MÖHEMMET MEHDİYEV’İN TURNALARIN İNDİĞİ YERDE ADLI ROMANINDA KAZAN TATAR GELENEKLERİ

Yıl 2019, Sayı: 47, 177 - 194, 29.03.2019

Roza Kurban

Öz

Köklü bir geçmişe ve zengin bir kültüre sahip olan Kazan Tatarlarının

yaşam tarzı, hayat şartları ve doğa koşullarını yansıtan gelenekleri Tatar

yazarı Möhemmet Mehdiyev’in Tornalar Töşken Cirde adlı romanında en

ince detayları ile kaleme alınmıştır. Romanda, Kazan Tatarlarının yüzyıllar

ötesinden gelen millî bayramı Saban Toyu’nun dışında, yerel ve ailevi

geleneklerden de söz edilmiştir. Saban Toyu bayramı, günümüzde de kutlanan

ve unutulmayan, yıllar içerisinde içeriği değişen ancak özünü, millî

ruhunu yitirmeyen bir şenliktir. Bazı Kazan Tatar gelenekleri farklı illere

veya köylere özgü, yani yereldir. Örneğin, “Cilek Cıyu” (Çilek Toplama)

geleneği çevresinde çilek olan köylerde, “Şel Beylev” (Şal Örme) geleneği

keçi beslenen bölgelere has olup sınırlı köylerde mevcuttur. “Soldatka

Ozatu” (Askere Uğurlama) geleneği ise Tatarların yaşadığı her köyde

yapılmaktadır. Zira 18 yaşını bitiren her genç askere gidip vatani görevini

yerine getirmek zorundadır. Möhemmet Mehdiyev romanında, ailevi

geleneklerden de söz etmiştir. Yazar, aile geleneklerinin tüm aile fertlerini

bir araya toplamakla kalmadığından, söz konusu geleneklerin insanların

hayatındaki etkisinden bahsetmiştir. Kaybolan ve kaybolmaya yüz tutan

bazı geleneklerin romanda yer alması, Kazan Tatarlarını yakından tanımak

açısından önemlidir. Örneğin; gençlerin sonbahar ve kış aylarında

arkadaşlarının evine oturmaya gittiği “Avlak Öy” (Tenha Ev), kaybolan

geleneklerden birisidir. Ayrıca o gelenekleri gören büyüklerimiz de artık

birer birer aramızdan ayrılmaktadır. Yeni neslin söz konusu eski gelenekleri

sadece romanlardan öğrenme şansı vardır. Gelenekler, geçmişi geleceğe

bağlayan bir köprüdür ki, geleneklerin nesilden nesle aktarılması o

milletin özünün ve millî benliğinin korunmasını sağlar.

Anahtar Kelimeler

Kazan Tatarları, Kazan Tatar gelenekleri, Kazan Tatar edebiyatı, Saban Toyu, Möhemmet Mehdiyev, Tornalar Töşken Cirde

Kazan Tatar Traditions in Möhemmet Mehdiyev’s The Place Where Cranes Land Novel

Öz

The life of Kazan Tatars, whose long standing history, culture and

their country life descriptions are written in detail by Möhemmet Mehdiyev

in his “Tornalar Töşken Cirde” (The Place Where Cranes Land) novel.

In his novel, he mentioned Tatar’s national holiday Saban Toyu (Plow

Celebrations), which roots back to hundreds of years ago, and some local

and domestic traditions. Saban Toyu is still celebrated among Tatars even

today. Although theme of this holiday changed in years, it did not lose

its roots and national importance. Some Tatar traditions differing from

one city to another and even differ from town to town, became a local

celebration ritual. For example, “Cilek Cıyu” (Collecting Strawberries)

is carried out in towns where strawberries are planted, while “Şel Beylev”

(Scarf Knitting) is carried out where goats are. On the other hand,

“Soldatka Ozatu” (Farewell to the Soldiers) is carried out in every town

where Tatars live, because every young man reaching 18 years of age is

obliged to military service. Möhemmet Mehdiyev also mentions Kazan

Tatar family traditions in his novel. He mentioned that these traditions

not only gather family together but also they have effects on a person’s

life. Considering that some nearly faded traditions are mentioned in his

novel, makes his novel important in terms of understanding Kazan Tatars.

As an example to these faded traditions; “Avlak Öy” (Desolate House)

can be considered. According to this tradition, the youngsters of the town

meet in one of their friend’s house in the autumn and in the winter months.

Since these traditions are not continued anymore, the only ones who

know them are old people, which also fade away as time passes. The new

generation can learn about these old traditions from novels. Traditions

are the bridges between the past and the future, which enables a nation

to keep its identity.

Anahtar Kelimeler

Kazan Tatars, traditions of Kazan Tatars, Kazan Tatar literature, Saban Toyu, Möhemmet Mehdiyev, Tornalar Töşken Cirde (The Place Where Cranes Land)

Kaynakça

• Bayazitova, F. (1997). Kéreşénner. Tél Üzénçelékleré hem Yola İcatı (Kereşenler (Hristiyanlaştırılmış Tatarlar). Dil Özellikleri ve Gelenekleri). Kazan: Matbugat Yortı.
• Kerimullin, E. (1991). Tatarlar: İsémébéz hem Cisémébéz (Tatarlar: Adımız ve Sanımız. Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• Kurban, R. (2015). “Memleketine Mehdiye Düzen Tatar Yazar Möhemmet Mehdiyev -I”, Töre Dergisi. 31-32, 31-38.
• Kurban, R. (2016). “Memleketine Mehdiye Düzen Tatar Yazar Möhemmet Mehdiyev -II”, Töre Dergisi. 33, 32–34.
• Kurban, R. (2017a). “Kazan Tatarlarının Milli Bayramı Saban Toyu’nun Dünü ve Bugünü-I”, Önce Vatan Gazetesi. 18 Ağustos, 11.
• Kurban, R. (2017b). “Kazan Tatarlarının Millî Bayramı Saban Toyu’nun Dünü ve Bugünü- II”, Önce Vatan Gazetesi. 19 Ağustos, 11.
• Mehdiyev, M. (1995). Saylanma Eserler (Seçkiler). 1.Cilt, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• SSCB Bilimler Akademisi Kazan Şubesi Galimcan İbrahimov Dil, Edebiyat ve Tarih Enstitüsü (1977). Tatar Télénéñ Añlatmalı Süzlégé (Tatar Dilinin İzahlı Sözlüğü). 1, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• SSCB Bilimler Akademisi Kazan Şubesi Galimcan İbrahimov Dil, Edebiyat ve Tarih Enstitüsü (1981), Tatar Télénéñ Añlatmalı Süzlégé (Tatar Dilinin İzahlı Sözlüğü). Cilt: 3, Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.
• TDK (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Urazman, R. (1992). Tatar Halkının Yolaları hem Beyremneré (Tatarların Gelenekleri ve Bayramları). Kazan: Tatarstan Kitap Neşriyatı.