Evaluation of Students' and Teachers' Opinions on the Status of Students' Listening and Speaking Skills in the Text Processing Process of Turkish Lesson

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 422 - 444, 29.06.2025

Ali Göçer , Kadir Şahin

https://doi.org/10.30622/tarr.1656803

Öz

Listening and speaking constitute the basic communication skills that enable communication. These two skills are the first skills that people acquire in order to reach an agreement. It is more important to acquire these two language skills competently through teaching in the classroom environment rather than using them in the ordinary way. Within this scope, the aim of the research is to examine the ability of 6th grade students to use their speaking and listening skills and to reveal the determined situation. The research was conducted with the case study design, one of the qualitative research approaches. The research was conducted with 18 6th grade students at Kayseri İlahiyat Vakfı İmam Hatip Ortaokulu in Kocasinan district of Kayseri province and 7 Turkish teachers in Özvatan and Kocasinan districts of Kayseri province. In this study, in which qualitative data collection tools such as observation, interview and document analysis were used, the data collection process was structured as follows in order to determine students' listening and speaking skills in Turkish lesson text processing activities. In this framework, taking the opinions of students and teachers, observing the process and selecting the study documents were planned and the data were obtained through observation, interview and student documents. The data obtained were analyzed using the content analysis technique, one of the qualitative data analysis techniques. In order to make sense of the data and to ensure easy comprehensibility, first of all, the important parts of the data were identified and the infrastructure for coding was created. In this way, it was aimed both to keep the researcher's attention to prevent data loss and to make sense of the data in the document in a more understandable way. After this stage, the codes related to each other were considered together and the themes, which are upper categories belonging to common codes, were tried to be formed. As a result of the analysis, the data were classified under 37 codes and 12 themes. It has been Among the prominent results of the research, the following can be listed: According to teachers' opinions, it was determined that students' participation in listening/watching activities in the themes was low. It was seen that the reasons for students' low participation in listening/watching activities were boredom with listening/watching texts, not being able to fully understand the texts, not wanting to participate in difficult texts, and generally not wanting to participate except for narrative texts. It is seen that students' comprehension and expression of what they listen to varies according to teachers' opinions. It was concluded that students' participation in speaking activities in the text processing process of Turkish lesson was weak. It is seen that students experience problems such as not being able to express themselves, not being able to evaluate the subject, not being able to speak critically, being excited and shy during the participation process in speaking activities. It was determined that the students' situation in the listening activities is not at the desired level in terms of participation and understanding due to reasons such as the listening texts being boring, the texts not being fully understood, the sound coming from the board being bad, and the texts being complicated. In speaking activities, it has been determined that students experience problems such as not being able to give an unprepared speech, not being able to complete the given time, feeling anxious about grades, being embarrassed, not being able to use body language effectively, and having difficulty expressing an opinion. At the end of the study, it was concluded that students' listening and speaking skills need to be improve. In line with the results obtained in the study, some suggestions were made such as; considering the level and interest of the students in the processing of listening/watching texts; paying attention to giving the necessary instructions to the students before and during listening; realizing speaking and listening activities by making them feel that the purpose of performing speaking and listening activities is not to give grades... It is thought that the results of this research will contribute to researchers who will work on the subject, teachers who are practitioners in the course, and the literatüre.

Anahtar Kelimeler

Turkish education , listening skills , speaking skills , secondary school students. , teacher

Etik Beyan

Ethical approval was granted by the Ethics Committee of Erciyes University, Social and human sciens ethics committee and dated 05.28.2024 and numbered 235.

Türkçe Dersi Metin işleme Sürecinde Öğrencilerin Dinleme ve Konuşma Becerilerindeki Durumlarına İlişkin Öğrenci ve Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi

