Sarıaltun tarafından hazırlanan “Arkeolojik yerleşim yerleri ile jeomorfoloji arasındaki etkileşim: Aşağı Garzan Havzası örneği” (Türk coğrafya Dergisi, Haziran 2021, 77, 195-210) başlıklı yayın ile ilgili yorumlar

Yıl 2022, Sayı: 80, 123 - 130, 30.06.2022

Murat Sunkar İbrahim Polat

https://doi.org/10.17211/tcd.1111897

Öz

Bu makalede, Yanarsu (Garzan) Çayı’nın İkiköprü ile Dicle Nehri arasında kalan havzasında “arkeolojik
yerleşmeler ile jeomorfoloji arasındaki etkileşim” konusunda yayınlanmış bir makale
değerlendirilmiştir. Yanarsu Çayı, Dicle Nehri’nin önemli kollarından biri olup Diyarbakır Havzası’nın
doğusunda yer almaktadır. Bu akarsuyun Diyarbakır Havzası’nda kalan aşağı havzasında,
geniş taraçalar oluşmuştur. Taraçalar tarım potansiyelinin yüksek olması ve su kaynaklarının
varlığı nedeniyle arkeolojik yerleşmeler tarafından kullanılmıştır. Sarıaltun (2021) “Aşağı Garzan
Havzası’nda arkeolojik yerleşmeler ile jeomorfoloji arasındaki etkileşim” konusunda yapmış olduğu
makalesinde, taraçaları GT1 (30-40 m), GT2 (+10-20 m), GT3 (+5-9 m) ve GT4 (+1-4 m)
olmak üzere 4 basamakta değerlendirmiştir. Ayrıca Aşağı Garzan Havzası’nda 100 günlük ayrıntılı
jeomorfolojik arazi çalışması yaptığını belirtmektedir. Fakat Sarıaltun’un (2021) havza sınırlandırması,
yöntem, jeoloji ve jeomorfoloji konularında sunduğu görüş, yorum ve bulgularının
önemli hatalar içerdiğini düşünüyoruz. Bu hataların en önemlisi taraçalar konusunda yapılmış
sınıflandırmadır. Çünkü aynı havzada bizim yapmış olduğumuz jeomorfolojik gözlem ve araştırmaların
sonuçları ile Sarıaltun’un (2021) sonuçları tamamen farklıdır. Başta jeomorfoloji konuları
olmak üzere hatalı değerlendirmeler ile ilgili olarak aşağıdaki başlıklarda somut deliller sunulmuştur.
Ayrıca Yanarsu Çayı taraçalarının jeomorfolojik özellikleri kısaca özetlenmiştir. Böylece
taraçaların sınıflandırılması ile ilgili hataların düzelmiş olacağını düşünüyoruz.

Anahtar Kelimeler

Yanarsu Çayı, Garzan Çayı, Taraça, Arkeolojik Yerleşme.

Destekleyen Kurum

Fırat Üniversitesi

Proje Numarası

FÜBAP İSBF 15.02

Teşekkür

Proje kapsamında sağlanan destek nedeniyle teşekkür ederiz.

Comments on “Interaction between archeological site and geomorphology: a case study of the lower Garzan Basin” (Turkish Geographical Rewiev, June 2021, 77, 195-210) about the publication prepared by Sarıaltun

Öz

In this study, an article published on “the interaction between archaeological settlements
and geomorphology” in the section of Yanarsu (Garzan) Stream basin between İkiköprü and
the Tigris River was evaluated. Yanarsu Stream is one of the important tributaries of the Tigris
River and located in the east of the Diyarbakır Basin. Wide terraces were formed in the
lower basin of this stream, which is in the Diyarbakır Basin. These terraces were used by archaeological
settlements due to their high agricultural potential and the availability of water
resources. In his article on “The interaction between archaeological site and geomorphology
in the Lower Garzan Basin”, Sarıaltun (2021) evaluated the terraces in 4 steps as GT1 (30-40
m), GT2 (+10-20 m), GT3 (+5-9 m) and GT4 (+1-4 m). Sarıaltun also states that he carried out a
100-day detailed geomorphological field study in the Lower Garzan Basin. However, we think
that Sarıaltun’s (2021) opinions, comments and findings on the basin classification, method,
geology and geomorphology contain mistakes. The most important of these mistakes is the
classification made about the terraces. Because the results of our geomorphological observations
and researches in the same basin and the results of Sarıaltun (2021) are completely
different. Tangible evidence has been presented under the following headings regarding incorrect
assessments, especially on the geomorphological issues. In addition, the geomorphological
features of the terraces of Yanarsu Stream were briefly summarized. Thus, we consider
that the mistakes related to the classification of the terraces will be corrected.

Anahtar Kelimeler

Yanarsu Stream, Garzan Stream, Terrace, Archaeological Settlements.

