About Structure of {-GI}+DEG

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 14 - Tuva Dosyası, 31 - 38, 25.04.2019

İlker Tosun

Öz

Infinite
verb forms have common features with both verbs and names. Infinite verb forms are
derived from verbal stems with special suffixes; they express situation, occurrence
like verbs and they also have negative and positive forms. Infinite verb forms
can be used with suffixes of time. Therefore infinite verb forms are similiar
to verbs. In addition this forms can also be used with case and possessive suffixes. Participles which are
a sub-group of infinite verb forms can be used with prepositions as well as
case and possesive suffixes.  Participle suffix
{-GI} and “deg” preposition  have been used
together since the Old Turkic. This structure expresses the necessity, prediction
and possibility. In this article the
structure of {-GI}+deg in the Tuvan Turkish will be examined. 

Anahtar Kelimeler

Tyvan Turkish, Participle, "teg" preposition, future tense, Possibility, prediction

Tuvaca {-GI}+DEG Yapısı Hakkında

Öz

Çekimsiz
fiiller, Türk dilinde hem fiiller hem de isimlerle benzerlik gösteren
yapılardır. Çekimsiz fiiller, özel eklerle fiil gövdelerinden türetilmektedir,
fiiller gibi bir oluş, bir durum bildirirler; olumlu ve olumsuz biçimleri
vardır. Bununla beraber, çekimsiz fiiller isim çekim ekleri ve iyelik ekleri
alabilmektedir. Çekimsiz fiillerin bir alt grubu olan sıfat-fiiller, isim çekim
eklerini, iyelik eklerini alabildikleri gibi, edatlarla da
kullanılabilmektedir. {-GI} sıfat-fiil eki, Eski Türkçe döneminden itibaren “deg”
edatı ile birlikte kullanılmaktadır. Bu yapı, gereklilik, tahmin, ihtimal
bildirmektedir. Bu çalışmada Tuva Türkçesinde {-GI}+deg yapısı incelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

Tuva Türkçesi, Sıfat-fiil, Teg Edatı, Gelecek Zaman Kipi, Olasılık

Kaynakça

• Anderson, G.D.; Harrison, K. David (1999). Tyvan, Languages of the World, Materials 257, Lincom Europa.
• Arıkoğlu, Ekrem (2011). Hakas Türkçesi Grameri, Ankara: Bengü Yay.
• Ata, Aysu (1997). Nasırü’d-Din Bin Burhanü’d-Din Rabguzi, Kıssasü’l Enbiya I (Giriş, Metin, Tıpkı Basım), Ankara: TDK Yay.
• Ata, Aysu (2002). Harezm-Altın Ordu Türkçesi, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 36, İstanbul.
• Arat, Reşit Rahmeti (1999). Kutadgu Bilig 1 Metin, Ankara: TDK Yay. 1999
• Arat, Reşit Rahmeti (2003). Kutadgu Bilig II (çeviri), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Barutcu Özönder, Sema (2011), Ali Şir-Nevayi, Muhakemetü’l Lugateyn, Ankara: TDK Yay.
• Dırenkova, N. P. (1941). Grammatika Şorskogo Yazıka, Leningrad: İzdatel’stvo Akademii Nauk,
• Eckmann, Janos (2009.) Çağatayca El Kitabı, İstanbul: Kesit Yay.
• Eraslan, Kemal (1980) Eski Türkçede İsim-Fiiller, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları no 2731.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2014). Kutadgu Bilig Grameri- Fiil, Ankara: Akçağ.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2006). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri I- Fiil, Basit Çekim, Ankara: TDK Yay.
• Erdal, Marcel (2004). A Grammar of Old Turkic, Leiden: Brill.
• Gabain, A. M. v. (2007). Eski Türkçenin Grameri, Ankara: TDK yay.
• Güner Dilek, Figen (2007). “Altay Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, Ankara: Akçağ.
• Hacıeminoğlu, Necmettin (1997). Harezm Türkçesi ve Grameri, Ankara: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, no: 3405.
• Hacıeminoğlu, Necmettin (2003). Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yay.
• Ilgın, Ali (2015). Tarihi-Karşılaştırmalı Tofa (Karagas) Türkçesi- Biçim Bilgisi, Ankara: TDK Yay.
• Kasapoğlu Çengel, Hülya (2005). Kırgız Türkçesi Grameri, Ankara: Akçağ Yay.
• Koçoğlu Gündoğdu, Vildan (2018). Tuva Türkçesi Grameri, Ankara: TDK Yay.
• Korkmaz Zeynep (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: TDK Yay.
• Korkmaz, Zeynep (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yay.
• Mansuroğlu, Mecdut (1953). “Türkçede -gu Ekinin Fonksiyonları”, Türkiyat Mecmuası, C.10, 1953, İstanbul: s. 341-348
• Neşe Atabay vd. (1983). Sözcük Türleri, Ankara: TDK Yay.
• Ragagnin, Elisabetta. (2011). Dukhan, a Turkic variety of Northern Mongolia: Description and Analysis. (Turcologica 76.). Wiesbaden: Harrassowitz.
• Rassadin, V. İ. (1978). Morfologiya Tofalar Nauk.
• Sat, Ş. Ç.; Salzıŋma, E. B (1980). Amgı Tıva Literaturalıg Dıl, Kızıl.
• Şçerbak, A. M. (2016). Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Şekil Bilgisi Üzerine Denemeler (Fiil), Ankara: TDK Yay.
• Tosun, İlker (2011), Tuva Türkçesinin Şekil Bilgisi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne.