Toplumsal Bakış Açısıyla Katı Atık ve Geri Dönüşüme İlişkin Tutumların İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 152 - 178, 31.03.2023

Kadir Karatekin , Sibel Oğuz Haçat , Fatıma Betül Demir

Öz

Tüketim miktarının hızla arttığı günümüzde geri dönüşüm, geri kazanım ve geri kullanım olarak önem kazanan atık yönetimi, toplumsal yapıyı oluşturan bireyler tarafından nasıl bir değerlendirmeye tabi tutulduğu önem taşımaktadır. Bu düşünceden hareketle araştırmada farklı sosyokültürel ve farklı sosyoekonomik düzeye sahip bireylerin çeşitli değişkenler açısından katı atık ve geri dönüşüme ilişkin tutumlarını tespit etmek ve bu konuya toplumsal bir bakış açısı getirmek amaçlanmıştır. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak “Katı Atık ve Geri Dönüşüme Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, gönüllü katılım ilkesi doğrultusunda, farklı sosyoekonomik ve sosyokültürel yapıda yer alan 558 katılımcı oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda katılımcıların katı atık ve geri dönüşüme yönelik tutumlarının yüksek düzeyde olduğu görülmektedir. Ayrıca katılımcıların katı atık ve geri dönüşüme yönelik tutumları üzerinde çeşitli değişkenlerin etkisi olduğu tespit edilmiştir. Katı atık ve geri dönüşüm, yaşamın her alanı ile ilişkili konularındandır. Bu açıdan düşünüldüğünde toplumda yer alan tüm bireylerin, katı atık ve geri dönüşüm ile ilgili bilgi, davranış ve tutumlarının geliştirilmesi sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Katı atık, Geri dönüşüm, Tutum, Toplum

Investigation of Attitudes towards Solid Waste and Recycling from a Social Perspective

Öz

Today, where the amount of consumption is increasing rapidly, waste management, which gains importance as recycling, recovery and reuse, is important how it is evaluated by the individuals who make up the social structure. Based on this idea, it was aimed to determine the attitudes of individuals from different sociocultural and socioeconomic levels towards solid waste and recycling in terms of various variables and to bring a social perspective to this issue. Scanning model was used in the research. “Attitude Scale Towards Solid Waste and Recycling” was used as a data collection tool. The sample of the research consists of 558 participants from different socioeconomic and sociocultural structures in line with the principle of voluntary participation. As a result of the research, it is seen that the attitudes of the participants towards solid waste and recycling are at a high level. In addition, it has been determined that various variables have an effect on the attitudes of the participants towards solid waste and recycling. Solid waste and recycling are subjects related to every aspect of life. From this point of view, it should be ensured that all individuals in the society develop their knowledge, behaviors and attitudes about solid waste and recycling.

