ҚАЗАҚ ЖӘНЕ ТҮРІК ТІЛДЕРІНДЕГІ ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ТЕРМИНДЕРДІҢ ЛЕКСИКАЛЫҚ СИПАТЫ

Yıl 2018, Sayı: 45, 39 - 54, 31.05.2018

Gulzhanat Begimova

Öz

Қазақ және түрік халықтарында дипломатиялық терминдер
ерте кездерден бастап-ақ қалыптасқан. Дегенмен, дипломатиялық
терминдердің мағыналық ерекшелігі, жасалу сипаты, танымдық
негізділігі салыстырмалы бағытта да, жеке теориялық мәселе ретінде де
әзірге зерттеу нысанына айнала қоймаған.
Осыдан он төрт ғасыр бұрын бүгінгі таңда жалпы саны 200 млн.
адамға жетіп отырған түркі халықтары бір тілде сөйлеп, Түрік қағанаты
атты бір мемлекеттің құрамында тіршілік еткені тарихтан белгілі жайт.
Тек VII ғасырдан бастап, олардың тарихында бөліну және ажырау
үдерісі басталды. Мұстафа Ататүрік “Жер бетінде түрікке түріктен
артық дос жоқ” деген. Осы сөздің мәнін байсалдылықпен пайымдасақ,
бұл жақындық түркі халықтарының тілінің бірлігі, дінінің бірлігі,
мәдениетінің бірлігі, әдет-ғұрпы мен дәстүрінің бірлігі арқылы анықтала
түспек. Қазақ және түрік тілдерінің тарихи туыстығы, ортақ діл мен
діннің болуы көп нәрсенің байыбына терең барлауға жетелейді. Қазіргі
уақытта түбі бір түркі тілдерінің терминдік жүйесін реттеу, мүмкін
болған жағдайда, ондағы ортақ терминдердің санын көбейтіп, сапалық
мүмкіндігін арттыру мәселесі күн тәртібіне қойылуда. 

Anahtar Kelimeler

ҚАЗАҚ, ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ, ТЕРМИНДЕР, ЛЕКСИКАЛЫҚ СИПАТЫ

Kaynakça

• Оралбаева Н. Қазақ тілінің сөзжасамы. – Алматы: Жалын, 2002. – 65 б.
• Püsküllüoğlu, Ali (1994), Arkadaş Türkçe Sözlüğü. – Ankara: Arkadaş. – 1215 б.
• Sönmezoğlu, Faruk (2005), Uluslararası İlişkiler Sözlüğü. – İstanbul: Der.
• Tüncer, Hüner (1991), Eski ve Yeni Diplomasi. – Ankara: Teknomak. – 169 б.
• Ибатов, А. (1990), ХІҮ ғасырдағы хандар жарлықтарының тілі. – Алматы: Ғылым. – 141 б.
• Ибраймов, Қ. (2005), Ахмет Байтұрсынов еңбектеріндегі терминология және стилистика мәселелері: Филол. ғыл. канд. дис. автореф. – Алматы. – 26 б.
• Күзекова, З., Тұяқбаев, Т. (1998), Қазақша-орысша, орысша-қазақша дипломатиялық қысқаша сөздік. – Астана: Елорда. – 127 б.
• Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі (1986) 10 томдық. – Алматы: Арыс,. – 1 т. – 699 б.
• Мақашева, К.Н. (2000), Дипломатиялық сөздік. – Алматы: Аян Әдет. – 248 б.
• Өмірәлиев, Қ. (1985), ҮІІІ-ХІІ ғасырлардағы көне түркі әдеби ескерткіштері. – Алматы: Мектеп. – 127 б.
• Тоқаев, Қ. (2002), Қазақстан Республикасының дипломатиясы. – Алматы: «Gauhar». – 568 б.