Öz

Dinleme ve konuşma iletişimi sağlayan temel iletişim becerilerini oluşturmaktadır. Bu iki beceri insanın anlaşmayı sağlayabilmek için ilk edindikleri becerilerdir. Bu iki dil becerisinin sıradan şekilde kullanılmasından ziyade ders ortamındaki öğretim ile yetkin şekilde kazandırılması daha bir önem arz etmektedir. Bu kapsam dâhilinde araştırmanın amacı, 6. sınıf öğrencilerinin konuşma ve dinleme becerilerini kullanabilme durumlarını incelemek ve tespit edilen durumu ortaya koymaktır. Araştırma, nitel araştırma yaklaşımlarından durum araştırması deseni ile yürütülmüştür. Araştırma, Kayseri ili Kocasinan ilçesi Kayseri İlahiyat Vakfı İmam Hatip Ortaokulundaki 18 6. sınıf öğrencisi ve Kayseri ili Özvatan ve Kocasinan ilçesindeki 7 Türkçe öğretmeni ile gerçekleştirilmiştir. Gözlem, görüşme ve doküman incelemesi gibi nitel veri toplama araçlarının kullanıldığı bu araştırmada, Türkçe dersi metin işleme etkinliklerinde öğrencilerin dinleme ve konuşma becerilerindeki durumlarını belirlemek için veri toplama süreci şu şekilde yapılandırılmıştır: İlk olarak öğrencilerin ve öğretmenlerinin görüşlerinin alınması, sürece yönelik gözlem yapılması ve çalışma dokümanlarının seçilmesi işlemleri planlanmış ve veriler, gözlem, görüşme ve öğrenci dokümanları aracılığıyla elde edilmiştir. Elde edilen veriler, nitel veri inceleme tekniklerinden içerik analizi tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Verileri anlamlandırmak ve kolay anlaşılabilirliğini sağlamak için öncelikle veriler arasında önemli görülen yerler belirlenmiş ve kodlama için alt yapı oluşturulmuştur. Bu yolla hem veri kaybını önlemek için araştırmacının dikkatini sürdürmesi amaçlanmış hem de dokümanda yer alan verilerin daha anlaşılabilir bir şekilde anlamlandırılması hedeflenmiştir. Bu aşamadan sonra birbiri ile ilişkili kodlar bir arada düşünülerek ortak kodlara ait üst kategori olan temalar oluşturulmaya çalışılmıştır. Analiz sonucunda veriler 37 kod ve 12 tema altında sınıflandırılmıştır. Araştırmada öne çıkan sonuçlar arasında şunlar sıralanabilir: Öğretmen görüşlerine göre öğrencilerin temalardaki dinleme/izleme etkinliklerine katılım durumlarının düşük olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin dinleme/izleme etkinliklerinde düşük katılım gösterme sebeplerinin dinleme/izleme metinlerinden sıkılma, metinleri tam anlayamama, zor metinlerde katılım göstermek istememe ve genelde hikâye edici metin dışında katılım göstermek istememe olduğu görülmüştür. Öğrencilerin dinlediklerini anlama ve anladıklarını ifade etme durumlarının öğretmen görüşlerine göre değişiklik gösterdiği görülmektedir. Türkçe dersi metin işleme sürecinde gerçekleştirilen konuşma etkinliklerine öğrencilerin katılım durumlarının zayıf olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin konuşma etkinliklerine katılım sürecinde kendilerini ifade edememe, konuyu değerlendirememe, eleştirel konuşamama, heyecanlanma ve utangaç olma gibi sorunlar yaşadıkları görülmektedir. Öğrencilerin dinleme metinlerinin sıkıcı gelmesi, metinlerin tam anlaşılamaması, sesin akıllı tahtadan kötü gelmesi, metinlerin karmaşık gelmesi gibi sebeplerle dinleme etkinliklerindeki durumlarının katılım ve anlama yönünden istenilen seviyede olmadığı tespit edilmiştir. Konuşma etkinliklerinde ise öğrencilerin hazırlıksız konuşma yapamama, verilen süreyi dolduramama, not kaygısı duyma, utanma, beden dilini etkili kullanamama, fikir beyan etmekte zorlanma gibi sorunlar yaşadıkları tespit edilmiştir. Çalışma sonunda öğrencilerin dinleme ve konuşma becerilerinin geliştirilmesine ihtiyaç olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda; dinleme/izleme metinlerinin işlenmesi süreçlerinde öğrenci seviye ve ilgisinin gözetilmesi; öğrencilere dinleme öncesi ve dinleme sırasında gerekli yönergelerin verilmesine dikkat edilmesi; konuşma ve dinleme etkinliklerini gerçekleştirme amacının not vermek olmadığı hissettirilerek gerçekleştirilmesi... gibi birtakım önerilerde bulunulmuştur. Bu araştırmanın sonuçlarının konu üzerinde çalışma yapacak araştırmacılara ve ders içerisindeki uygulayıcı olan öğretmenler ile literatüre katkı sunacağı düşülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi , dinleme becerisi , konuşma becerisi , ortaokul öğrencileri , Öğretmen görüşü.

Etik Beyan

Etik onay, Erciyes Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu tarafından verilmiş olup 05.28.2024 tarihli ve 235 numaralıdır.

