A Special Genre of Tuvan Poetry

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 14 - Tuva Dosyası, 93 - 103, 25.04.2019

людмила салчаковна мижит

Öz

The article presents the poetic form consisting of three lines «ozhuk dazhy» (tuvin. «the stones of the hearth»), its origins and distinctive features. Laconic poem of three lines has its canons and aesthetic qualities. There are examples of the riddles-triads and the inscription of three lines in Orkhon-Yenisey monuments as the origins of the studied genre. "Ozhuk dazhy" its structure is very similar to the Japanese poetic form "haiku", but differs in its aesthetic qualities.

Anahtar Kelimeler

Poetic form, internal structure, aesthetic quality, riddles-triads

Тыва Шүлүк Чогаалында Тускай Хевир

Öz

Бо чүүлде тыва чечен чогаалдыӊ Ожук дажы деп тускай шүлүк хевириниӊ ханы дөзү, онзагай шынарлары тодараттынган. Үш одуругдан тургустунган кыска шүлүк боду аӊгы дүрүмнерлиг, эстетиктиг талаларлыг. Тыва үштээн тывызыктар болгаш Орхон- Енисей бижиктеринде үштээн одуруглар-биле дөмейлеп, чижектерни киирген. Ожук дажыныӊ тургузуу япон хокку деп шүлүк хевири-биле домей-даа болза, эстетиктиг шынарлары коӊгүс өске.

Özet

Bu makalede Tuva edebiyatında ojuk dajı "ocak taşı" adlı bir şiir türünün ortaya çıkışı ve nitelikleri ele alınmıştır. Üç mısradan oluşan bu şiir türünün kuruluşunun farklı kuralları, stilistik tarafları bulunmaktadır. Makalede bu türün, Tuva edebiyatındaki üç mısralı bilmeceler ve Orhun-Yenisey yazıtlarında karşılaşılan üç mısralı şiirlerle olan benzerliği üzerinde de durulmuş ve örneklerle tanıklanmıştır. Tuva şiirindeki ojuk dajının yapısı Japon şiir türü haiku ile benzer gibi gözükse de, ojuk daşlarının estetik niteliklerinin oldukça farklı olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

шүлүк хевири, иштики тургузуг, эстетиктиг шынар, үштээн тывызыктар, Şiir türü, iç yapı, estetik nitelik, üç mısralı bilmeceler

Kaynakça

• Литературный энциклопедический словарь (1987). под общ. ред. В.М. Кожевникова, П.А. Николаева. М.
• Улуг-Хем: (1986-2010). Тыва Республиканыӊ чогаал сеткүүлү, №70-125. Кызыл.
• Кюнзегеш, Ю.Ш. (1993). Ожук даштары. Шүлүктер чыындызы. Кызыл.
• Үержаа, А. (1989). Ногаан аът. Шүлүктер чыындызы. Кызыл,.
• Куулар, Н.Ш. (1991). Чырык болгаш дүмбей. Шүлүктер чыындызы. Кызыл.
• Серен-оол, В. С. (1993). Белдир. Шүлүктер чыындызы. Кызыл,.
• Даржай, А.А. (1982) . Артыш чыды. Шүлүктер чыындызы. Кызыл.
• Мижит, Э.Б. (2006). Бөдүүн одуруглар. Шүлүктер чыындызы. Кызыл.
• Малов, С.Е. (1952). Енисейская письменность тюрков. М.Л,.
• Памятники древнетюркской письменности Тувы (под ред. Батманова И.А. и Кунаа А.Ч.). Вып. I, Кызыл, 1963; вып. II, 1963; вып. III, 1965.
• Мижит, Л.С. (2013). Тувинское трехстишие. Триада в тувинской традиционной культуре. Новосибирск.
• Японская поэзия Серебряного века: Танка, хайку, киндайси (2004). Пер. с яп. А. Долина. СПб.