Sâmiha Ayverdi’nin Dilinden Bazı Rifâî ve Mevlevî Merasimleri

Yıl 2023, Sayı: 52, 105 - 131, 30.12.2023

Mehmet Demirci

Öz

Tasavvufun esası güzel ahlâk, tevhitle birlikte Allah ve Peygamber sevgisini diri tutmaktır. Tasavvufun kurumlaşmış şekli tarikattır. Tam teşekküllü bir tarikatta şeyh, müridler, mekân olarak tekke ve sistemin devamını sağlayan birtakım adap, erkân, merasim ve ritüeller bulunur. Bunlar tasavvufun özünü teşkil etmezler ama kurumun devamı, oradaki eğitim öğretimin sağlıklı yürümesi için gerekli olan unsurlardır. Zikir meclisleri ve birtakım merasimler bunlardandır.
Tarikatların büyük çoğunluğu silsile olarak Hz. Ali’de son bulur ve bunların zikirleri cehrî / seslidir. Ses çok defa hareketi de beraberinde getirir. Coşkulu zikir meclisleri sırasında yapılan vücut hareketleri, o makamın ulviyetiyle mütenasip birtakım şekiller ihtiva eder. Bunlar dünyevî rakslardan farklıdır. Bu zikir ve merasimler gelişigüzel değildir. Hepsinin âdâbı ve erkânı vardır ve bunlar uygulanarak öğrenilir. Rifâî ve Mevlevî zikirleri çok hareketli ve gösterişli olur. Görüntüsü bir estetik zevk taşır. Ama bunlara sadece birer vücut hareketi ve veya raks olarak bakmak yanlıştır, meselenin ulviyetiyle bağdaşmaz. Her bir hareketin veya ritüelin, merasimin taşıdığı derin iç anlamlar vardır. Bu yazıda, bazı merasimlerin icrasıyla birlikte taşıdığı anlam dünyasına bir kapı açıldığını göreceğiz.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Rifâî, Mevlevî, Sâmiha Ayverdi, Merasim

Some Rifâî and Mevlevî Ceremonies in the Language of Sâmiha Ayverdi

Öz

The essence of Sufism is to keep the love of Allah and the Prophet alive along with good morals and tawheed. The institutionalized form of Sufism is the tariqa. In a full-fledged tariqa, there is a sheikh, disciples, a dervish lodge as a place and several customs, manners, ceremonies and rituals that ensure the continuation of the system. These do not constitute the essence of Sufism, but they are necessary elements for the continuation of the institution and the healthy functioning of the education and training there. Dhikr assemblies and certain ceremonies are among these. The succession of most tariqas end in Ali and their dhikr is public / vocal. The sound often brings movement along with it. The body movements made during enthusiastic dhikr assemblies contain a number of forms in accordance with the greatness of that maqam. These are different from worldly raks. These dhikr and ceremonies are not haphazard. All of them have etiquette and manners, and these are learnt by practice.
Rifâî and Mevlevî dhikrs are very lively and flamboyant. Their appearance carries an aesthetic pleasure. However, it is wrong to regard them only as body movements or dance, it is incompatible with the sublimity of the matter. Each movement or ritual has a deep inner meaning. In this article, we will see that the performance of certain ceremonies opens a door to the world of meaning.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Rifâî, Mevlevî, Sâmiha Ayverdi, Ceremony

من لسان سميحة أيفردي بعض احتفالات الرفاعي والموليفي

Öz

أساس التصوف هو إحياء محبة الله والرسول مع الأخلاق الحميدة والتوحيد. الشكل المؤسسي للتصوف هو الطريقة. وفي طريقة مكتملة الأركان، هناك شيخ ومريدين و تكايا، وعدد من الآداب والعادات والمراسم والطقوس التي تضمن استمرار النظام. وهذه الاشياء لا تتشكل جوهر التصوف، ولكنها عناصر ضرورية لاستمرار المؤسسة وسير التعليم فيها بشكل سليم. ومن بينها مجالس الذكر وبعض الاحتفالات. غالبية الطرق الصوفية يصل سندهم الى سيدنا علي كرم الله وجهه . وذكرهم جهري الصوت و مسموع. غالبًا ما يجلب الصوت الحركة معه. إن حركات الجسم التي تتم أثناء مجالس الذكر الحماسية تحتوي على أشكال متنوعة تتناسب مع سمو تلك المقام. هذه تختلف عن الرقصات الدنيوية. هذه الأذكار والاحتفالات ليست عشوائية. جميعهم لديهم أخلاق وآداب، ويمكن تعلمها من خلال الممارسة.
أذكار الرفاعي والمولوي مفعمة بالحيوية والبهجة. مظهره ينقل متعة جمالية. لكن اعتبارها مجرد حركات جسدية أو رقص أمر خاطئ، ولا يتوافق مع سمو القضية. كل حركة أو طقوس أو احتفال لها معاني داخلية عميقة. وفي هذه المقالة سنرى باباً يُفتح إلى عالم المعنى الذي تحمله بعض الاحتفالات مع اجرائها.

Anahtar Kelimeler

التصوف, الرفاعي, الموليفي, سميحة أيفردي, احتفال

Kaynakça

• Ayverdi, Sâmiha. Âbide Şahsiyetler. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 3. baskı, 2001.
• Ayverdi, Sâmiha. Boğaziçi’nde Târih. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 5. Baskı, 2002.
• Ayverdi, Sâmiha. İstanbul Geceleri. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 4. Basım, 2003.
• Ayverdi, Sâmiha. Sen Onu Kaybettin. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2023.
• Binark, İsmet. Sâmiha Ayverdi Bibliyografyası. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2005.
• Demirci, Mehmet. “Hz. Mevlânâ: Hasan Benim Dervişimi Koru”. Yeni Asır Gazetesi (16.12.2021). https://www.yeniasir.com.tr/yazarlar/mehmet.demirci/2021/12/16/hz-mevlana-hasan-benim-dervisimi-koru
• Ergiydiren, Özcan. Hayâli Cihan Değer, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2009.
• Koç, Mustafa. Revnakoğlu’nun İstanbul’u Fatih. İstanbul: Fatih Belediyesi Yayınları, 2021.
• Rifâî, Kenan. Şerhli Mesenvî-i Şerif. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2015.
• Sayar, Ahmet Güner. Hasan Ali Yücel'in Tasavvufi Dünyası ve Mevleviliği. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2017.
• Şeyh Mehmed. Niyazi Mısri'nin İzinde Bir Ömür Seyahat. Hazırlayanlar: Mustafa Kara-Yusuf Kabakçı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010. Tahralı, Mustafa. “Kenan Rifâî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/254-255. Ankara: TDV Yayınları, 2022. Uluant, Zeynep. “Samiha Ayverdi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ek-1/150-151. Ankara: TDV Yayınları, 2020.