Muslim Cemetery and Roman Cemeteries in Kumanova

Yıl 2017, Sayı: 44, 281 - 295, 15.12.2017

Osman Mert

Öz

The Romans, or Gypsy as widely called within the public, are one of the ethnical
groups of the Ottoman Empire. Due to their different way of life, as in the present,
Romans were excluded by most cultures in the past, and they took refuge to Ottomans.
Today some Romans live in Kumanova, located on Greece-Serbia highway on Macedonia’s
border with Serbia. According to Macedonian official data; Romans have a
population of 4256 people and regard themselves as Turks and Muslims.
Romans, learnt Turkish and converted to Islam while living within the Ottoman
borders, continue to communicate in Turkish with each other and to follow certain
Turkish tradition in daily life even today. They have been adhering to Turkish-Islamic
cemetery traditions for centuries, too.
Romans regard themselves as representatives of Ottomans. Kumanova Roman
cemetery is one of the most typical Roman cemeteries at Balkans. Kumanova Roman
cemetery is full of both old and new graves and both the old graves and the new ones
were built in accordance with Turkish-Islamic traditions.
In this notice entitled ‘Kumanova Roman Tombstones’ changes for gravestones
based upon political shifts of the region will be submitted to whom it may concern.

Anahtar Kelimeler

Kumanova, Roman, Roman tombstones, Kumanova Muslim Cemetery

Kumanova’daki Müslüman Mezarlığı ve Roman Mezarları

Öz

Adını daha önce bölgeye yerleşen Kuman Türklerinden alan Kumanova, I. Murat
Dönemi’nde 1371 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Balkan Savaşlarına kadar
yaklaşık 570 yıl Osmanlı sınırları içinde yer alan Kumanova’da bu süre zarfında
Türkler, Müslüman Arnavutlar, Makedonlar, Romanlar, Sırplar… yaşamışlardır. Türklerin
ve Romanların önemli bir kısmı özellikle 17. yüzyılın sonunda bölgedeki Hristiyan
ahalinin çıkardığı isyanlar, XIX. yüzyılın başındaki Sırp İsyanı, Balkan Savaşları
ve I.-II. Dünya Savaşları nedeniyle Kumanova’dan Anadolu’ya göç etmek zorunda
kalmışlardır. Osmanlı Dönemi’nde genellikle %45-60 oranında Müslüman’ın yaşadığı
Kumanova’da günümüzde Müslümanların oranı %22,4’e düşmüştür. Bu oranın
da çoğunluğunu Arnavutlar oluşturmakta; ikinci sırada Romanlar, üçüncü sırada da
Türkler yer almaktadır.
Türk mezar geleneğini büyük oranda koruyan Kumanova Müslümanlarının Osmanlı
Dönemi’ndeki mezar taşları Anadolu’daki çağdaşları ile aynıyken, daha sonra
bölgedeki siyasi gelişmelere paralel olarak mezar taşlarının Kiril ve Latin alfabeleriyle
yazıldığı; teknolojik gelişmelere bağlı olarak da son zamanlarda özellikle Romanlara
ait mezar taşlarına ölen kişilerin fotoğrafıyla birlikte ay-yıldızın da işlendiği
görülmektedir.
“Kumanova’daki Müslüman Mezarlığı ve Roman Mezarları” başlıklı bu çalışmada
Kumanova’nın tarihi, Kumanova Romanları ve Kumanova’nın geçirdiği siyasi
değişimlerin mezar taşlarına yansımaları görüntülerle de desteklenerek ilgililerin
dikkatlerine sunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Kumanova, Roleman, Roman mezar taşları, Kumanova Müslüman Mezarlığı