Proje Numarası

FÜBAP İSBF 15.02

Kaynakça

• Bridgland, D. R., Demir, T., Seyrek, A., Pringle, M., Westaway, R., Beck, A. R., Rowbotham,G., & Yurtmen, S. (2007). Dating Quaternary volcanism and incision by the River Tigris at Diyarbakır. southeast Turkey. Journal of Quaternary Science: Published for the Quaternary Research Association, 22(4), 387-393. https:// doi.org/10.1002/jqs.1074
• Doğan, U. (2005). Holocene fluvial development of the Upper Tigris Valley (Southeastern Turkey) as documented by archaeological data. Quaternary International, 129, 75-86. https://doi.org/ 10.1016/j.quaint.2004.04.008
• Karadoğan, S. (2018). Garzan Havzasında jeomorfolojik peyzaj ve etkileri. Researcher, 6 (2), 237-271.
• Kuzucuoğlu, C. (2002). Preliminary obsevation on Tigris Valley terracese between Bismil and Batman, In: Tuna, N., Velibeyoğlu, J., (Eds.) Salvege Project of the Archaeological Heritage of the Ilısu-Carchemish Dam Reservoirs Activities in 2000, METU, Ankara, pp. 759-771
• Polat, İ. (2018). Yanarsu (Garzan) Çayı Aşağı Havzası (Siirt/Kurtalan) jeomorfolojisi (Yayın no: 515189) [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Sarıaltun, S. (2020). Aşağı Garzan Havzası’nda jeomorfolojik özelliklerin arkeolojik yerleşmelere etkisi. (Yayın no: 644472) [Doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Sarıaltun, S. (2021). Arkeolojik yerleşim yerleri ile jeomorfoloji arasındaki etkileşim: Aşağı Garzan Havzası örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (77), 195-210. https://doi.org/10.17211/tcd.942857
• Sunkar, M., & Tonbul, S. (2013). İluh Deresi (Batman) Havzası’nın jeomorfolojisi. Coğrafya Dergisi, 1 (24) , 38-60
• Sunkar, M., & Tonbul, S. (2015, Ekim 15-17). Batman Çayı (Batman) taraçalarının genel morfolojik özellikleri [Sempozyum sunumu özet]. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (UJES, 2015), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, Türkiye.
• Sunkar, M. Avci, V., & Polat, İ. (2015, 21-23 Mayıs). Erzen Garzan Bölgesi’nde Siirt uydu görüntüleri analizleri ile tarihi yerleşme alanlarının belirlenmesi ve bu yerleşmelerin tahrip olmasında beşeri faktörlerin etkileri. Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi, 702-710. Ankara, Türkiye.
• Sunkar, M., & Siler, M. (2016). Determination of the Quaternary Period River System in the Southeast of Diyarbakır Basin (Raman Mountain) According To Geomorphological Data. In R. Efe, İ. Cürebal, G. Nyussupova., & E. Atasoy, (Eds). Recent Researches in Interdisciplinary Sciences, 496.
• Sunkar, M. (2017). Erzen (Garzan) Bölgesi’nde (Siirt) uydu görüntüleri analizleri ile tarihi yerleşme alanlarının belirlenmesi ve bu yerleşmelerin tahrip olmasında doğal ve beşeri faktörlerin etkisi. FÜBAP İSBF 15.02
• Sunkar, M., Polat, İ., & Avci, V. (2017, Kasım 8-10). Yanarsu (Garzan) Çayı Aşağı Havzası’nın (Kurtalan/Siirt) yapısal jeomorfolojisi [Sempozyum sunumu özet]. Türk Coğrafya Kurumu, 75. Yıl Uluslararası Kongresi, 629-630. Ankara, Türkiye.
• Sunkar, M., & Polat, İ. (2018, 2-5 Mayıs). Yanarsu (Garzan) Çayı taraçalarının jeomorfolojik özellikleri (Kurtalan/Siirt) [Sempozyum sunumu özet]. VIII. Türkiye Kuvaterner Sempozyumu. İstanbul, Türkiye.
• Şenel, M. (2007). 1:100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları, Mardin- M46 Paftası. No: 69. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara, Türkiye.
• Şenel, M. (2008). 1:100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları, Mardin- M47 paftası. No: 66. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara, Türkiye
• Tonbul, S. & Sunkar, M. (2008, Ekim 20-23). Batman şehrinde yer seçiminin jeomorfolojik özellikler ve doğal risk açısından değerlendirilmesi [Sempozyum sunumu özet]. Ulusal Jeomorfoloji
• Sempozyumu 2008 (Prof. Dr. M. ARDOS Anısına), Sayfa: 103-114, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale, Türkiye.
• Yeşilova, Ç. (2012). Baykan-Kurtalan-Şirvan (Siirt) arasındaki tuz içeren birimlerin stratigrafik-sedimantolojisi incelemesi ve ekonomik önemi. (Yayın no: 309825) [Doktara tezi, Yüzücü Yıl Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yıldırım, A., & Karadoğan, S. (2005, Eylül 29-30). Raman-Gercüş antiklinalleri arasında Dicle Vadisinin jeomorfolojisi [Sempozyum sunumu özet]. Ulusal Coğrafya Kongresi 2005 (Prof. Dr. İsmail Yalçınlar Anısına) Bildiri Kitabı, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü ve Türk Coğrafya Kurumu, Sayfa: 421-433, İstanbul, Türkiye.
• Yılmaz, E., & Duran, O. (1997). Güneydoğu Anadolu Bölgesi otokton ve allokton birimler stratiğrafi adlama sözlüğü, (LEXICON), Türkiye petrolleri Anonim Ortaklığı, Araştırma Gurubu Başkanlığı Eğitim Yayınları No: 1