Çağdaş Kazak Dilinde Telaffuz Sorunları (Pronunciation Problems in Modern Kazakh Language)

Yıl 2016, Sayı: 41, 113 - 129, 15.05.2016

Kuralay Kuderinova

Öz

Dünyanın en köklü dillerinden olan Kazak dili, geçmişten günümüze kendine has

ses yapısına sahiptir. XX. yüzyılın başlarındaki imla kılavuzunda Kazak dilinin sözlü

ve yazılı sistemi birleştirilmiştir. Kazak dili ile ilgili araştırmalar yazı dili üzerinde

yoğunlaşmış, Kazakça yazılı eserlerin dilinin sözlü dille uyum içinde olmadığı dikkate

alınmamıştır. Kazak dili araştırmaları bugüne kadar eski dil dikkate alınmadan

sadece çağdaş Kazak dili üzerinde yapılmaktadır. Kazak dilinin fonetiği, bilim insanlarının

araştırma alanına bile dâhil edilmemiştir. Bu makalede Kazak edebî dilinin

söyleyiş sistemi, Kazak dilinin ses yapısının tarihi, günümüzde genç neslin dilindeki

telaffuz değişimleri, dilin geleceğine dair tahminler ele alınmaktadır.

Kazakh language is one of the oldest languages which has its own unique phonetic

structure from the past to the present. In the beginning of XX. century verbal and

written Kazakh language were combined in spelling dictionary. Studies on Kazakh

language have focused on written language and the fact that the language of written

works was not in harmony with verbal language has not been taken into consideration.

Phonetic of Kazakh language has not been even included into reseach areas of language

reseachers. In this article, the pronunciation system of Kazakh literary language

and the history of Kazakh language phonetics, pronunciations differences in new generations

and predictions on the future of language will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Kazak dili, Kazak alfabesi, Kazak fonetik sistemi, edebî dil, Kazakh language, Kazakh alphabet, Kazakh phonetic system, literary language

Kaynakça

• Yazıki mira Tyurkskiye yazıki (1997), Bişkek.
• UALİŪLI, N. A. (2005), Qazaq tіlіnіñ оrfоepiyalıq anıqtağışı, Almatı.
• UALİŪLI, N. A. (1999), “Baytūrsınūlı cäne qazaq cazuınıñ оntоgenezdіk damuı”, Ūlttıq ruhtıñ ūlı tіnі. Almatı, Ğılım Baspası.
• UALİ, N.-KIDIRBAEV, Ö. (2006), Qazaq tіlі söz mädenietі, Almatı, Mektep Baspası.
• TОMANОV, M. (1981), “Qazaq tіlіnіñ tarihi grammatikası” Fоnetika, Mоrfоlоgiya, Almatı, Mektep Baspası.
• SIZDIK, R. (2004), Qazaq ädebi tіlіnіñ tarihı, Almatı, Arıs Baspası.
• SEVОRTYAN, E. (1955), “Materialı pо sravnitel’nоy fоnetike turetskоgо, azerbaydcanskоgо i uzbekskоgо literaturnıh yazıkоv”, Sravnitel’naya grammatika tyurkskih yazıkоv, Moskova.
• RADLОFF, W. (1882-1883), Phonetik der nordlichen Turkschprachen, Leipzig.
• Qazaq tіlіnіñ оrfоepiyalıq sözdіgі (2005), Almatı.
• Qazaq (1913) gazetesi (2009), Almatı, Arıs Baspası.
• ÖTEBEKОV, B. (1998), “Auğan, İran, Türkiya qazaqtaranıñ tіlіndegі keybіr dauıssız dıbıstarğa baylanıstı erekşelіkter”, Tіldіk cüye cäne qūrılım.
• ОSMANALİYEVA, B. (1966), “İranskiye elementı v tyurkskih yazıkah”, İstоçniki fоrmirоvaniya tyurkskih yazıkоv v Sredney Azii i Yujnоy Sibiri, Frunze.
• MAHMŪD KAŞGARİ (1997), Türkі tіlderіnіñ sözdіgі, Almatı, Hant Baspası.
• MAMIRBEKОVA, G. (2006), XVIII-XIX ğğ. arab cazulı qazaq cazbalarınıñ grafikalıq- оrfоgrafiyalıq erekşelіkterі, Fil. Ğıl. Kand. avtоref (Basılmamış doktora tez projesi), Almatı.
• KUDERİNОVA, K. (2010), Qazaq cazuınıñ teоriyalıq negіzderі, Almatı.
• KUDERİNОVA, K. (2005), “Ceke dıbıstardıñ оrfоepiyası”, Qazaq tіlіnіñ оrfоepiyalıq anıqtağışı, Almatı.
• KENESBAYEV, I. (2008), Qazaq tіl bіlіmіnіñ mäselelerі, Almatı, Arıs Baspası.
• Kazak sоvet entsiklоpediyası (1974), VI. Tom, Almatı.
• Kazak ädebi tіlі tarihınıñ prоblemaları (1987), Almatı, Ğılım Baspası.
• İSAEV, S. (1989), Qazaq ädebi tіlіnіñ tarihı, Almatı, Mektep Baspası.
• ERCİLASUN, Ahmet B. (2009), “Kazakçaya Ait İlk Fonetik İzler”, Dil Araştırmaları, Sayı 4, s. 9-15.
• EFENDİOĞLU, Süleyman ve İŞCAN, Âdem (2010), “Türkçe Ses Bilgisi Öğretiminde Ses Olaylarının Sınıflandırılması”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 43, Erzurum, s. 121-143.
• CUNІSBEK, A. (2009), Qazaq fоnetikası, Almatı.
• CUBANОV, K. (2010), “Redaktоrskiye primeçaniya H. Cubanоva k dvum stat’yam S. Amancоlоva “О yazıke perevоda klassikоv M-L” i “Elementı flektivnоsti v kazahskоm yazıke”, оpublikоvannıh v trudah Kazahstanskоgо nauçnо-issledоvatel’skоgо instituta natsiоnal’nоy kul’turı, kn. I, Alma-Ata-Mоskva 1935 gоd.//Qazaq tіlі cönіndegі zertteuler, Almatı.