Kaynakça

• Aksu, H. ve Uyar, Y. (2022). Ortaokul Türkçe Derslerinde Verilen Konuşma Eğitiminin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 10(1), 85-101. https://doi.org/10.35233/oyea.1051710
• Aşılıoğlu, B. (2009). Türkçe Öğretmen Adaylarına Göre Derslerde Karşılaşılan Başlıca Dinleme Engelleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), 45-63
• Aytan, T. (2011). Aktif öğrenme tekniklerinin dinleme becerisi üzerindeki etkileri (Yayınlanmış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bello, A.A. (2018). Müfredat Uygulaması: Ortaokul Öğrencileri Arasında Dinleme Becerilerini Geliştirmeye Yönelik Stratejiler. Pedagojik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 63-77.
• Büyükikiz, K. ve Hasırcı, S. (2013). Ana Dili Öğretiminde Konuşma Becerisinin Yeri/The İmportance Of Speaking Skill İn Mother Tongue Education. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(1), 57-63.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (3. bs). (Çev. Edt., M. Bütün ve S. B. Demir). Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Cug, J. F. (2003). Dictionnaire de didactique du français langue étrangère et seconde, CLE International, 2003 (ISBN 978-2-09-033972-7)
• Çaylı, C. ve Göçer, A. (2021). Dinleme Becerisinin Önemi Ve Geliştirilmesi Üzerine: Kuramsal Bir Çalışma. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 215-229.
• Çaylı, C. (2012). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi öğretmen kılavuz kitaplarındaki dinleme metinlerine yönelik öğretmen uygulamalarının değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Çaylı, C. ve Göçer, A. (2021). Ortaokul Türkçe Derslerinde Dinleme Sürecine Yönelik Uygulamalar Üzerine Bir Araştırma. International Journal of Social Sciences and Education Research, 8(1), 21-43. https://doi.org/10.24289/ijsser.988108
• Çifçi, M. (2001). Dinleme Eğitimi Ve Dinlemeyi Etkileyen Faktörler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 166-177.
• Demir, S. ve Özdil, B. G. (2019). Öğretmen Görüşlerine Göre Ortaokul Öğrencilerinin Konuşma Becerileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 865-881. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-431301
• Dinçel, B. K. (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Türkçe Dersinde Yaşadıkları Dinleme Sorunları Ve Sorunların Çözümüne Yönelik Beklentileri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2551-2571. https://doi.org/10.7884/teke.4332
• Doğan, Y. (2008). İlköğretim Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Dinleme Becerisini Geliştirmede Etkinlik Temelli Çalışmaların Etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 261-286.
• Doğan, Y. (2009). Konuşma Becerisinin Geliştirilmesine Yönelik Etkinlik Önerileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 185-204.
• Doğan, Y. (2010). Dinleme Becerisini Geliştirmede Etkinliklerden Yararlanma. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 263-274.
• Doğan, Y. ve Özçakmak, H. (2014). Dinleme Becerisinin Eğitimi Üzerine Yapılan Lisansüstü Tezlerin Değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(2), 90-99. https://doi.org/10.16916/aded.46766
• Elcil, Ş. ve Şahiner, D. (2014). Uzaktan Eğitimde İletişimsel Engeller. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 6 (1), 21-33.
• Epçaçan, C. (2013). Temel Bir Dil Becerisi Olarak Dinleme Ve Dinleme Eğitimi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 331-352. https://doi.org/10.14520/adyusbd.483
• Göçen, G. (2020). Türkçe Eğitiminde Algısal Dil Becerilerine Yönelik Yapılan Uygulamalar Ve Yaşanan Sorunlar. Journal of Sustainable Education Studies, 1(1), 64-77.
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Güneş, F. (2020). Türkçe Öğretiminde “Hazırlıksız Konuşma” Sorunu. The Journal of Limitless Education and Research, 5(2), 109-124. https://doi.org/10.29250/sead.742337
• Karakoç Öztürk, B. ve Altuntaş, İ. (2012). İlköğretim İkinci Kademede Konuşma Eğitimine Yönelik Öğretmen Görüşleri: Nitel Bir Çalışma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi.1(2), 342-356.
• Karakuş, N., Ucuzsatar, N., Karacaoğlu, M. Ö.; Esendemir, N. ve Bayraktar, D. (2020). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Uzaktan Eğitime Yönelik Görüşleri. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (19), 220-241. DOI: 10.29000/rumelide.752297. https://doi.org/10.29000/rumelide.752297