Anahtar Kelimeler

Solid waste, Recycling, Attitude, Society

Kaynakça

• Referans1: Akdoğan, A. ve Güleç, S. (2007). Sürdürülebilir katı atık yönetimi ve belediyelerde yöneticilerin katı atık yönetimiyle ilgili tutum ve düşüncelerinin analizine yönelik bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 39-69. https://dergipark.org.tr/en/pub/huniibf/issue/7874/103457
• Referans2: Akıncı, M. (1996). Oluşum ve yapılanma sürecinde Türk çevre hukuku. Kocaeli Kitap Kulübü.
• Referans3: Akyüz, H. (1991). Eğitim sosyolojisinin temel kavram ve alanları üzerine bir araştırma. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Referans4:Ak, Ö. ve Genç, A. T. (2018). Üniversite öğrencilerinin geri dönüşüm bilinci üzerine bir araştırma: Sakarya üniversitesi örneği. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 20-39. https://dergipark.org.tr/en/pub/ead/issue/48247/610773
• Referans5:Altınışık, T. (2014). Ulusal geri dönüşüm. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
• Referans6:Aytaç, Ö. (2003). Meslekler sosyolojisi açısından polislik mesleği. Polis ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 15-33.
• Referans7: Baldassare, M. & Katz, C. (1992). The personal threat of environmental problems as predictor of environmental practices. Environment and Behavior, 24(5), 602-616. http://dx.doi.org/10.1177/0013916592245002
• Referans8: Bartelings, H. & Sterner, T. (1999). Household waste management in a Swedish municipality: determinants of waste disposal, recycling and composting. Environmental and resource economics, 13(4), 473-491. https://link.springer.com/article/10.1023/A:1008214417099
• Referans9: Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Referans10: Cici, M., Şahin, N., Görgen, İ. ve Deniz, S. (2005). Öğretmen adaylarının katı atık kirliliği bağlamında çevresel farkındalık ve bilgi düzeyleri. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 4(7), 37-50. http://www.ebuline.com/pdfs/7Sayi/7_3.pdf
• Referans11: Cirhinlioğlu, Z. (1996). Meslekler ve sosyoloji. Gündoğan.
• Referans12: Çabuk, B. ve Karacaoğlu, Ö. C. (2003). Üniversiteli öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1), 189-198.
• Referans13:Çelik, M. (2015). Avukat, doktor ve öğretmen meslek gruplarının din anlayışı (Adana örneği) (Tez No. 398274). [Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi], YÖK Tez Merkezi.
• Referans14:Çimen, O. ve Yılmaz, M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin geri dönüşümle ilgili bilgileri ve geri dönüşüm davranışları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 2012, 63-74.
• Referans14:Demirbağ, B. C. ve Güngörmüş, Z. (2012). Bireylerin evsel katı atık yönetimine ilişkin bilgi ve davranışları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 127-137.
• Referans15: Ebreo, A., Hershey, J. & Vining, J. (1999). Reducing solid waste: Linking recycling to environmentally responsible consumerism. Environment and Behavior, 31(1), 107-135.
• Referans16:Eke, B. (1987). Bir sosyal sınıf belirleyicisi olarak meslek faktörü. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 14, 377-401.
• Referans17:Ergün, M. (1994). Eğitim sosyolojisi. Ocak.
• Referans18:Eryılmaz, Ç. (2017). Sosyal bilim paradigmaları çerçevesinde çevre sosyolojisi'nin kuramları ve kavramları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), 159- 174. http://dx.doi.org/10.18069/firatsbed.346440
• Referans19:Güneş, G. (2013). Toplumsal cinsiyet ve çevre. İçinde G. Aras, L, Gültekin, G. Güneş, C. Ertung, ve A. Şimşek (Ed.). Toplumsal cinsiyet ve yansımaları (ss. 17-46). Atılım Üniversitesi.
• Referans20:Güney, E. (1992). Çevre sorunları ortam kirlenmesi. Bizim Gençlik.
• Referans21: Goode, W. (1996). Topluluk içinde topluluk: Meslekler. İçinde Z. Cirhinlioğlu (Ed.). Meslekler ve sosyoloji (ss. 67-80). Gündoğan.
• Referans22: Hanay, Ö. ve Koçer, N. (2006). Elazığ kenti katı atıkları geri kazanım potansiyelinin belirlenmesi. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 18(4), 507- 511.
• Referans23:Hoel, M. (1991). Global environmental problems: The effects of unilateral actions taken by one country. Journal of environmental economics and management, 20(1), 55-70. http://dx.doi.org/10.1016/0095-0696(91)90023-C
• Referans24:Kabaş, D. (2004). Kadınların çevre sorunlarına ilişkin bilgi düzeyleri ve çevre eğitimi (Tez No. 191805). [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi], YÖK Tez Merkezi.
• Referans25:Karaca, Z. (2018). Kent ve çevre sorunlarında toplumsal duyarlılık: Antakya örneği eğitimi (Tez No. 531494). [Yüksek Lisans Tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi], YÖK Tez Merkezi.
