BƏDII- SƏNƏDLI NƏSR: JANR XÜSUSIYYƏTLƏRI VƏ TIPOLOGIYASI

Yıl 2018, Sayı: 45, 93 - 104, 31.05.2018

Lala Hasanova

Öz

Makalede edebî türlerin sanatsal-belgesel türü üzerinde durulmuştur. Sanatsal-

belgesel edebî türün tanımlanmasından sonra, ona özgü yapısı, türü belirleyen

şekil ve içerik özellikleri ele alınmıştır. Modern edebî eleştiri alanında konu üzerine

yazılmış literatür incelenmiş, farklı yorumlar, araştırmalar ele alınarak değerlendirilmiştir.

Meselenin soru işaretleri belirlenmiş, problemleri üzerinde durulmuştur. Bu

türde yazarlar ve profesyonel olmayan yazarlar tarafından yazılmış metinler karşılaştırılmış,

konunun farklı yönlerine ve sanatsal niteliklerine değinilmiştir.

Çağdaş edebiyatta tasnif ve tanımlanmada edebî metinleri “fiction” ve

“nonfiction” olarak ikiye ayırmanın yanlış olduğu ileri sürülmüş, sanatsal-belgesel

nesrin özellikleri ve sanatsal niteliklerine dayanılarak, sanatsal edebiyatın üçlü sınıflandırılmasının

-sanatsal, sanatsal-belgesel ve belgesel eserler- daha doğru ve mantıklı

bir tasnif olacağı öne sürülmüştür.

Ayrıca yazar memoirlerini (biyografi, yaşam öyküsü, anı yazısı) ve günlüklerini

yazar olmayanların kaleminden çıkmış belgesel metinlerden farklı kılan sanatsal nitelikleri

aydınlatılmıştır. “Publisistik” (sosyal-politik konulu yazılar) ve sanatsal-belgesel

düzyazı örnekleri arasındaki farklar ortaya koyulmuştur. Son yıllarda bunların

ikisinin de özelliklerini içinde barındıran karışık “hibrit” eserlerin ortaya çıktığı, bu

eserlerin tür değişkeleri, yeni tür modifikasyonları biçimlenmekte olduğu ve edebî

metinlerde ifade bulduğu belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sanatsal-belgisel düzyazı, Azerbaycan edebiyatı, publisistik metinler, günlük, memoir edebiyat