Kaynakça

• ALYILMAZ, C. (2011), “Eski Türk Mezar Geleneği ve Bursa’daki Türbeler”, Kaşgar’dan Endülüs’e Türk-İslam Şehirleri Sempozyumları 28-30 Nisan 2011 Bursa Şehrengizi Bir Cihan Devletinin Doğduğu Şehir, Bursa, s. 1-41.
• ALYILMAZ, C. (2016), “Kosova ve Makedonya’daki Osmanlı Dönemi Mezar Taşlarının Bugünkü Durumu.”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), s. 56-93.
• ALPMAN, N. (2003), Başka Dünyanın İnsanları: Çingeneler, İstanbul.
• ALTINÖZ, İ. H. (1995), “Osmanlı Toplumunda Çingeneler”, Tarih Dergisi, XXIII/137, s. 278- 285.
• ARAYICI, A. (1993), Çingeneler: Ülkesiz Bir Halk, İstanbul.
• BOGOJEVİÇ, L. (1989), “Kumanova Dolayındaki Kimi İslam Mimarisi Eserlerinin İdentifikasyonu”, (Ed. H. G. MAJER vd.), Ars Turcica, C I, München, s. 165-168. CLEBERT, J. P. (1963), The Gypsies, New York, P. Dutton & Co., Inc.
• CROWE, D. ve KOSTI, J. (1992), The Gypsies of Eastern Europe, New York, M. E. Sharpe, Inc.
• ÇAL, H. ve İLTAR, G. (2011), Giresun İli Mezar Taşları, Ankara, Giresun Valiliği Yayınları.
• ÇAL, H. (2007), “Göynük (Bolu) Şehri Mezar Taşları”, Vakıflar Dergisi, S XXX, Ankara,s. 307-395.
• ÇAL, H. (2000), “İstanbul Eyüp’teki Erkek Mezar Taşlarında Başlıklar”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler (28-30 Mayıs 1999), İstanbul, s. 226-241.
• ÇAYIRLI, N. (2007), “Makedonya Türkleri”, Balkanlar El Kitabı, Çorum.
• ÇETİNASLAN, M. (2013), “İnegöl Kavaklaraltı Mezarlığı’ndaki Muhacirlere Ait Mezar Taşları”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, C 2, S 6, s. 158-197.
• DİNGEÇ, E. (2009), “XVI. Yüzyılda Osmanlı Ordusunda Çingeneler”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2009, S 20, s. 33-46.
• DUYGULU, M. (1992), “Çingeneler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, II, s. 514-516. FRASER, A. (1992), The Gypsies, Blackwell, Oxford.
• GÖKBİLGİN, T. (1988), “Çingeneler”, İslam Ansiklopedisi, C 3, s. 420-427.
• GÖNCÜOĞLU, F. ve YAVUZTÜRK, Ş. P. (2009), “Sulukule ve Çingeneleri”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S 23, s. 107-134.
• HANCOOK, I. (2002), We are the Romani People, Hatfield, University of Hertfordshire Press.
• KARATAY, O. ve ATSIZ GÖKDAĞ, B. (2006), Balkanlar El Kitabı, C I, Çorum/Ankara.
• KARATAY, O. ve ATSIZ GÖKDAĞ, B. (2007), Balkanlar El Kitabı, C II, Çorum/Ankara.
• KAYGILI, O. C. (1972), Çingeneler, İstanbul, Bilgi Yayınevi.
• KAZANCIGİL, R. vd. (2012), Edirne Müzesi Osmanlı Dönemi Mezar Taşlarından Örnekler, Edirne, Edirne İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• KENRICK, D. (1993), From India to the Mediterranean: The Migration of the Gypsies, Paris, Gypsy Research Centre.
• KIEL, M. (2002), “Kumanova”, İslam Ansiklopedisi, C 26, Ankara, s. 363-364.
• KOLUKIRIK, S. (2005), “Türk Toplumunda Çingene İmgesi ve Önyargısı”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, C 8, S 2, Güz, s. 52-71.
• LAQUEUR, H. P. (1996), “Mezar Taşları Başlıkları Tasnifi Hakkında Bazı Mülahazalar”, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I, (Ed. Jean-Louis Bacque-Grammont), Ankara, s. 159-163.
• LAQUEUR, H. P. (1997), Hüve’l-Baki, İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, (Çev. S. Dilidüzgün), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• LEWY, G. (1999), “The Travail of The Gypsies”, National Interest, Fall, Issue 57.
• LEWY, G. (2000), The Nazi Persecution of the Gypsies, New York, Oxford University Press.
• MARUSHIAKOVA, E ve POPOV V. (2001), Gypsies in the Ottoman Empire, Hatfield, University of Hertfordshire Press.
• MAYALL, D. (1988), Gypsy-Travellers in Nineteenth-Century Society, Cambridge University Press.
• MERMUTLU, B. ve ÖCALAN, H. B. (2012), Tarihî Bursa Mezar Taşları-II, Emirsultan Mezarlığı, Bursa, Bursa Kültür AŞ Yayını.
• MUŞMAL, H. ve ÇETİNASLAN, M. (2013), “Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Köyü Mezar Taşları”, Turkish Studies, Volume 8/7, Ankara, s. 323-354.
• OKELY, J. (1983), The Traveller-Gypsies, Cambridge University Press.
• ORKUN, H. N. (1952), “Çingenelere Dair”, Resimli Tarih Mecmuası, III/33, s. 1734-1735.
• ÖZKAN, A. R. (2000), Türkiye Çingeneleri, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ŞERİFGİL, E. M. (1981), “XVI. Yüzyılda Rumeli Eyaleti’ndeki Çingeneler”, Türk Dünyası Araştırmaları, S 15, s. 117-144.
• ŞEYBAN, L. (2010), “Yalova’nın Altınova İlçesindeki Osmanlı Mezar Taşları ve Kitabeleri”, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Akademik İncelemeler Dergisi, C V, S 2, s. 172-226.