Eski Türkçede Kullanılan Barınak Adlarının Altay Türkçesi ve Teleüt Ağzında Görünümü

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 20 - Genç Araştırmacılar Sayısı, 1 - 10, 30.01.2022

Ezgi Nur Okutan

Öz

Dünya dillerinde söz varlığı, tüm bağımsız ve bağımlı biçim birimleri yani anlamlı(sözlüksel) veya görevli tüm anlatım birimlerini ifade eden bir kavramdır. Türk dilleri de kendi kültür, tarih ve dil çevresi içerisinde oluşan zengin ve çok boyutlu söz varlığına sahiptir. Bu zengin söz varlığı, hem biçimsel hem de tematik olarak sınıflandırılabilir. Sınıflandırmalar sonucunda pek çok farklı grup oluşturulabilir. Tematik grupların biri de barınak adları söz varlığıdır. Zengin söz varlığı arasında barınak terminolojisi, önemli bir değere sahiptir. Barınak adları söz varlığı, Türk dilinin en eski ve temel unsurlarındandır. Çetin yaşam koşullarında hem göçebe tarzı hem de yerleşik yaşam süren Türkler için barınak son derece önemlidir. Barınaklar, Türk millî sanat kültürünün de en güzel yansıtıldığı unsurlardandır. Türk dilinde barınakla ilgili söz varlığının ilk örnekleri, Eski Türkçe metinlerle birlikte görülmeye başlar ve süregelen Türk lehçelerinde, Türk eserlerinde yaygın olarak yer alır.
Bu çalışmada, Eski Türkçede kullanılan barınak adlarının Altay Türkçesi ve Teleüt ağzında genel görünümü, değişimi, gelişimiyle Türkiye Türkçesinde bulunan barınak adlarıyla örtüşümü ve farklılıkları incelenecektir. Bahsedilecek olan farklılaşmalar, iki Türk dili değişkesini birbirinden ayırıp uzaklaştırmamıştır. Farklılaşma artmamış, birikim yoluyla dilimizi ve kültürümüzü derinleştirmiştir. Türk lehçeleri arasında ve lehçelerin detaylarında bulunan varyantlar, ana dilimiz olan Türkçenin zengin öz yapısını ortaya koyar niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Altay Türkçesi, Teleüt Ağzı, Eski Türkçe, Barınak adları söz varlığı

IN ALTAY TURKIC AND TELEUT DIALECT THE APPEARANCE OF THE HOUSING NAMES USED IN OLD TURKIC

Öz

Vocabulary in world languages is a concept that expresses all bound and free morphemes, that is, all meaningful(lexical) or functional expression units. Also, Turkic languages have a rich and multidimensional vocabulary, formed within their culture, history and language environment. This wealthy vocabulary can be classified both formally and thematically. Many different groups can be formed as a result of classifications. One of the thematic groups is the vocabulary of housing names. Among its wealthy vocabulary, housing terminology has an important value. Housing names vocabulary is one of the oldest and main elements of the Turkic languages. Housing is extremely important for Turks, who lead both nomadic and settled life in harsh living conditions. Housings are among the elements that best reflect the Turkish national art culture. The first examples of the vocabulary related to housing names in the Turkic language begin to appear with the Old Turkic texts and they are seen widely in the Turkic dialects and Turkish written works.
This article is about in Altai Turkish and Teleut dialect, the general appearance, change and development of the housing names used in Old Turkish, their overlap and differences with the housing names in Turkey Turkic will be examined in terms of linguistic criteria. The differentiation that will be mentioned did not increase and did not separate the two Turkish languages from each other. The variants found among Turkish dialects and in the details of the dialects reveal the rich core structure of our mother language Turkish.

Anahtar Kelimeler

Altai Turkic, Teleut Dialect, Old Turkic, Housing names vocabulary

Kaynakça

• Baskakov, N. A. (1997). “Altayskiy Yazık”, Yazıki Mira-Turkskiye Yazıki. (Öztürk, F. Trans.). İzdatelskiy Dom Kırgızistan. P. 51-61.
• Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford University Press, Ely House, London, W.1.
• Eker, S. (2016). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yay.
• Ercilasun, Akkoyunlu. (2020). Dîvânu Lugâti’t- Türk: Giriş – metin – çeviri – notlar – dizin. Ankara: TDK Yay.
• Eren, H. (2020). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. (haz. Ş. Halûk Akalın). Ankara: TDK Yay.
• Gürsoy, Duranlı (1999). Altayca-Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yay.
• Ryumina-Sırkaşeva, Kuçigaşeva. (2000). Teleüt Ağzı Sözlüğü. (Akalın, Turgunbayev Trans.). Ankara: TDK Yay.
• Sami, Ş. (2015). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yay.
• Şirin, H. (2020). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi. Ankara: TDK Yay.
• Tekin, T. (1989). “Türk Dili Diyalektlerinin Yeni Bir Tasnifi”, Erdem, 5 (13), P. 141-168.
• Tekin, T. (2019). Irk Bitig. Ankara: TDK Yay.
• Tekin, T. (2020). Orhon Yazıtları. Ankara: TDK Yay.
• Türk Dil Kurumu. (2018). Yeni Tarama Sözlüğü. (düzenleyen: Cem Dilçin). Ankara: TDK Yay.
• Türk Dil Kurumu. (2019). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yay.
• Endangered Languages of Indigenous Peoples of Siberia. https://lingsib.iea.ras.ru/en/languages/teleut.shtml (10 August 2021).
• Nişanyan, S. Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. https://www.nisanyansozluk.com/ (15 August 2021).
• UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger. http://www.unesco.org/languages-atlas/ (10 August 2021).