YEDİSU'DA SOGD KOLONİLERİ VE TÜRK-SOGD ETKİLEŞİMİ

Yıl 2020, Cilt: 126 Sayı: 248, 121 - 132, 31.10.2020

Sümeyra Türk Yıldız

Öz

VI. yüzyılın II. yarısında iktisadi, siyasi ve ticari sahada söz sahibi olmaya başlayarak, dönemin Bizans, Sâsânî ve Çin gibi büyük devletleri ile başarılı diplomatik ilişkiler geliştiren Batı Göktürk Kağanlığı, Orta Asya bozkırlarında kendi idari sistemini kurarak İpek Yolu ticaretini ve mahir Sogd tüccarlarını kontrolü ve nüfuzu altına almayı başarmıştır. Bu gelişme ile birlikte tarımla, zanaatle ve ticaretle uğraşan yerli halkın refah seviyesi, Batı Göktürk kağanlarının kucaklayıcı ve yenilikçi siyaseti neticesinde zirve dönemini yaşamıştır. Ticaretin gelişmesi yeni şehirlerin kuruluşunu teşvik etmiş, Batı Göktürk topraklarında meskûn olan Türk boylarının varlığı ise hızlı bir Türkleşme sürecini beraberinde getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yedisu, Sogdlular, Batı Göktürk Kağanlığı, Türgeşler

Kaynakça

• ABDURRAHMAN, V.: ‘‘Orta Asya’daki Bir Kısım Türk Yer Adları ve Bu Yerlerin Tarihi Süreç İçerisindeki Siyasi Durumu Üzerine’’, Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu 8-10 Mayıs 2002, Ankara 2004.
• BARATOVA, L. S.: ‘‘Orta Asyadaki Türk Kağanlığı (M. S. 600-800)’’, Türkler Ansiklopedisi, Cilt: II, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• BAYPAKOV, K. M. - ERZAKOVİÇ, L. B.: Drenvie Goroda Kazahstana, Alma-Ata 1971.
• BAYPAKOV, K. M.: Srednevekovaya Gorodskaya Kultura Yujnogo Kazahstana; Semireçya (VI-naçalo XIII v.), Nauka, Alma-Ata 1986.
• BAYPAKOV, K. M. GORYAÇEVA, V. D.: ‘‘Osnovnıe İtogi Arheologo-Topografiçeskogo İzuçeniya Krasnoreçenskogo Gorodişa v 1978-1983’’ Krasnaya Reçka i Burana, İlim, Frunze 1989.
• BAYPAKOV, K. M.: ‘‘VI.-IX. Yüzyıllarda Kazakistan’daki Şehirler ve Yerleşik Kültür’’, Türkler Ansiklopedisi, Cilt: III, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• BERNŞTAM, A.N.: “Sogdiyskaya kolonizatsiya Semireçya”, Kratkiye Soobşeniy İnstituta İstorii Materialnoy Kutlurı, AN SSSR, Vıp: IV, Moskva - Leningrad 1940.
• BERNŞTAM, A. N.: Arheologiçeskiy Oçerk Severnoy Kirgizii, Komiteta Nauk pri SNK Kirgizskoy SSR, Frunze 1941.
• BERNŞTAM, A. N.: İzbrannıe Trudı po Arheologii i İstorii Kırgızov i Kırgızstana, T.I., Fond ‘‘Soros Kırgızstan’’, Bişkek 1997.
• BERNŞTAM, A. N.: İzbrannıe Trudı po Arheologii i İstorii Kırgızov i Kırgızstana, T.I., Fond ‘‘Soros Kırgızstan’’, Bişkek 1998.
• BİÇURİN, N. Ya.: Sobranie Svedeniy o Narodah, Obitavşih v Sredney Azii v Drevnie Vremena, T.II., İz. Akademii Nauk SSSR, Moskva-Leningrad 1950.
• BURYAKOV, Yu. F.: ‘‘Eski ve Orta Çağ Dönemlerinde Büyük İpek Yolu Üzerindeki Orta Asya Türkleri’’, Türkler Ansiklopedisi, Cilt: III, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• FRUMKIN, G.: Archaeology in Soviet Central Asia, E. J. Brill, Köln 1970.
• KLYAŞTORNIY, S. G. - SULTANOV, T. İ.: Kazakistan Türkün Üç Bin Yılı, Çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2013.
• KOJEMYAKO, P. N.: ‘‘Otçet o Raskopaçnıh Rabotah na Krasnoreçenskom Gorodişe v 1962-1963 gg.’’ Krasnaya Reçka i Burana, İlim, Frunze 1989.
• KOLÇENKO, V. A.: “K voprosu o ‘sogdiytsah’ v Çuyskoy Doline”, Dialog Tsivilizatsiy, Vıp:III, Bişkek 2003.
• LİTVİNSKY, B. A.: ‘‘The Hephthalite Empire’’, History of Civilizations of Central Asia, Vol.:III, Unesco Publishing, France 1996.
• LİVŞİTS, V. A.: Sogdiyskie Dokumentı c Gorı Mug/Yuridiçeskie Dokumentı i Pisma Çteni, Pereved i Kommentarii, Vostoçnıy Literaturı, Moskova 1962.
• MALİKOV, A. M.: ‘‘Arkeolojik ve Yazılı Kaynaklara Göre Maveraünnehir Türkleri (M.S. VI.-VIII. yüzyıllar)’’, Türkler Ansiklopedisi, Cilt: II, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• MANDELŞTAM, A. M.: ‘‘Srednyaya Aziya v VI.-VII. vv.’’, Oçerki İstorii SSSR. Krizis Rabovladelçeskoy Sistemı i Zarojdenie Feodalizm na Territorii SSSR III-IX. vv., Moskova 1958.
• MANGALTEPE, İ.: Bizans Kaynaklarında Türkler (Menandros Protektor ve Theophylaktos Simokattes), Doğu Kütüphanesi, İstanbul 2009.
• NARŞAHÎ: Târîh-i Buharâ, Çev. Erkan Göksu, T.T.K Yayınları, Ankara 2013.
• NUSOV, V. E.: Arhitektura Kirgizii s Drevneyşih Vremen do Naşih Dney, Frunze 1971.
• SMİRNOVA, O. I.: Svodnıy Katalog Sogdiyskih Monet: Bronza, İzdatelstvo “Nauka” Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı, Moskva 1981.
• TOGAN, N.: “Peygamber’in Zamanında Şarki ve Garbi Türkistanı Ziyaret Eden Çinli Budist Rahibi Hüen-Çang’ın Bu Ülkelerin Siyasî ve Dinî Hayatına Ait Kayıtları’’, İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, Sa: IV, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1964.