Kaynakça

• 1. Eminalıyev, E. (1997), A.Şaiqin “Xatirələrim” əsəri kamil memuar nümunəsi kimi. Filol. üzrə e.n. alimik dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissert. afvtoreferatı. Bakı.
• 2. Yusifli, V. (1999), “Son söz”, Azərbaycan, S. 10-11, s. 99
• 3. Quliyeva, P. (1986), “Memuar və povest (Y.V. Çəmənzəminlinin “Bir cavanın dəftəri” əsərinin janrı haqqında)”, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, S.3, s. 45-51
• 4. Məmmədli, C. (1998), Çağdaş Azərbaycan nəsrinin inkişaf meylləri, Bakı univ-t nəşriyyatı, Bakı.
• 5. Səmədova, N., (2006), Azərbaycan memuar ədəbiyyatı tarixi. Nurlan, Bakı .
• 6. Səmədova, N. (1992), Məmməd Səid Ordubadinin “Həyatım və mühitim” memuarı. Filolg.üzrə e.n. alimik dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissert. Avtoreferatı. Bakı.
• 7. Səmədova, N. (2011), Azərbaycan memuar ədəbiyyatının yaranması, təşəkkülü və inkişaf mərhələləri. Filol.üzrə e.d. alimik dərəcəsi almaq üçün təqdim edilmiş dissert. Avtoreferatı. Bakı.
• 8. Адамович, А. (1978), «В соавторстве с народом», Вопросы литературы, №5, с. 12-52
• 9. Аграновский, В,А. (1999), «Вторая древнейшая. Беседы о журналистике», Вагриус, Москва http://lib.ru/NEWPROZA/AGRANOWSKIJ_W/agran_01.txt 10. Бельчиков Н ., Дынник В .(1934), « Мемуарная литература». Литературная энциклопедия:
• В 11 т. — [М.], Т. 7. — М.: ОГИЗ РСФСР, гос. словарно-энцикл. изд-во «Сов. Энцикл.», 1934 Стб. 131—149.http://feb-web.ru/feb/litenc/encyclop/le7/le7-1312. htm
• 11. Бозриковa, С, А. (2015), Нарративная структура документального романа T. Kапоте «Xладнокровное убийство». Автореферат диссертации на соискание уче ной степени кандидата филологических наук. Самара. http://cheloveknauka.com/ narrativnaya-struktura-dokumentalnogo-romana-t-kapote-hladnokrovnoe-ubiystvo
• 12. Гинзбург, Л. (1970) О документальной литературе о принципах построения характера, Вопросы литературы, №7, с.62-90
• 13. Квитченко, О. Г., (1982), Жанровые разновидности документального романа в советской прозе 70-х годов, ö №4, c. 3-10
• 14. Колядич, Т. (1999) Воспоминания писателей ХХ века: эволюция, проблематика, типология. М. http://litresp.ru/chitat/ru/%D0%9A/kolyadich-tatjyana-m/ vospominaniya-pisatelej-hh-veka-evolyuciya-problematika-tipologiya
• 15. Коновалова, Ж.Г (2009), «Aмериканская мечта» в художественно- документальной литературе США второй половины ХХ века. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук. Казань, dlib.rsl.ru/loader/view/01003485595?get=pdf
• 16. Куприяновский, П,В. (1981) Проблемы художественно-документальной литературы, Куприяновский П.В. Доверие к жизни. Ярославль, с. 129-140.
• 17. Лейдерман Н.Л., Липовецкий М., Н. (2003), Современная литература. Том 1 .pdf https://studfiles.net/preview/4416877/page:30/
• 18. «Мемуары на сломе эпох» (2000), Вопросы литературы, №1 http://magazines. russ.ru/voplit/2000/1/krugly.html
• 19. Местергази,Е.Г. (2007), О термине «документальная литература, Вестник Тамбовского университета. Серия гуманитарные науки, выпуск 11(55), 2007 https://cyberleninka.ru/article/n/o- termine-dokumentalnaya-literatura
• 20. Местергази, Е, Г (2008) Художественная словесность и реальность (документальное начало в отечественной литературе ХХ века). Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора филологических наук, Москва, http://cheloveknauka.com/hudozhestvennaya-slovesnost-i-realnost#ixzz4v5PtGk1E
• 21. Палиевский, П., В (1978), Документ в современной литературе, Палиевский П. В. Литература и теория. Современник . Москва. с. 121-167.
• 22. Паустовский, К. (1983), Золотая роза. Советский писатель, Москва.
• 23. Родный О. жанры художественно-документальной литературы и повесть В.Карпова file:///C:/Users/User-PC/Downloads/Pl_1991_1_12%20(1).pdf
• 24. Сафронов А.В. (2012), Жанровое своеобразие русской художественной документалистики (очерк, мемуары, «лагерная» проза): учебно-методическое пособие / Ряз. гос. ун-т им. С.А. Есенина. – Рязань.
• 25. Симонова Т.Г.(2002), Мемуарная проза русских писателей ХХ века: поэтика и типология жанра: Учебное пособие/ Гродно: ГрГУ.
• 26. Тоне, А. (1999) Проблемы жанровой эволюции художественно-документальной прозы 1970-1990-х гг. Автореферат диссертации на соискание кандидата филологических наук. Москва. http://cheloveknauka.com/problemy-zhanrovoyevolyutsii- hudozhestvenno-dokumentalnoy-prozy-1970-1990-h-gg
• 27. Хорев, В (1985). «Современная документально-художественная литература о периоде войны (на материале польской и болгарской прозы)», Современная болгарская проза и литературы европейских социалистических стран. Наука, Москва, с. 197-218
• 28. Шарифова, С (2011), Жанровое смещение в романе: коммуникативно- социокогнитивный подход. «Московский Парнас», Москва.
• 29. Федоров, В. (1991), Проблемы документалистики и развитие жанра документально-художественной прозы середины 70-х-начала 80-х годов. Автореферат диссертации на соискание кандидата филологических наук, Санкт-Петербург. http://cheloveknauka.com/problemy-dokumentalistiki-i-razvitiezhanra- dokumentalno-hudozhestvennoy-prozy-serediny-70-h-nachala-80-hgodov# ixzz4twzccjPd