• Katrancı, M. (2012). Üstbiliş stratejileri öğretiminin dinlediğini anlama becerisine ve dinlemeye yönelik tutuma etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Koçoğlu, B. (2014). Dijitalleşen Dünyada Din Eğitimi. Pegem Akademi.
• Kuru, O. ve Güneş, F. (2017). Akıcı Konuşma Problemi Yaşayan İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Konuşma Becerilerinin Geliştirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 33-47. https://doi.org/10.17556/erziefd.290811
• Lin, L. F. ve Duy, L. D. (2014). The Impacts Of The Video-Based Internet Materials On International Students' Listening Comprehension. International Journal on Studies in English Language and Literature (IJSELL). Volume 2, Issue 8, PP 106-115
• Maden, S. ve Durukan, E. (2011). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dinleme Stillerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 101-112.
• Mayer, R. E. (2005). The Cambridge Handbook of Multimedia Learning. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511816819
• Melanlıoğlu, D. (2012). Dinleme Becerisinin Geliştirilmesinde Ailenin Rolü. Sosyal Politika Çalışmaları, 7(29), 65-77 Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2015). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi (Çev. Ed., S. Akbaba Altun ve A. Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı Türkiye yüzyılı maarif modeli. Ankara. https://tymm.meb.gov.tr/ogretim-programlari
• Osada, N. (2004). Listening Comprehension Research: A Brief Review Of The Past Tireyi Years. Dialogue, 3, 53-66. https://doi.org/10.4324/9780203317730-12
• Özbay, M. (2002), “Türkçe Öğretiminde İhmal Edilmiş Bir Alan Dinleme Eğitimi”, Cumhuriyetimizin 80. Yılında Türkçemiz Sempozyumu, Anaçev Yayınları, Ankara, s. 97-104.
• Sağlam, Ö. ve Doğan, Y. (2014). 7. Sınıf Öğrencilerinin Hazırlıksız Konuşma Becerileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(24), 43-56.
• Sayın, H. (2024). Ortaokul 6. Sınıf Öğrencilerinin Dinleme/Anlama Becerisini Olumsuz Yönde Etkileyen Faktörler. International Journal of Language Academy, 12(1). https://doi.org/10.29228/ijla.73015
• Sayın, H. ve Karadüz, A. (2015). 7. Sınıf Öğrencilerinin Konuşmalarında Ölçünlü Dili Kullanma Durumları. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 233-250.
• Sever, A. ve Topçuoğlu Ünal, F. (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Telaffuz Hataları Üzerine Bir İnceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 24(3), 683-700.
• Sreena, S. ve Ilankumaran, M. (2018). Developing Productive Skills Through Receptive Skills A Cognitive Approach. International Journal of Engineering & Technology, 7(4.36), 669–673. https://doi.org/10.14419/ijet.v7i4.36.24220
• Tabak, G. ve Göçer, A. (2014). Dinleme Becerisinin Geliştirilmesinde Parçadan Bütüne Ve Bütünden Parçaya Işlemler. International Journal of Language Academy, 2(1), 127-135. https://doi.org/10.18033/ijla.62
• Tompkins, Gail E. (1998), Language Arts Content and Teaching Strategies, New Jersey: California State University, Prentice-Hall Inc.
• Topçuoğlu Ünal, F. ve Degeç, H. (2012). Öğretmen Görüşlerine Göre Konuşma Eğitiminde Karşılaşılan Sorunlar. The Journal of Academic Science Studies. 5(7):735-750. https://doi.org/10.14527/9786053642725
• Üner, Ş. (2010). İlköğretim 7. sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerin öğrenci seviyesine uygulanabilirliğinin öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi (Aksaray ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yalçın, S. K. ve Şengül, M. (2007). Dilin İletişim Süreci İçerisindeki Rolü Ve İşlevleri. Electronic Turkish Studies, 2(2).
• Yangil, M. K. ve Şen, F. (2022). Ortaokul Öğrencilerinin Konuşma Becerisi Düzeyleri Ve Geliştirilmesine Yönelik Öğretmen Görüşleri. International Journal of Language Academy, 10(1).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş 9. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. bs.). Seçkin Yayıncılık. https://doi.org/10.18020/kesit.1279
• Yıldırım, K. Yıldız, M. Ateş, S. ve Rasinski, T. (2010). İlköğretim Beşinci Sınıf Türk Öğrencilerin Metin Türlerine Göre Okuduğunu Ve Dinlediğini Anlama Düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 18551891.
• Zorbaz, K. Z. (2005). İlköğretim okulları ikinci kademe Türkçe öğretmenlerinin ölçme değerlendirmeye ilişkin görüşleri ve yazılı sınavlarda sordukları sorular üzerine bir değerlendirme (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi.