Bütünleşik miras alanları için yönetim modeli önerisi: Troya Tarihi Milli Parkı örneği

Yıl 2025, Sayı: 87, 115 - 123, 30.06.2025

Koray Özcan , Şaziye Bal

https://doi.org/10.17211/tcd.1634781

Öz

Bütünleşik miras alanı, farklı kaynak ve işlev değerlerine sahip doğal ve kültürel miras varlıklarının mekânsal olarak bir arada yer aldığı karma koruma alanlarını ifade etmektedir. Bu yönüyle, bütünleşik miras alanları, işbirlikçi planlamayı, geniş katılımı, kurumlar arası yetki ve sorumluluk paylaşımını ön planda tutan bütüncül bir yönetim mekanizması bağlamında ele alınması gerekli özel koruma alanlarıdır. Araştırmaya konu olan alan; Türkiye’nin batısında, Çanakkale il sınırları içerisindeki Biga Yarımadasında yer alan Troya Tarihi Milli Parkı’dır. Araştırmanın amacı, doğal ve kültürel miras varlıklarını bünyesinde barındıran Troya Milli Tarihi Parkı örneğinde kavramsal ve kurumsal alternatifler içeren bütüncül bir yönetim modeli önerisi sunulmasıdır. Bu model dört bileşenden oluşmaktadır. Birincisi, kurumlararası yetki ve sorumluluk paylaşımının ön planda tutulduğu yönetim modelidir. İkincisi, paydaşlar arası diyalog ve ortaklıkların geliştirilmesine dayalı katılım modelidir. Üçüncüsü, bütünleşik miras koruma stratejilerini tanımlayan planlama–uygulama modelidir. Sonuncusu ise bütçe programı ile mali kaynak olanaklarına ilişkin açılımlar sunan finansman modelidir. Araştırmanın, doğal ve kültürel miras kaynaklarının mekânsal birlikteliğine dayanan bütünleşik miras alanlarına yönelik yönetim modeli tartışmalarına kavramsal ve kurumsal yönden katkı sunabileceği düşünülmektedir. Kavramsal katkının içeriği, “bütünleşik miras alanı” olarak tanımlanan “koruma statü önerisi olarak ifade edilebilir. Kurumsal katkı ise planlama–uygulama ve denetim–izleme süreçlerinin sürdürülebilir kılınmasına yönelik yönetim, katılım, planlama–uygulama ve finansman mekanizmalarına katılımcı ve etkin bir yönetim mekanizması önerilmesidir.

Anahtar Kelimeler

Bütünleşik miras alanı , yönetim modeli , Troya Tarihi Milli Parkı

Etik Beyan

---

Destekleyen Kurum

Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi tarafından 2018FEBE041 numaralı proje ile desteklenmiştir

Proje Numarası

Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi tarafından 2018FEBE041 numaralı proje ile desteklenmiştir

Teşekkür

Bu makalenin dayandığı yüksek lisans tezine akademik ve bilimsel görüş ve önerileri ile katkı sunan Sayın Prof. Dr. Zekiye Yenen (Yıldız Teknik Üniversitesi) ve Sayın Prof. Dr. Bilal Söğüt (Pamukkale Üniversitesi) ile Troya Kazı Başkanı Sayın Rüstem Arslan (Çanakkale 18 Mart Üniversitesi) teşekkür ile anılır.

A management model proposal for integrated heritage sites: The case of Troya Historical National Park

Öz

Integrated heritage area refers to mixed conservation areas where natural and cultural heritage assets with different resource and function values are located in spatially together with. For this reason, integrated heritage areas as the special conservation areas that need to be addressed in the context of an integrated management mechanism that prioritizes collaborative planning, broad participation, and sharing of authority and responsibilities between institutions. This study is focused on Troy Historical National Park having different conservation zones, located on the Biga Peninsula within the Çanakkale provincial borders in the west of Türkiye. The aim of this study is to be presented a proposal holistic management model including conceptual and institutional alternatives for in the case of Troy Historical National Park included natural and cultural heritage assets together with in spatially. This model is composed of four components. At first, it is named as the managerial model which prioritizes the sharing with authority and responsibility between the institutions The secondly, it is defined as the participation model depending on development of dialogue and collaboration between stakeholders. Thirdly, it is named as the planning–implementation model defines the heritage conservation strategies. And finally, it is the financial model which presents alternatives relating as budget resources and fiscal/funding opportunities. It is considered that this study can be presented conceptual and institutional context to debates on managerial model relating to the integrated heritage areas. In this framework, the content of conceptual contribution can be expressed as that conservation zone proposal as called “integrated heritage area”. And, it can be said that the institutional contribution is the effective and collaborative a managerial mechanism which includes planning-implementation and also controlling-monitoring processes in the context of the sustainable conservation strategies.

Anahtar Kelimeler

Integrated heritage site , management model , Troy Historical National Park

Proje Numarası

Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi tarafından 2018FEBE041 numaralı proje ile desteklenmiştir

Kaynakça

• Bal, Ş. (2019). Bütünleşik miras alanları için yönetim modeli önerisi: Troya Tarihi Milli Parkı örneği. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Cleere, H. (2010). Management plans for archaeological sites: A world heritage template. Conservation and Management of Archaeological Sites, 12(1), 4–12. https://doi.org/10.1179/175355210X12791900195025
• Demas, M. (2002). Planning for conservation and management of archaeological sites: A values–based approach. (Eds: J. M. Teutónico & G. Palumbo), Management planning for archaeological sites, An international workshop, Los Angeles: The Getty Conservation Institute Press, ss. 27–40.
• Dudley, N. (Editor) (2008). Guidelines for applying protected area management categories. Gland: IUCN Press.
• Duman, C. (2022). Karamenderes Havzası’nın (Çanakkale) coğrafi ekolojisi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Eurosite (1999). Toolkit: management planning. Lille: EUROSITE Press, ss. 1–13.
• Feilden, B. M. & Jokilehto, J. (1998). Management guidelines for world cultural heritage sites. Roma: ICCROM Press, s. 23–40.
• Günay, U. K. (2017). Troya Tarihi Milli Parkı çevresindeki amfibi ve kuş popülasyonları üzerine ekolojik araştırmalar. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Iamandi, C. (2004). Module 5: Management of historic cities, The Caribbean capacity building program (CCBP). La Habana: UNESCO Press, ss. 16–31.
• Ringbeck B. (2008). Management plans for world heritage sites: A practical guide. Bonn: German Commission for UNESCO Press.
• Ringbeck, B. (2018). The world heritage convention and its management concept. Aspects of management planning for cultural world heritage sites, principles, approaches and practices, (Ed. S. Makuvaza) Cham: Springer International Press, ss. 15-24.
• Romano, M. (2014). Cultural heritage management process: action plan for Banteay Chhmar, Kambodia: UNESCO Press, ss. 2–8.
• Shipley, R., & Kovacs, J. F. (2008). Good governance principles for the cultural heritage sector: Lessons from international experience. Corporate Governance: The international journal of business in society, 8(2), 214–228. https://doi.org/10.1108/14720700810863823
• Şengül, E. (2012). Kumkale (Çanakkale/Türkiye) Deltası’nın avifaunası. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Taylor, K., & Verdini, G. (2022). Management planning for cultural heritage: Places and their significance. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315718484
• Thomas, L. & Middleton, J. (2003). Guidelines for management planning of protected areas. Cambridge: IUCN Press, s. 3–57.
• UDGP (1971). Troya Tarihi Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı. Ankara: T.C. Orman Bakanlığı.
• UDGP (2004). Troya Tarihi Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı Analitik Etüt Rapor. Ankara: Milli Parklar Dairesi Başkanlığı.
• UDGP (2010). Troya Tarihi Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Revizyon Planı. Ankara: Çevre ve Orman Bakanlığı.
• UDGP (2015). Troya Tarihi Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Revizyon Planı. Ankara: Orman ve Su işleri Bakanlığı.
• UNESCO (2005). Operational guidelines for the implementation of the World Heritage Convention. Paris: UNESCO World Heritage Centre Press. UNESCO, ICCROM, ICOMOS & IUCN (2013). Managing cultural world heritage. Paris: UNESCO World Heritage Centre Press, ss. 12–53.