Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarının Ortak Metinlerinde Anlamlı Elemanlar Düzeyinde Karşılaşılan Farklılıklar (The Differences Encountered in the Joint Texts of Köl Tigin and Bilge Kagan Inscriptions at the Level of the Significant Elements)

Yıl 2016, Sayı: 42, 137 - 152, 15.12.2016

Osman Mert

Öz

    Köl Tigin Yazıtı’nın güney ve doğu yüzlerindeki metnin önemli bir kısmı, Bilge Kağan Yazıtı’nın kuzey ve doğu yüzlerine, cümleler ve kelimeler büyük oranda korunarak, birtakım değişikliklerle aktarılmıştır. Bu aktarma sırasında yapılan değişikliklerin bir kısmı da kelime, kelime grubu ya da cümle düzeyinde gerçekleşmiştir.

    Bu çalışmada Bilge Kağan Yazıtı üzerindeki yazı alanının genişliği ve anlaşılabilirlik dikkate alınarak metnin tekrar yapılandırılması sırasında ortaya çıkan bu farklılıkların belirlenmesi amacıyla, önce Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarındaki ortak metin, anlamlı elemanların seçimi ve kullanımıyla ilgili olarak karşılaştırılmış; ardından da yapılan değişiklikler tespit edilerek gerekçeleriyle birlikte değerlendirilmiştir.

Abstract

    A considerable part of the text on the South and east sides of the Köl Tigin Inscription was transferred to the north and east sides of the Bilge Kagan Inscription with some changes substantially preserving the sentences and the words. Part of the changes made during this transfer was held at word, word group or sentence level.

    In this study, the joint text in the Köl Tigin and Bilge Kagan Inscriptions has been compared in terms of the choice and the employment of significant elements in an attempt to determine the differences arose during the restructuring of the text considering the width of the text area on Bilge Kagan Inscription and intelligibility; and subsequnetly, the changes made have been identified and evaluated along with the justifications.

Anahtar Kelimeler

Köl Tigin Yazıtı, Bilge Kağan Yazıtı, ; Köl Tigin Inscription, Bilge Kagan Inscription

Kaynakça

• ALYILMAZ, C. (2005) Orhun Yazıtları’nın Bugünkü Durumu, Ankara.
• ALYILMAZ, C. (1994), Orhun Yazıtları’nın Söz Dizimi, Erzurum.
• ALYILMAZ, C. (2007), (Kök)türk Harfli Yazıtların İzinde, Ankara.
• BATMANOV, İ. A. (1971), Drevnie Tyurkskie Dialektı i ih Otrajenie v Sovremennıh Yazıkah Glossari: Ukazatel’ Affiksov, Frunze.
• CLAUSON, S. G. (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
• DOERFER, G. (1963-1975), Turkische und mongolische Elemente im Neupersischen, Wiesbaden.
• ERDAL, M. (2004), A Grammar of Old Turkic, Leiden-Boston.
• ERDAL, M. (1991), Old Turkic Word Formation a Functional Approach to the Lexicon, Vol. 1. Wiesbaden.
• GEMALMAZ, E. (1996), (STT’nde işaretsiz (/.Ø./) “Görev Ögeleri Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 6, Erzurum, s. 1-4.
• GEMALMAZ, E. (1982), Standart Türkiye Türkçesi (STT)’nin Formanlarının Enformatif Değerleri, Erzurum.
• GEMALMAZ, E. (1998), “Standart Türkiye Türkçesi (STT) İçin Dil Bilgisi Uygulamalarında Kullanılacak İşaret ve Kısaltmalar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 10, Erzurum, s. 1-21.
• GEMALMAZ, E. (1980), “Türkçenin Fonemler Düzeni ve Bu Fonemler Düzeninin İşleyişi”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S 12, Ankara, s. 173-195.
• KAYA, C. (2010). “Orhon Yazıtları’nın Dikilişiyle İlgili Yeni Sorunlar”, I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni Bildirileri, Afyonkarahisar, s. 135-141.
• MERT, O. (2008), “Orhun Yazıtları’nda Kullanılan İşaretsiz (/.ø./) Görev Ögeleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 38, Erzurum, s. 1-20.
• MERT, O. (2009), Ötüken Uygur Dönemi Yazıtlarından Tes-Tariat-Şine Us, Ankara.
• MERT, O. (2010), “Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarında Yer Alan Ortak Metinlerde Ünsüzleri Karşılayan Karakterlerin Kullanımıyla İlgili Karşılaşılan Farklılıklar”, I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni Bildirileri, (18-20 Kasım 2009 Afyonkarahisar Türkiye), Afyonkarahisar, s. 169-190.
• MERT, O. (2011), “Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarında Yer Alan Ortak Metinlerde Morfolojik Seviyede Karşılaşılan Farklılıklar”, Ötüken’den İstanbul’a Türkçenin 1290 Yılı (720-2010) Sempozyumu, 3-5 Aralık 2010/From Ötüken to İstanbul, 1290 Years of Turkish (720-2010) 3th – 5 th December, İstanbul, s. 431-452.
• NADELYAEV, V. M. vd. (1969), Drevnetyurkskiy Slovar’, Leningrad.
• SERTKAYA, O. F. (1995), Göktürk Tarihinin Meseleleri, Ankara.
• TEKİN, T. (1995), Orhon Yazıtları, İstanbul.