Sovyet Dönemi Kırgız Türkçesinde Dil Planlaması

Yıl 2008, Sayı: 26, 31 - 40, 01.03.2008

KIYAL Kamçıbekova

Öz

Her topluluk, kendi büyüklüğünün sembollerinden biri olarak ana dilini bilir ve bu uğurda uğraş verir. Günümüzde bu husustaki çalışmaların başında dil planlamaları gelmektedir; ancak bu konular, Kırgız Türkçesi açısından aktüel bir konu olmasına rağmen yeterince ele alınmamıştır.Bu çalışmada Sovyet dönemindeki Kırgız Türkçesinin dil planlamaları yani, alfabe ve okuryazarlılık reformları, imla düzenlemeleri, edebî dilin geliştirilmesi ve standartlaştırılması için yapılan çabalar, dilin kullanım alanları ve resmî statüsü ele alınacaktır. Bir yandan da bu millî dili sembolik bir resmî dil durumuna sürükleyen etkenler tespit edilmeye çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

dil, Kırgız Türkçesi, dil politikası, dil planlamaları, statü planlama, korpus planlama, alfabe reformu, okuryazarlılık, resmî dil, sembolik resmî dil

Kaynakça

• Alimbekov A. “Kırgız Cumhuriyeti ve Eğitim Sistemi hakkında genel bilgi”, Türk Yurdu, Kasım 2001 S.171-174.
• Akmatov B. “C.Aytmatov ve Resmi dil”, Caştık carçısı, No 67 (9307) 4 Haziran 1991.
• Aytmambetov D., Dorevolyutsionnıe şkolı v Kırgızii, Frunze 1961.
• Barutçu Özönder S., “Genel Türklük Alanı Çerçevesinde Türk Dilinin Durumu, İleriye Dönük Bakış ve Yaklaşımlar”, Kök Araştırmalar 1/1, Bahar 1999, s. 31-40 .
• Beybutova I., “Dil ve Bağımsızlık – Mezar Kitabelerinden Resmî Dile Kırgız Dili” Ankara Kültür Bakanlığı, 2001, s. 26-35.
• Baldauf İ. Schriftreform Und Schriftwechsel bei Den Muslimischen Russland-Und Sowjettürken (1850-1937): Ein Symptom İdeengeschichtlicher Und Kulturpolitischer Entwickungen, Budapest, 1993, s. 411-414; 691-693
• Calilov A., Tiliη – diliη, Rasmiy ücöttör, danışman oylor, makal lakaptar cana ırlar, Oş 1997.
• Cooper, R. L., Language Planning and Social Change, Cambridge, New York, Cambridge University Press, 1989.
• Cumakunova G. “Rusçanın Kırgız Dili Üzerindeki Erkisi ve Kırgız Dilinin Günümüzdeki Konumu” Ankara, 16 Ocak 2002 http:pc12.soc.metu.edu.tr/.
• Demirtepe T., Kazak dil politikası, Rusça ve Ruslar. www.uzakgundem.com/ yazarlar.php. 10/06/2006
• Dıykanov K., Kırgız tilinin körsötmö kuraldarı, Almatı 1990.
• Dıykanov K., “Kırgız Alfaviti Tuurasında Söz”, Sovettik Kırgızstan, 1 Mart 1990 .
• Guboglo M. N., “Vzaimodeystvie yazıkov narodov SSSR i razvitie dvuyaziçiya”, Sovremennıe etniçeskie protsesı v SSSR. Moskva 1977, s. 294-315.
• Kasapoğlu Çengel, H., “Kırgızistan’da Resmi Dil”, Permanent International Atlaistic Conference (PIAC) 46th Meeting, Ankara, 22-27 Haziran 2003.
• Kasapoğlu Çengel, H., “Kırgızistan’da İki Dillilik”, Türk Yurdu, C.24, Mart 2004, s. 45-50.
• İnan A., “Rus-Sovyet Sömürgelerinde Türk Dili ve Edebiyatı Meseleleri”, Türk Kültürü, Sayı 22, Ağustos 1964 s.108-113.
• Kırgız Respublikasının Konstitutsyası, Bişkek 1993, s. 6.
• “KSSC’nin resmî dili hakkında kanunu”, Mugalimder gazetası, Ekim, 1989.
• http://dolphin.upenn.edu/~scoronel/SLTP-1999-presenta-index.html.