleşme için de traktör sayısı (Adet) ve
traktör yoğunluğu (Adet/1000 ha) ölçütleri kullanılmıştır.

Türkiye tarımında toplam bitkisel üretim pazarlanan değeri ile traktör
sayısı arasında oldukça güçlü sayılabilecek, bir ilişki bulunmuştur. Bu ilişki
gelir ve traktörce fakir bölgelerde çok az bir gelir artışıyla daha fazla
traktörleşme (veya tersi ifadeyle daha çok traktörleşmeyle daha az gelir
artışı), gelir ve traktörce zengin illerde ise daha çok gelirle daha az
traktörleşme (veya tersi ifadeyle daha az traktörleşmeyle daha çok gelir)
sağlar özelliktedir. Bazı illerde bu ilşikiden büyük sapmalar olduğu
saptanmıştır. Yüksek gelire karşılık yeterince traktörleşememiş veya düşük
gelire karşılık göreli olarak fazla traktörleşmiş bu illerin durumu
ayrıntılarıyla incelemeye değerdir.

Alan birimi başına toplam bitkisel üretim pazarlanan değeri ile traktör
sayısı (Gelir Yoğunluğu-Traktör Yoğunluğu) arasındaki ilişkinin, önceki
değerlendirme kadar güçlü olmadığı anlaşılmıştır. (Bunda alan birimine
indirgenmiş ölçütler nedeniyle “alan” etkisinin değerlendirme dışında kalması
etkili olmuştur.) İller gelir ve traktör yoğunluğu değerleri açısından ülke
ortalamasına göre dört gruba ayrılmaktadır: Gelir ve traktör yoğunluğu ülke
ortalamasının üstünde (24 il) ve altında (33 il) olanlar ile gelir yoğunluğu
ortalamanın üstünde, ancak traktör yoğunluğu ortalamanın altında (6 il) ve
gelir yoğunluğu ortalamanın altında, ancak traktör yoğunluğu ortalamanın
üstünde (14 il) olanlar. İlk iki grupta ilişki güçlü, son iki grupta ise daha
zayıftır. Traktörleşme ilk iki gruptaki illerde süreç paralelinde gelişmeye
açıktır. Üçüncü ve dördüncü gruptaki illerin çelişkili durumu ayrıca
incelenmeli ve buralarda gelir-traktörleşme ilişkisinin nasıl
güçlendirileceğine dair öneriler geliştirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Gelir yoğunluğu, mekanizasyon düzeyi, tractor sayısı

Kaynakça

• Evcim, H.Ü. & Sındır, K.O., “Tarımsal Yapının İyileştirilmesinde Mekanizasyonun Rolü ve Diğer Faktörlerle Entegrasyonu”. Tarım Haftası '94: Tarımsal yapı "dönüşüm ve stratjesi arayışları" sempozyumu. TMMOB-Ziraat Müh.Odası, Ankara, T.C.Kültür Yay.No.25. s.282-289. 1994. Anonim. Tarımsal Yapı- Üretim, Fiyat, Değer. Agricultural Structure- Production, Price, Value 2005. T.C.Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, Prime Ministry Republic of Turkey Turkish Statistical Institute, Ankara, 541 s.
• Evcim, H.Ü. ve Ark. Türkiye Tarımı Makinalaşma Durumu. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi (Çağrılı Bildiri, 24s.), 3-5 Ocak 2005, Ankara