• Referans26: Karakaş, M. (2003). Türk polisinin mesleki profili. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Referans27:Karatekin, K. (2013). Öğretmen adayları için katı atık ve geri dönüşüme yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10), 71-90.
• Referans29:Karatekin, K., Kuş, Z. ve Merey, Z. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarının çözümünde sosyal katılımları. İlköğretim Online, 13(2), 345-361.
• Referans30:Karatekin, K. ve Merey, Z. (2015). Attitudes of preservice social studies teachers towards solid wastes and recycle. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 297-314.
• Referans31:Karaboğa, T. (2016). Çevre sosyolojisinde çevre sorunlarına yönelik alternatif arayışlar. Akademik Bakış Dergisi, 55, 716-726.
• Referans32:Karagözoğlu, M. B., Özyonar, F., Yılmaz, A. ve Atmaca, E. (2009). Katı atıkların yeniden kazanımı ve önemi. Türkiye’de Katı Atık Yönetimi Sempozyumu YTÜ, 15-17 Haziran 2009 içinde (s. 15-17). Türkiye: İstanbul.
• Referans33:Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (23. bs.). Nobel.
• Referans34:Keskin Gürel, Ş. (2008). Çevre sorunlarına duyarlılık ve çevre Bilinci (Afyonkarahisar ili örneği) (Tez No. 229251). [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi], YÖK Tez Merkezi.
• Referans35:Konak, N. (2010). Çevre sosyolojisi: Kavramsal ve teorik gelişmeler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 271-283.
• Referans36: Kükrer, Ö. (2012). Tüketicilerin çevresel sorumluluklarının yeşil reklamlara yönelik tutumlarına etkisi: Eskişehir örneği. Journal of Yasar University, 26(7), 4505-4525.
• Referans37:Larouque, P. (1969). Sosyal sınıflar (Y. Gürbüz, Çev.). Remzi Kitabevi.
• Referans38:Öcal, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 333-352.
• Referans39:Özdemir, Ş. (1988). Türkiye’de toplumsal değişme ve çevre sorunlarına duyarlılık. Palme.
• Referans40:Özey, R. (2009). Çevre sorunları. (3. bs.). Akif Yayınevi.
• Referans42:Özmen, D., Çakmakçı Çetinkaya, A. ve Nehir, S. (2005). Üniversite öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(6), 330-334.
• Referans43:Özsoy, S. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevre algılarının çizdikleri resimler aracılığıyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(12), 1117-1139.
• Referans44:Palabıyık, H. (2001). Belediyelerde kentsel katı atık yönetimi: İzmir büyükşehir belediyesi örneği. Yayınlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Referans45:Savaşçın, M. Y. (2000). Bütünsel çevre bilinci ve çevre yalanları. Duyal Matbaacılık.
• Referans46: Sauvé, L. (1996). Environmental education and sustainable development: A further appraisal. Canadian Journal of Environmental Education, 1, 7-34.
• Referans47:Sharholy, M., Ahmad, K., Mahmood, G. ve Trivedi, R. C. (2008). Municipal solid waste management in Indian cities–A review. Waste management, 28(2), 459-467.
• Referans48:Straughan, R. ve Roberts, J. A. (1999). Environmental segmentation alternatives: A look at green consumer behaviour in the new millenium. Journal of Consumer Marketing, 16(6), 558-575. http://dx.doi.org/10.1108/07363769910297506
• Referans49:Şimşekli, Y. (2004). Çevre bilincinin geliştirilmesine yönelik çevre eğitimi etkinliklerine ilköğretim okullarının duyarlılığı. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 83-92.
• Referans50:Tuna, Y. (2011). Birey ve davranış. Anadolu Üniversitesi.
• Referans51:Uysal, C. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik vatandaşlık düzeylerinin belirlenmesi (Tez No. 532463). [Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi], YÖK Tez Merkezi.
• Referans52:Uzunoğlu, S. (1996). Çevre eğitiminin amaçları, uğraşı alanları ve sorunları. Ekoloji, 21, 7-12.
• Referans53:Ünal, V. (2010). Çevre sorunları ve dindarlık ilişkisi “Kayseri örneği”(Tez No. 279081). [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi], YÖK Tez Merkezi.
• Referans54: Ünder, H. (1996). Çevre felsefesi-etik ve metafizik görüşler. Doruk.
• Referans54: Vining, J. ve Ebreo, A. (1992). Predicting recycling behavior from global and specific environmental attitudes and changes in recycling opportunities. Journal of Applied Social Psychology, 22, 1580-1607.
• Referans55: Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (Genişletilmiş 10. Basım). Seçkin.
• Referans56:Yücel, M., Altunkasa, F., Güçray, S., Uslu, C. ve Say, N. P. (2006). Adana’da çevre duyarlılığı düzeyinin ve geliştirme olanaklarının araştırılması. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(2), 217-228.